Vikipedi

Spagetti diyagramı

Spagetti diyagramı (spagetti grafiği, spagetti diyagramı veya spagetti modeli olarak da bilinmektedir), sistemlerdeki olası biçimleri görselleştirmek için verileri görüntüleme yöntemidir. Bu şekilde ayrıntılarıyla anlatılan akarsular erişteye benzetilmektedir. Bu nedenle terim türetilmiştir.[1] Bu istatistiksel metot ilk olarak fabrikalar arasındaki izleyeceği yol için kullanılmaktadır. Rotayı bu şekilde görselleştirmek, bir sistemin akışındaki verimsizliği azaltabilmektedir. Okyanusta sürüklenen hayvan nüfusunu ve şamandıralarla ilgili olarak yayılma ve göç şekillerini incelemek için çekilebilmektedir. Meteoroloji içinde, bu diyagramlar, belirli bir hava tahmininde güvenin yanı sıra yüksek ve alçak basınç sistemlerinin konumlarını ve yoğunluklarını belirlemeye yardımcı olabilmektedir. Atmosferik biçimlerden veya türlü topluluk üyelerinden gelen belirleyici örnek beklentilerden oluşmaktadır. Tıp içinde, ilaç testleri sırasında ilaçların hastalar üzerindeki tesirini gösterebilmektedir. Bir spagetti diyagramı, bir süreç boyunca bir öğenin veya aktivitenin yolunu izleyen sürekli bir akış çizgisi kullanan görsel bir temsil olarak tanımlanmaktadır. Bir süreç analizi aracı olarak, sürekli akış hattı, süreç ekiplerinin iş akışındaki fazlalıkları ve süreç akışını hızlandırmak için fırsatları belirlemesini sağlamaktadır. Örneğin, birçok yürüme yolunun üst üste geldiği alanlar, tıkanıklık ve gecikme nedenleridir. Beklemek, yalının sekiz israfından biridir. Çünkü "gereksiz hareket" olarak kabul edilmektedir. Spagetti diyagramı, bunlar gibi başka türlü fark edilemeyen ana kesişme noktalarını vurgulamaya yardımcı olmaktadır.

Uygulamalar değiştir

Biyoloji değiştir

Spagetti diyagramları, kelebeklerin neden bulundukları yerde bulunduğunu araştırmak ve radyografik görüntüsü gibi özelliklerin (dağ sıraları gibi) göçlerini ve uzaklıklarını nasıl sınırladığını görmek için kullanılmıştır.[2] Orta Kuzey Amerika'daki memeli dağılımları içinde, bu araziler kenarlarını önceki buzul çağında buzullaşmış bölgelere bağlamaktadır. Ayrıca belirli bitki örtüsü türlerine bağlamaktadır.[3]

Meteoroloji değiştir

Meteoroloji içinde, spagetti diyagramları normalde popülasyon tahminlerinden çizilmektedir. Bir meteorolojik değişken örneğin; basınç, sıcaklık veya yağış miktarı, bir topluluktan bir dizi biraz değişik model çalışması için bir çizelgeye çizilmektedir. Model daha sonra zaman içinde ileriye doğru atılabilmektedir. Böylece sonuçlar karşılaştırılabilmektedir.

Ve ihtimalindeki belirsiz olma niceliğini ölçmek için kullanılabilmektedir. İyi bir uyum varsa ve sınırlar dizi boyunca tanınabilmektedir. Bir model izliyorsa, tahmine olan güven yüksek olabilmektedir. Tersine, desen kaotikse, yani bir tabak spagettiye benziyorsa, güven düşük olacaktır. Topluluk üyeleri genellikle zamanla farklılaşmaktadır. Spagetti çizimleri bunun ne zaman olduğunu görmenin hızlı bir yoludur.

 
3.5 günlük bir tahmin için 500 hPa basınç seviyesinde on NCEP küresel topluluk üyesinin spagetti grafiği. En büyük belirsizliğe sahip alanlar kırmızı daire içine alınmıştır.

Spagetti grafikleri, yaklaşan bir siklon, antisiklon veya üst seviye sırt veya çukurun yoğunluğunu belirlemede ortalama yayılma grubuna kıyasla daha uygun bir seçim olabilmektedir. Günler ilerledikçe topluluk tahminleri doğal olarak farklılaştığı için, meteorolojik özelliklerin öngörülen konumları birbirinden daha fazla yayılacaktır. Bir ortalama yayılma diyagramı, topluluktaki her sıradüzeni tarafından hesaplandığı gibi haritadaki her noktadan hesaplanan basıncın bir ortalamasını alacaktır. Böylece öngörülen alçak değeri aktif bir şekilde yumuşatır ve boyutu daha da genişletir. Ancak yoğunluğun topluluğun sıradüzeninden daha düşük görünmesine neden olacaktır. Topluluk kümelemesi iki farklı çözüm etrafındaysa, bir yerine iki özelliği de gösterebilmektedir.

