Somali sanatı
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Ağustos 2023) |
Somali sanatı, Somali halkının hem tarihi hem de çağdaş sanatsal kültürüdür. Bunlar çömlekçilik, müzik, mimari, ahşap oymacılığı ve diğer türlerdeki sanatsal gelenekleri içerir. Somali sanatı, kısmen Somalililerin İslamiyet öncesi mitolojisinin körelmiş etkisiyle her yerde bulunan Müslüman inançlarıyla birleşiminin sonucu olan anikonizmiyle karakterize edilir. Bununla birlikte, geçmişte Mogadişu'nun kanopilerindeki altın kuşlar, Somaliland'daki antik kaya resimleri ve Somali'deki dini mezarlardaki bitki süslemeleri gibi canlıları temsil eden sanatsal tasvirlerin örnekleri olmuştur, ancak bunlar nadir olarak görülür. Bunun yerine karmaşık desenler ve geometrik tasarımlar, cesur renkler ve anıtsal mimari normdu.
Tarihçe değiştir
Somali topraklarındaki en eski sanat eseri, tarih öncesi kaya resimleridir. İnsanların eşlik ettiği tören kıyafetleri içindeki inekleri temsil eden Laas Geel kaya resimlerinin, Afrika'daki en iyi korunmuş eserlerden biri olduğu düşünülüyor. İneklerin boyunlarında bir tür plastron vardır, bazı inekler de dekoratif giysiler giymiş olarak tasvir edilmiştir. Resimler sadece inekleri değil, aynı zamanda evcilleştirilmiş köpekleri, birkaç köpekgili ve bir zürafayı da tasvir eder.[1]
Eski Somali mimarisi ve sanatının yönleri, özellikle Mogadişu altın çağı ve Ajura İmparatorluğu döneminde (özellikle mimarlık alanında) İslam altında gelişen çeşitli Somali medeniyetlerinde görülebilir. Erken modern ve çağdaş çağda, şiir ve tiyatro girişimleri günümüzün Somali sanat kültürünün çoğunu şekillendirdi.
Oymacılık değiştir
Somalicede qoris olarak bilinen oymacılık, Somali'de hem tarihi hem de modern zamanlarda çok saygı duyulan bir meslektir. Orta Çağ sırasında pek çok zengin şehirli, evlerinin iç ve dış mekanları üzerinde çalışmak için düzenli olarak Somali'deki en iyi ahşap ve mermer oymacılarını çalıştırırdı. Eski Somali camilerinin mihraplarındaki ve sütunlarındaki oymalar, Afrika'daki en eskilerden bazılarıdır. Sanatsal oymacılık, Somali tekstil endüstrisinin esas olarak bir kadın işi olmasına benzer şekilde bir erkek işi olarak görülüyordu. Göçebeler arasında oymacılık, özellikle ahşap işçiliği yaygındı ve kaşık, tarak ve kase gibi en temel nesnelerde görülebiliyordu, ancak taşınabilir göçebe evleri olan aqal'lar gibi daha karmaşık yapıları da içeriyordu. Son birkaç onyılda pencerelerin, kapıların ve mobilyaların geleneksel oymacılığı, aynı sonuçları çok daha kısa sürede veren elektrikli makineler kullanan atölyelerin ortaya çıkmasıyla arka planda kaldı.[2]
Tekstil değiştir
Somali'nin tekstil kültürü çok eskidir ve Mogadişu'daki tekstil merkezi, en azından 13. yüzyıldan 19. yüzyılın sonlarına kadar Hint Okyanusu'ndaki ana tekstil merkezlerinden biri olarak kabul edilirdi. Somali tekstili, iç pazarda ve Mısır ve Suriye gibi dış ülkelerde Hintliler ve daha sonra Amerikalılarla rekabet etti.[3]
Metal işçiliği değiştir
Kentsel şehirlerin kuyumcuları ve demircileri, meslekleri nedeniyle genellikle baskın göçebe kültür tarafından dışlansalar da, şehir sakinlerinin geleneksel zenginlik ve güç gösterilerini kadınlar için takılar gibi süs eşyaları veya erkekler için karmaşık desenlere sahip hançerler (toraay) aracılığıyla biçimlendirdiler.
Mimari değiştir
Somali mimarisi, Somali'de antik, orta ve yeni çağlarda taş şehirler, kale ve iç kaleler, hisarlar, camiler, tapınaklar, su kemerleri, deniz fenerleri, kuleler ve mezarlar gibi çok sayıda farklı inşaat türünün mühendisliği ve tasarımı konusunda zengin ve çeşitli bir gelenek ve yanı sıra Somali-İslam mimarisinin çağdaş zamanlarda Batı tasarımlarıyla birleşimidir.
Eski Somali'de taalo olarak bilinen piramitsel yapılar, bugün ülkenin dört bir yanına dağılmış bu kuru taş anıtların yüzlercesinin gösterdiği gibi popüler bir mezar tarzıydı. Evler, Eski Mısır'dakilere benzer şekilde kesme taştan yapılıyordu[4] ve yerleşim yerlerini çevreleyen Wargaade Duvarı gibi avlu ve büyük taş duvar örnekleri bulunur.
Somalililerin erken Orta Çağ döneminde İslam'ı benimsemesi, Somali mimarisinde kuru taş ve diğer ilgili malzemelerden mercan taşına, kerpice ve kireçtaşının yaygın kullanımına geçişi teşvik eden Arabistan ve İran'dan İslam mimarisinin etkilerini getirdi. Camiler gibi yeni mimari tasarımların çoğu, eski yapıların kalıntıları üzerine inşa edildi ve bu sonraki yüzyıllar boyunca devam eden bir geleneğe dönüştü.[5]
Görsel sanatlar, Somalililer için yeni bir şey değildir. Görsel sanatlar, yani resimler, kırsal manzaralara ve kültürel yaşamın renkli resimlerine odaklanır. Bilinen görsel sanatçılardan bazıları, becerilerini Somali web sitelerindeki varlıklarıyla sergiler. Görsel sanat, Somali kültür tarihinde yeni bir bölüm olarak ortaya çıkmaktadır. Bazıları için görsel sanat, bir insanın bedensel yaratımını içerdiği için din karşıtı olarak yorumlanır. Günümüzde, Somalili görsel sanatçıların sayısı azdır ve genel olarak Afrika sanatında fazla temsil edilmezler.