Tereftalik asit
Tereftalik asit C6H4(CO2H)2 formülüne sahip organik bileşiktir. Bu beyaz renkli kimyasal günlük hayatta pet plastiği ile karşılaşılan bir kimyasaldır.
| |
| |
Diğer adlar Terefthalik acid para-Ftalik acid TPA PTA BDC | |
| Tanımlayıcılar | |
|---|---|
3D model (JSmol)
|
|
| 3DMet | |
| 1909333 | |
| ChEBI | |
| ChEMBL | |
| ChemSpider | |
| ECHA InfoCard | 100.002.573 |
| EC Numarası |
|
| 50561 | |
| KEGG | |
PubChem CID
|
|
| RTECS numarası |
|
| UNII | |
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
|
|
| |
| |
| Özellikler | |
| Kimyasal formül | C8H6O4 |
| Molekül kütlesi | 166,13 g mol−1 |
| Görünüm | Beyaz kristaller veya toz |
| Yoğunluk | 1.522 g/cm3 |
| Erime noktası | 427 °C kapalı bir tüp içerisindeyken, Standart atmosferik basınçta süblimize olur. |
| Kaynama noktası | Dekompozisyon |
| Çözünürlük (su içinde) | 0.0015 g/100 mL at 20 °C |
| Çözünürlük | Polar organik solventler |
| Asitlik (pKa) | 3.51, 4.82[1] |
| -83,51×10-6 cm3/mol | |
| Tehlikeler | |
| GHS etiketleme sistemi: | |
| Piktogramlar | 
|
| İşaret sözcüğü | Uyarı |
| Tehlike ifadeleri | H315, H319, H335 |
| Önlem ifadeleri | P261, P264, P271, P280, P302+P352, P304+P340, P305+P351+P338, P312, P321, P332+P313, P337+P313, P362, P403+P233, P405, P501 |
| Güvenlik bilgi formu (SDS) | MSDS sheet |
| Benzeyen bileşikler | |
Benzeyen carboksilik asitler
|
Ftalik acid İzooftalik acid Benzoik acid p-Toluik asid |
Benzeyen bileşikler
|
p-Ksilen Polietilen tereftalat Dimetil tereftalat |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
İsimi turpentin oluşturan bir bitki olan menengiç ağacının bilimsel adı "Pistacia terebinthus" ve ftalik asitten gelmektedir.
Tarihçe değiştir
Tereftalik asit ilk olarak turpentinden fransız kimyager Amédée Cailliot (1805–1884) tarafından 1846 yılında izole edilmiştir.[2] 2. Dünya Savaşından sonra tereftalik asit ekonomik öneme sahip olmuştur. Tereftalik asit seyreltilmiş nitrik asit ile p-ksilen'nin oksidasyonu ile elde edilmektedir.[3]
Kullanım Alanları değiştir
Neredeyse dünyanın tüm tereftalik asit ve dimetil tereftalat kaynakları polietilen tereftalat (PET) üretimi için kullanılmaktadır ancak plastik dışında bazı kullanım alanlarıda bulunmaktadır. Tereftalik asidin 1970 yılında 1,5 milyon ton civarı üretilmiştir. 2006 yılında saflaştırılmış tereftalik asit talebi 30 milyonun üzerine çıkmıştır. PET dışında Polibütilen tereftalat gibi özel polimerlerin üretimi içinde kullanılır.[4]
Diğer kullanımları değiştir
- Tereftalik asit boyalarda taşıyıcı madde olarak kullanılmaktadır.
- Tereftalik asit plastikleştirici üretiminde kullanılmaktadır. Örneğin dioktil tereftalat gibi kimyasallar plastiklerin kırılgan olmasını önlemek için eklenmektedir.
- Bazı ilaçların üretiminde ana hammade olarak kullanılmaktadır.
- Bazı sis bombalarında doldurucu madde olarak kullanılmaktadır özellikle M83 ve M90 sis bombalarında kullanılmıştır bu bombalar yakıldığında insan görüşünü ve yakın kızılötesi görüşü engellemektedir.
Kaynakça değiştir
- ^ Brown, H. C. (1955). Baude, E. A.; Nachod, F. C. (Ed.). Determination of Organic Structures by Physical Methods. New York, NY: Academic Press.
- ^ Cailliot, Amédée (1847). "Études sur l'essence de térébenthine" [Studies of the essence of turpentine]. Annales de Chimie et de Physique. Série 3. 21: 27-40. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. Terephthalic acid is named on p. 29: "Je désignerai le premier de ces acides, celui qui est insoluble, sous le nom d'acide téréphtalique." (I will designate the first of these acids, which is insoluble, by the name of terephthalic acid.)
- ^ Tomás, Rogério A. F.; Bordado, João C. M.; Gomes, João F. P. (2013). "p-Xylene Oxidation to Terephthalic Acid: A Literature Review Oriented toward Process Optimization and Development". Chemical Reviews. 113 (10): 7421-69. doi:10.1021/cr300298j. PMID 23767849.
- ^ Ashford's Dictionary of Industrial Chemicals (3. bas.). 2011. s. 8805.