Siklik adenozin monofosfat

Siklik adenozin monofosfat, ('siklik AMP veya 3'-5'-siklik adenozin monofosfat) (İngilizce Cyclic adenosine monophosphatedan) kısaltma cAMP ve cyclic AMP olarak da bilinir. cAMP adenozin trifosfat (ATP) tan elde edilir ve çeşitli organizmalarda cAMP bağımlı yolda hücre içi sinyal iletiminde kullanılır.

cAMP'nin üç farklı gösterimi. Solda çubuklu gösterim, ortada yapısal formül gösterimi, sağda hacimli gösterim. Kırmızı, oksijen; mavi, karbon; beyaz, hidrojen; lacivert, azot; kırmızı, fosfat.

cAMP hücre içi sinyal aktarımında işlev gören bir ikincil habercidir(en:Second messenger system). Örneğin, hücre zarından geçemeyen adrenalin ve glukagon gibi hormonların etkilerini hücre içine aktarır. cAMP, protein kinazları aktive eder, ayrıca iyon kanallarından Ca²⁺ geçişini düzenler.

Tarihçesi

Case Western Reserve Üniversitesi'nden Earl Sutherland 1971 yılında Tıp ve Fizyoloji ödülünü kazandı; bu keşif hormonların hareket mekanizması ile ilgilidir. Özellikle epinefrin ikinci mesajcı ile ilişkilidir. Örneğin cAMP (siklik adenozin monofosfat)

cAMP sentezi ve yıkımı

cAMP, adenilat siklaz enzimi aracılığıyla ATP'den sentezlenir. Adenilat siklaz hücre zarında (membranında) bulunur. Glukagon ve adrenalin hormonları ve G proteini tarafından aktive edilir. Karaciğer adenilat siklazı glukagona daha duyarlıdır, kas adenilat siklazı ise adrenaline daha duyarlıdır.

cAMP'nin AMP'ye yıkımı fosfodiesteraz enzimi tarafından katalizlenir.

Protein kinaz aktivasyonu

Siklik AMP bazı protein kinazların işlevinde yer alır. Örneğin, PKA (protein kinaz A, cAMP-bağımlı protein kınaz, cAMP-dependent protein kinase olarak da bilinir) normalde iki katalitik, iki de düzenleyici birimden oluşan bir enzimdir, düzenleyici birimler katalitik birimlerin katalitik merkezlerini örterek bu enzimin etkisiz olmasına neden olurlar. Siklik AMP protein kinazın belli yerlerine bağlanarak düzenleyici ve katalitik birimlerin ayrılmasına yol açar, böylece katalitik birim etkinleşir (aktive olur) ve substrat proteinleri fosforlayabilir hale gelir.

Enerji metabolizmasının düzenlenmesi

cAMP glikojenin glikoza yıkımı ve lipitlerin yıkımını kontrol eder.

Bakterilerde cAMP'nin rolü

Bakterilerin içindeki cAMP düzeyi ortamına bağlıdır. Karbon kaynağı olarak glikoz kullanıldığında cAMP seviyesi düşüktür. Hücre içine glikoz taşınmasının bir yan etkisi olarak cAMP'yı üreten adenilat siklaz enzimi inhibe olur. CRP (veya CAP) isimli transkripsiyon faktörü cAMP ile bir bileşik oluşturur ve böylece etkinleşip DNA'ya bağlanabilir hale gelir. CRP-cAMP çok sayıda genin ifadesini arttırır, glikozdan bağımsız olarak enerji sağlayan bazı enzimler de dahil olmak üzere.

Dictyostelium discoideum'de cAMP'nin rolü

Amip türü bu organizma pek çok temel biyolojik sürecin araştırılmış olduğu bir model organizmadır. Kemotaktik hareket, bir organizmanın ortamında bulunan çekici bir maddeye doğru ilerlemesi veya itici bir maddeden onun uzaklaşmasıdır, bu olgu D.discoideum'da ayrıntılı olarak çalışılmıştır. Bu hücrelerin kemotaktik hareketlerinin, cAMP'nin hem hücre dışına salgılanması ile düzenlendiği gösterilmiştir.

Ayrıca göz atın

• Siklik guanozin monofosfat (cGMP)