Tropikal siklon iz tahminindeki çeşitli ihtimal modelleri, beş günlük hat ihtimallerine olan güveni göstermek için bir spagetti diyagramında çizilebilmektedir.[4] Pist modelleri ihtimal döneminin sonlarında ayrıldığında, olay örgüsü ezilmiş bir örümcek şeklini almaktadır. Ulusal Kasırga Merkezi tartışmalarında bu şekilde ifade edilebilmektedir. Klimatoloji ve geçmişin çalışması tropikal siklon jeolojik vekiller aracılığıyla faaliyet ve tarihi belgesel kayıt alanında, orta ve doğu Kanada'daki sondajlardan elde edilen zemin sıcaklığı bilgilerini ilişkilendirmek için spagetti grafikleri kullanılmıştır.[5] Diğer disiplinlerde olduğu gibi, zaman içinde sürüklenen hava şamandıraları gibi nesnelerin hareketini göstermek için spagetti diyagramları kullanılabilmektedir.[6]

 
Bir şeker ölçer arayışında bir tesiste hemşire hareketini gösteren spagetti grafiği

İş değiştir

Spagetti diyagramları ilk olarak bir fabrikadaki rotayı izlemek için kullanılmaktadır.[7] Spagetti çizimleri, hareketi ve ulaşımı görselleştirmek için basit bir araçtır. Sistemlerdeki akışları analiz etmek, zaman ve enerjinin nerede boşa harcandığını belirleyebilmektedir. Düzene koymanın nerede faydalı olacağını belirleyebilmektedir.[8] Bu, yalnızca fiziksel bir yerde veya fiziksel seyahat için değildir. Aynı zamanda ipotek kredisi başvurusu gibi daha soyut süreçler için de geçerlidir.[9]

Tıp değiştir

Spagetti diyagramları, faydalarını belirlemek için tek bir diyagramla birkaç hasta arasında yapılan ilaç testlerinin sonuçlarını izlemek için kullanılabilmektedir. Ayrıca, steroit yapılı hormon olan progesteron düzeylerini erken gebelik kaybıyla ilişkilendirmek için de kullanılmıştır.[10] İnsanların kan plazmasındaki ilaçların yarılanma ömürleri ve farklı popülasyonlar arasında ayrım yapan etkiler bu diyagramlar aracılığıyla hızlı bir şekilde teşhis edilebilmektedir.[11]

Spagetti diyagram örneği değiştir

 
Spagetti diyagramı

Şekildeki diyagram, bir sağlık bakanlığı idari ofisi tarafından yapılan bir çalışmayı yansıtmaktadır. Çalışmanın amacı, sık yapılan görevler için bir aktiviteden diğerine yürüme süresini kısaltmanın yollarını belirlemektir. Personel işbirliğini geliştirmek, spagetti diyagramını oluşturmanın ikincil bir faydası olmaktadır. Sağlık departmanı kalite iyileştirme koordinatörü, ofis personeli arasında tıkanıklık ve boşa giden hareket alanlarını belirlemek için bir beyin fırtınası oturumunu kolaylaştırmıştır. Ortak bir hedefe odaklanmak, bazı çalışma alanlarının yerleşim amacını vurgularken ekibi birbirine daha da yakınlaştırmıştır. Spagetti diyagramı, ekibin optimum verimlilik için çalışma alanlarını nasıl yeniden düzenleyebileceklerini görmelerine yardımcı olmuştur.[12]

Kaynakça değiştir

  1. ^ Allen, Theodore T. (1 Ocak 2010). Introduction to engineering statistics and lean sigma : statistical quality control and design of experiments and systems. 2nd ed. Londra: Springer. ISBN 978-1-84996-000-7. OCLC 663096390. 
  2. ^ Scott, James A. (1 Ocak 1997). The butterflies of North America : a natural history and field guide. Stanford, Calif.: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2013-4. OCLC 49698782. 
  3. ^ Jones, J. Knox (1 Ocak 1988). Handbook of mammals of the North-Central States. Elmer C. Birney. Minneapolis: University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-1419-9. OCLC 13270631. 
  4. ^ Van Heerden, Ivor Ll (1 Ocak 2007). The storm : what went wrong and why during hurricane Katrina : the inside story from one Louisiana scientist. Mike Bryan. New York, N.Y.: Penguin Books. ISBN 0-14-311213-9. OCLC 159936092. 
  5. ^ Bodri, Louise (1 Ocak 2007). Borehole climatology. Amsterdam: Elsevier. ISBN 978-0-08-045320-0. OCLC 162568780. 
  6. ^ Thorpe, S. A. (1 Ocak 2005). The turbulent ocean. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83543-5. OCLC 60418270. 
  7. ^ Levinson, William A. (1 Ocak 2007). Beyond the theory of constraints : how to eliminate variation and maximize capacity. New York: Productivity Press. ISBN 978-1-56327-370-4. OCLC 137325255. 
  8. ^ Wilson, Lonnie (1 Ocak 2010). How to implement lean manufacturing. New York: McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-162508-1. OCLC 436878091. 
  9. ^ Rangarai, Narayan (1 Ocak 2009). Supply chain management for competitive advantage : concepts & cases. Raghuram G., Mandyam M. Srinivasan. New Delhi: Tata McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-022163-5. OCLC 793545805. 
  10. ^ Wu, Hulin (1 Ocak 2006). Nonparametric regression methods for longitudinal data analysis : [mixed-effects modeling approaches]. Jin-Ting Zhang. Hoboken, N.J.: Wiley-Interscience. ISBN 0-471-48350-8. OCLC 62525265. 
  11. ^ Gabrielsson, Johan (1 Ocak 2000). Pharmacokinetic/pharmacodynamic data analysis : concepts and applications. 3rd ed., rev. and expanded. Daniel Weiner. Stockholm, Sweden: Apotekarsocieteten. ISBN 978-91-86274-92-4. OCLC 47351634. 
  12. ^ "What is a Spaghetti Diagram, Chart or Map? | ASQ". asq.org. 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Spagetti_diyagramı&oldid=30748049" sayfasından alınmıştır