Türkgözü, Posof
Türkgözü, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür. Gürcistan sınırında yer alan köyde Türkgözü Sınır Kapısı bulunmaktadır.
| Türkgözü | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Türkgözü Türkgözü'nün Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 185 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Tarihçe değiştir
Türkgözü köyünün eski adı Badela'dır. Nitekim 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Badela / Badele (بادلە) olarak yazılmıştır.[3] Gürcüce kaynaklarda da Badela (ბადელა) olarak geçer. Bu köyü Osmanlılar 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdiği için bu ad doğrudan Gürcüce yazılıştan girmiş olmalıdır.[4] 93 Harbi'nin ardından Ardahan bölgesine hakim Ruslar da köyü Badela (Бадела) olarak kaydetmiştir.[5] Türkçe kaynaklarda zaman içinde Badile, Bedile biçimlerine dönüşmüştür.
Bedela, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan Mesheti bölgesinin yerleşim yerlerinden biriydi. Osmanlılar köyü, birleşik Gürcistan Krallığı'ın ardından bu bölgeye hakim olan Samtshe Atabeyliği'nden 16. yüzyılın ortasında ele geçirdi. 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köyde 12 hane yaşıyordu. Her hane, Osmanlı Devleti'nin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi vermekle yükümlü kılınmıştı. Hane reislerinin çoğu Elia, Manvel, Giorgi, İvane, Gabriel, Grigola gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar, darı, yonca tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Badela'da aznaurlara ait bağlar ve bahçeler Mustafa ve yeni Müslüman olmuş Mehmed adındaki kişilere tahsis edilmişti. Köyde 1834 yılında 16 hane, 1878'de 39 hane tespit edilmiştir. Bu defterde Ahalsihe livasına bağlı Azğuri nahiyesinde Badela adını taşıyan bir köy daha kaydedilmiştir.[6]
Badela, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Rusya İmparatorluğu’nun eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Poshov kazasına (uçastok) bağlıydı. 1886 yılında köyün nüfusu 377 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir. Badela aynı zamanda Poshov kazasının bir nahiyesiydi. Badela nahiyesi (маркяз: merkez), Badela köyü dışında 12 köyü daha kapsıyordu. Nahiyenin nüfusu, tamamı "Türk" olarak kaydedilmiş olan 2.410 kişiden oluşuyordu.[7] Rus idaresi sırasında Badela köyünün nüfusu, 1896’da 402 kişiye, 1906’da da 501 kişiye yükselmişti.[8]
Badela, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcüler Ardahan ve Artvin bölgelerinden çekildi. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Badela köyü Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Badela, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Osmanlıca biraz farklı yazılmış olmakla birlikte "Badela" (بادەلا) adıyla, Kars vilayetinin Poshof kazasının Cilvana nahiyesine bağlıydı.[10] 1935 genel nüfus sayımıda da aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 750 kişiden oluşuyordu.[11] Badela adı, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Türkgözü olarak değiştirilmiştir.[12] Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte resmî kayıtlarda bir süre daha kullanılmıştır.[13]
Coğrafya değiştir
Köy, Ardahan il merkezine 97 km, Posof ilçe merkezine 16 km uzaklıktadır.[14] Köyün güneydoğusunda akan Posof Çayı, Gürcistan ile olan sınırın bir kısmını belirler. Köyün komşuları: Armutveren ve Sarıdarı köyleridir.
Nüfus değiştir
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 185[2] |
| 2021 | 175[2] |
| 2020 | 188[2] |
| 2019 | 204[2] |
| 2018 | 218[2] |
| 2017 | 225[2] |
| 2016 | 220[2] |
| 2015 | 218[2] |
| 2014 | 238[2] |
| 2013 | 222[2] |
| 2012 | 226[2] |
| 2011 | 229[2] |
| 2010 | 237[2] |
| 2009 | 264[2] |
| 2008 | 265[2] |
| 2007 | 272[2] |
| 2000 | 500[14] |
| 1990 | 685[15] |
| 1985 | 820[16] |
Kaynakça değiştir
- ^ "Turkgozu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Türkgözü Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 450". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2021.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 183 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5.
- ^ ""Poshov kazası 1886 Yılı" (Rusça)". 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 317; II. cilt (1941), s. 310; III. cilt (1958), s. 133, 450". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2021.
- ^ ""Göle kazası 1886 Yılı" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2021.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 37" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 521". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ a b "Türkgözü Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.