Uşguli Meryem Ana Kilisesi
Uşguli Meryem Ana Kilisesi (Gürcüce: უშგულის ღვთისმშობილის სახელობის ეკლესია), yaygın olarak bilinen adıylaa Uşguli Lamarya Kilisesi (უშგულის ლამარია, ushgulis lamaria), Kuzeybatı Gürcistan'ın dağlık Yukarı Svaneti bölgesinde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Günümüzde ise Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesine bağlı Mestia belediyesinde konumlanmıştır. Yapı, çıkıntılı apsisi ve çervedalızı olan basit bir salon kilisesidir. İç kısım, hasar görmüş iki Orta Çağ fresk tabakası içermektedir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[1]
 Uşguli Lamaryası | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Zhibiani, Mestia Belediyesi, Samegrelo-Zemo Svaneti, Gürcistan |
| Koordinatlar | 42°55′06″K 43°01′11″D / 42.91833°K 43.01972°D |
| Mimari | |
| Mimari tür | Salon kilisesi |
Konumu değiştir
Lamarya Kilisesi, Mestia Belediyesinin bir parçası olan Uşguli bölgesine bağlı dağlık Zhibiani köyünün kuzey eteklerinde yer almaktadır. Zhibiani, deniz seviyesinden 2.100 metrelik yüksekliğiyle Avrupa'da kalıcı yerleşimin olduğu en yüksek yerlerden biri konumundadır. Bina köyün üstündeki bir tepede, 5,193 metre yüksekliğindeki Şhara'nın eteklerinde konumlanmıştır. Alçak taş duvarla çevrili olan kilisenin batı ucunda bulunan Svan kulesi kiliseyi korumaktadır.[2]
Tarihi değiştir
Tarih kayıtlarında Lamarya Kilisesinden bahsetmemektedir. Mimari özelliklerine bakıldığında, Lamarya 9 veya 10. yüzyıla tarihlenmektedir.[2] Kilise, Meryem'in ölümüne adanmıştır. "Lamarya", Svan dağcıların İsa'nın annesi Meryem'i vurgulamak için kullandıkları bir isimdir. Lamarya'ya duyulan saygı, Hristiyanlık öncesi antik zamanlardaki "Lamarya kültü"nden gelmektedir. Lamarya kültü, Hristiyanlık öncesi dönemde annelik ve doğurganlık tanrıçasıydı.[3]
Yerel bir efsaneye göre, Lamarya kilisesi, Uşguli'nin özgür halkına kendi yönetimini dayatmaya çalışan Puta Daçkelani'nin cinayetine sahne olmuştur. Puta Daçkelani, soylu Dadeşkeliani ailesindendi. Söylentiye göre, köydeki herkes tüfeği tetikleyen kordonu çekerek Puta'nın öldürülmesinden eşit derecede sorumlu olmuştur. Puta'nın giysilerinin kilisede uzun süre korunduğu söylenmektedir.[4]
Lamarya, 1910'da Svaneti'ye yaptığı gezi sırasında akademisyen Ekvtime Takaişvili tarafından kataloglanan düzinelerce kilise eşyasından (el yazmaları, ikonlar, haçlar ve çeşitli mutfak eşyaları) oluşan bir koleksiyona ev sahipliği yapmaktadır.[5] İşlevsel olan kilise, günümüzde Mestia ve Zemo Svaneti Gürcü Ortodoks Piskoposunun konutu olarak hizmet vermektedir.[2]
Planı değiştir
Lamarya, belirgin biçimde çıkıntılı bir üçgen apsis ile güney ve batı taraftan kiliseyi saran, nispeten büyük bir çevredalıza sahip olan salon kilisesidir. Kilise özenle oyulmuş kireç taşı bloklardan inşa edilmiştir. Çevredalızın iki kapısı vardır: bunlardan biri güney bölümdeki alçak kemerli kapı; diğeri ise nefe açılan batı bölümdeki kapıdır. İkinci kapı, boyu eninden uzun olan dikdörtgen salonda konumlanmıştır. Görece sığ olan yarım daire şekilli apsiste biten salon, yer seviyesinden üç küçük adım yukarıda konumlanmıştır. Apsis, neften, üç kemerli ve orijinal bir taş ikonostasis ile ayrılmıştır. Tonoz, destekleyici bir kemer ile iki eşit parçaya bölünmüştür.[2]
Kilisenin içi, batı duvarında ve apsiste bulunan iki pencere ile aydınlanmaktadır. Hem iç duvarlar, hem de ikonostasis, 10 ve 13. yüzyıla tarihlenen iki fresk katmanıyla kaplanmıştır. Freskler günümüzde solmuştur. Çevredalız da freskleniştir, ancak yalnızca 13. yüzyıl fresklerinin parçaları günümüze ulaşmıştır. Dış kısımda çok az dekoratif taş işçiliği vardır. Batı cephesinde kabartmalı bir haç ve dört satırlık bir Gürcüce yazıt bulunmaktadır. Hutsuri ve mhedruli alfabeleriyle yazılmış olan yazıt, paleografik olarak 11. yüzyıla tarihlenmektedir. Yazıtta kiliseye bağış yapan "Guranduht" adında bir kadından bahsetmektedir. Kilisede ayrıca 10 ve 18. yüzyıllar arasına tarihlenen birkaç grafiti bulunmaktadır.[2]
Kaynakça değiştir
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
- ^ a b c d e "ღვთისმშობლის ეკლესია ლამარია" [Church of the Mother of God "Lamaria"]. კულტურული მემკვიდრეობის გის პორტალი [GIS portal of cultural heritage] (Gürcüce). 26 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2019.
- ^ Tuite, Kevin (20 Şubat 2004), "The meaning of Dæl. Symbolic and spatial associations of the south Caucasian goddess of game animals.", Linguaculture: Studies in the interpenetration of language and culture. Essays to Honor Paul Friedrich (PDF), Montreal, Quebec: University of Montreal, s. 9, 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 27 Ağustos 2019
- ^ Hewitt, Brian George (1996). A Georgian reader (with texts, translation and vocabulary). Londra: School of Oriental and African Studies. ss. 98-102. ISBN 9780728602526.
- ^ Taqaishvili, Ekvtime (1937). არქეოლოგიური ექსპედიცია ლეჩხუმ-სვანეთში [Archaeological expedition to Lechkhumi and Svaneti] (PDF) (Gürcüce). Paris. ss. 136-149. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2019.