Ube Kilisesi
Ube Kilisesi (Gürcüce: უბეს ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Ube olan Oba köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş bir Gürcü kilisesidir.[1] Bulunduğu yer itibarıyla Vanisa Kilisesi olarak da bilinir.
Tarihçe
değiştirUbe köyünün bilinen iki kilisesinden biri olan Ube Kilisesi, Gürcü krallığı döneminde, tahminen 10. yüzyılda inşa edilmiştir.[1] Bu dönemde Ube, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti bölgesinin köylerinden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcülerden ele geçirmiştir. Ardından Osmanlı idaresi tarafından Şavşat sancağı kurulmuştur. Nitekim 1554 tarihli bir vesikada Gürcü tavadi İosebiti Şavşat sancakbeyi olarak geçer.[2] Osmanlı döneminde köy halkının Müslüman olmasıyla Ube Kilisesi cemaatini ve işlevini yitirmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre Ube köyünün nüfus yaklaşık 162 Müslümandan oluşuyordu.[3] Köyün nüfusunun bu dönemde de Gürcülerden oluştuğu 1886 tarihli Rus nüfus tespitinden de anlaşılmaktadır. Rus idaresi bu tarihte köyde yaşayan 157 kişi Gürcü olarak kaydetmiştir.[4] Ube Kilisesi, günümüzde tamamen yıkılmıştır. Klarceti ve Şavşeti bölgelerinde araştırma gezisi yapan Nikolay Marr'ın köyü ziyaret ettiği 1904 yılında da kilisesi temeli belli olmayacak şekilde yıkıktı.[5]
Kalıntılar
değiştirUbe Kilisesi, tek nefli ve apsisli bir yapıydı. Köyün bugünkü camisinin yaklaşık 150 metre batısında, Vanisa olarak bilinen merkezde inşa edilmişti. Eski Gürcü dilinde "vani" (ვანი) kelimesi manastır anlamına da gelir ve Vanisa manastıra ait yer demektir.[6] Kilisenin kesme taşları, hemen yakındaki taş bahçe duvarında kullanılmıştır. Nitekim Nikolay Marr da 1904 yılında, yıkık kilisenin taşlarının bir duvarda kullanıldığını yazmıştır.[5] Bu noktadan yaklaşık 50 metre ileride apsisin kubbesinin bir parçası (1.8×0.7 m) tespit edilmiştir. Ube köyünün güneybatısında, Bazgireti Deresi’nin sol kıyısındaki yer alan, moloz ve kaba yontulmuş gri taşlarla inşa edilmiş olan Barebi Kilisesi de yıkılmış olup günümüze sadece güneybatı kısmından bir bölüm (1,5 × 2 m) kalmıştır.[7][8]
Kaynakça
değiştir- ^ a b Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 166, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ "Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri'nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 42-43, 145". 15 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı", Sıra no: 1450-1455". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024.
- ^ a b Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015, s. 213. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
- ^ "İlia Abuladze, Eski Gürcü Dili Sözlüğü („ძველი ქართული ენის ლექსიკონი"), Tiflis, 1973". 14 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2024.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 63. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 170, ISBN 978-9941-478-17-8.