Cacık
Cacık, yoğurt, su, salatalık ve sarımsak ile yapılan soğuk Türk mezesi olarak bilinse de içine birçok sebze katılarak yapılan çeşitleri vardır. En çok bilinen çeşidi salatalık cacığıdır.Nane, yeşil soğan, kekik, dere otu, zeytinyağı vb malzeme ile zenginleştirilebilir. İçine rendelenmiş havuç ve marul katılan cacığa ise kış cacığı denir. Yunan mutfağında Τζατζίκι (caciki) (Rum cacığı)[2] olarak bilinen bir çeşidi yapılır. Daha kıvamlı olup sos ya da meze olarak tüketilir.
| Cacık | |
|---|---|
 | |
| Ülke(ler) |  Türkiye,  Yunanistan,  Kıbrıs,  Gürcistan,  Azerbaycan,  İran |
| Yaratıcısı | Osmanlı İmparatorluğu[1] |
| Türü | Meze |
| Servis şekli | Soğuk |
| Ana malzemeler | Süzme yoğurt, hıyar, tuz, su, zeytinyağı ve sarımsak |
| Çeşitleri | Caciki, Tarator, Aşotu cacığı, Havuç cacığı, Hıyar cacığı, Ispanak cacığı, Haşlanmış keme cacığı, Marul cacığı, Maydanoz cacığı, Pancar cacığı, Semizotu cacığı, Turp cacığı, Yarpuz cacığı |
| Diğer | maydanoz, dereotu, kırmızı biber, kekik, yeşil soğan, zeytinyağı, limon suyu |
Melceü’t-Tabbâhîn tarifi değiştir
Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de tarifi şu şekilde verilmiştir:
Bir iki hıyarı ince çentip bir miktar tuz serptikte savuralar. Badehu birkaç diş sarımsağı bir kap içinde tuz ile iyice ezip halloldukta âlâ ezilmiş torba yoğurdu veyahut çanak yoğurdu içine mezburu koyup iyice çalkalandıkta çentilmiş hıyarın üzerine döküp ve birkaç pare buz ilavesiyle tenâvül buyrula. Fasl-ı sayfda pek âlâdır. Taşralarda bir fincan sirke ilave ederler.[3]
Çağla cacığı değiştir
Antalya yöresinde yapılan çağla cacığı çağla, süzme yoğurt, su, sarımsak, zeytinyağı, tuz ve taze nane içerir. Süzme yoğurda su katıldıktan sonra karışıma kıyılmış çağla ve sarımsak eklenir. Üzerinde zeytinyağı gezdirilir ve nane yaprakları ile süslenir.[4][5]
Sirkeli cacık değiştir
Sirkeli salata olarak da bilinen sirkeli cacık yapmak için dövülmüş sarımsak çırpılmış yoğurdun içine eklenmeden evvel bir saat suda bekletilir ve su ile birlikte ilave edilir. İnce kıyılmış salatalık, tuz ve nane sarımsaklı yoğurta eklenir. Son olarak sirke eklenir ve cacık iyice karıştırılır.[6]
Madımak cacığı değiştir
Sivas'ta bulgur katılarak yapılan meze çeşididir.[7]
Yemlik cacığı değiştir
Ankara'da yapılan cacık çeşididir. Malzemeleri; yemlik (Tragopogon), yoğurt, salatalık, sarımsak, sıvı yağ kuru nane ve tuzdur.[8]
Abhaz usulü cacık değiştir
Abhaz mutfağında yapılır. Malzemeleri, yoğurt, su,yeşil soğan, salatalık, turp, yumurta, sarımsak, acıka, dereotu,taze ahushua ile hazırlanır.[9]
Dana etli yumurtalı cacık değiştir
Abhaz mutfağında yapılır. Malzemeleri, haşlanmış dana eti, yoğurt, maden suyu,yeşil soğan, hardal, salatalık, turp, bıldırcın yumurtası, dereotu, ile hazırlanır.[10]
Van cacığı değiştir
Van'da kahvaltılık olarak tüketilen cacık çeşididir. Koyu kıvamlıdır.[11]
Gaziantep'te yapılan cacık çeşitleri değiştir
Aşotu cacığı, Havuç cacığı, Hıyar cacığı, Ispanak cacığı, Haşlanmış keme cacığı, Marul cacığı, Maydanoz cacığı, Pancar cacığı, Semizotu cacığı, Turp cacığı, Yarpuz cacığı yapılmaktadır.[12]
Hakkari' de yapılan cacık çeşitleri değiştir
Soğanlı cacık,[13] Kenger cacığı[14] ve Otlu cacık[15] yapılır.
İran'da çeşitleri değiştir
Mast-o-khiar çeşidi vardır. Yoğurt ve salatalık ile hazırlanır.[16]
Kaynakça değiştir
- ^ Gil Marks (17 Kasım 2010). Encyclopedia of Jewish Food. HMH. ss. 1134-. ISBN 978-0-544-18631-6. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2019.
- ^ "GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZCAADA'NIN GASTRONOMİK KİMLİK DEĞİŞİMİ". Doç Dr. Tülay GÜZEL, Tarık YALÇINKAYA, Prof. Dr. Şule AYDIN. Uluslararası Gastronomi Turizmi Araştırmaları Kongresi. Eylül 2019. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2022.
- ^ "MELCEÜ'T- TABBÂHÎN - Aşçıların Sığınağı" (PDF). Mehmed Kâmil. 2015. 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mart 2022.
- ^ "Çağla mevsimini kaçırmayın". Akşam. 19 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2019.
- ^ "Yörelere göre ramazan sofraları". 6 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2019.
- ^ "Sirkeli Cacık". Sofra. 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2019.
- ^ "MADIMAK CACIĞI". Kültür Portalı. 1 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2021.
- ^ "BESLENME ARKEOLOJİSİ: GÜNÜMÜZ ANKARA YEMEKLERİNDE GEÇMİŞİN İZLERİ". Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi Cilt: 2, Sayı: Ek.1, Bahar: 209-233, 2018 e-ISSN: 2602-3008. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022.
- ^ "Abhaz Usulü Cacık Tarifi". Abhaz Online. 17 Mayıs 2020. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "Dana Etli Yumurtalı Cacık Tarifi". Abhaz Online. 19 Mayıs 2020. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "İster Kahvaltıya İster Akşam Yemeğine: Van Cacığı -Yemek.com". yemek.com. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
- ^ "Yemekler ve Tatlılar". gaziantep.ktb.gov.tr. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "SOĞANLI CACIK". Kültür Portalı. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "KENGER CACIĞI". Kültür Portalı. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "OTLU CACIK". Kültür Portalı. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ Haroutunian, Arto der (30 Temmuz 2007). Yogurt Cookbook (İngilizce). Grub Street Cookery. ISBN 978-1-906502-61-4. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.