Vikipedi

Tepeköy, Şavşat

Tepeköy, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

Tepeköy
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Tepeköy
Tepeköy
Tepeköy
Tepeköy'ün Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeŞavşat
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Yüzölçümü
 • Toplam220 km²
Rakım1576 m
Nüfus
 (2020)
 • Toplam461
 • Yoğunluk2.1/km²
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08790

Tarihçe değiştir

Tepeköy'ün eski adı Ahaldaba'dır. Gürcüce bir yer adı olan Ahaldaba (ახალდაბა), yeni anlamındaki "ahali" (ახალი) ile köy anlamındaki "daba" (დაბა) kelimelerinden oluşur ve “yeni köy” anlamına gelir.[4][5] Bu yer adı Türkçeye aynı biçimde girmiştir. Nitekim 1835 Osmanlı nüfus defteri ile Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca bir kaynakta Ahaldaba (آخالدابا) olarak geçer.[6][7]

Ahaldaba köyü, orta çağda Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı Devleti'nin aynı dönemde Gürcülerden ele geçirdiği ve Ahaldaba adını taşıyan iki köy "Ahaltaba" (اخالطبا) şeklinde kaydedilmiştir.[8] Ahaldaba köyündeki tek nefli kilise bu dönemden kalmış olmalıdır.[9]

Ahaldaba köyü, 1835 Osmanlı nüfus defterinde Çıldır Eyaleti'ne bağlı Şavşat (Satlel) sancağının köylerinden biriydi. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi salma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bu tarihte köyde 75 hanede 292 kişi yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Adaldaba'nın toplam nüfusunun yaklaşık 584 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Ahaldaba bu sancağa bağlı 31 köy içinde nüfus açısından en büyük yerleşimdir.[10]

Ahaldaba köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Ahaldaba (Ахалдаба) olarak kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Garkloba nahiyesinin on köyünden biriydi. 1886 nüfus tespitinde köyde, 372'i erkek ve 392'si kadın olmak üzere 117 hanede 764 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu tarihte köye beş mahalle bağlıydı. Gelsadze (Kosadze) mahallesinde 27 hane, Gogebidze (Gogelidze) mahallesinde 24 hane, Goginidze mahallesinde 30 hane, Ponadze mahallesinde 16 hane, Urumidze (Aruşidze) mahallesinde 19 hane bulunuyordu.[11]

Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Ahal-Daba (ახალ-დაბა) biçiminde yazdığı yerleşimi, 1890'ların başında İmerhevi vadisinide Gürcü dilinin konuşulduğu köyler arasında saymıştır.Çiçinadze'nin verdiği bilgiye göre bu tarihten önce Ahaldaba köyünden 8 hane Osmanlı ülkesine göç etmiştir.[12][13] Doğubilimci Nikolay Marr, 1904 yılında 80 hanenin yaşadığı Tzkalsimeri köyünün İmerhevi'de büyük bir yerleşim olduğunu, 300 hanelik Ahaldaba köyünün daha büyük bir yerleşim olduğunu, ancak bu köyüm İmerhevi değil Şavşat bölgesinde bulunduğunu yazmıştır.[14]

Ahaldaba köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Ahaldaba köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[15][16]

Ahaldaba köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde Artvin livasının Şavşat kazasınının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi. Köydeki 200 hanede, 540'ı kadın ve 623'ü erkek olmak üzere, 1.163 kişi yaşıyordu. Bu tespitte köyün nüfusu "Türk" olarak kaydedilmiştir.[17] Ahaldaba Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Tepeköy olarak değiştirilmiştir.[18] Muvahhid Zeki'nin tespitlerine göre Ahaldaba, güzel havası ve ılıman iklimiyle biliniyordu. Evlerin alt katı kâgir, üst katı ahşaptı. Evlerin alt katları ahır olarak kullanılıyordu. Ahaldaba’da başlıca geçim kaynağı tarımdı. Arpa, buğday ve mısır tarımı yapılıyordu. Köylüler Arpa ve buğdayı satıp şeker, kahve ve manifatura alıyordu.[19] 1926 nüfus tahririne göre Ahaldaba'nın nüfusu 200 hanede yaşayan 1.221 kişiden oluşuyordu.[20] Tepeköy, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 1.364 kişiden oluşuyordu.[21] 1965 yılında ise köyde 1.874 kişi yaşıyordu ve bu nüfus içinde 861 kişi okuma yazma biliyordu.[22]

Ahaldaba'da bilinen tek eski yapı köyün kilisesidir. Tek nefli bir yapı olan Ahaldaba Kilisesi, köyün merkezinin ucundaki bir yamaçta yer alır ve bu yapıdan günümüze sadece yıkıntılar kalmıştır.[23]

Coğrafya değiştir

Şavşat'ın kuzeybatısında yer alan köy, Artvin il merkezine 82 km, Şavşat ilçe merkezine 17 km uzaklıktadır.[24] Köyün yüzölçümü 22 bin hektardır. Bunun 9.300 hektarı tarımsal alan, 12.700 hektarı ise ormanlık ve meradır.[1]

Nüfus değiştir

Yıllara göre köy nüfus verileri
2020 461[3]
2019 442[3]
2018 460[3]
2017 410[3]
2016 415[3]
2015 399[3]
2014 237[3]
2013 363[3]
2012 375[3]
2011 381[3]
2010 380[3]
2009 383[3]
2008 362[3]
2007 306[3]
2000 609[24]
1990 945[24]
1985 1.128[24]

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b "Tepeköy". savsat.bel.tr. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2020. 
  2. ^ "Tepekoy, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o "Artvin Şavşat Tepeköy Köy Nüfusu". Nufusune.com. 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2020. 
  4. ^ "ახალი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 31 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  5. ^ "დაბა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 30 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  6. ^ "Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 19". 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  7. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 160". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2019. 
  8. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt, s. 240". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  9. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 33 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  10. ^ Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 13, 113-122. 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
  11. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1432". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  12. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 296" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  13. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912, s. 140" (PDF). 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  14. ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 168. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
  15. ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  16. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  17. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  18. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2019. 
  19. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 194, ISBN 9789944197526.
  20. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 193, ISBN 9789944197526.
  21. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
  22. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
  23. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 158, ISBN 9789941478178.
  24. ^ a b c d "Tepeköy Köyü". YerelNet.org.tr. 21 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2018. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tepeköy,_Şavşat&oldid=32151970" sayfasından alınmıştır