Siena Cumhuriyeti

Siena
*Repubblica di Siena*
Siena Cumhuriyeti
Siena Repubblica di Siena; Siena Cumhuriyeti
11. yüzyıl sonları-1555
	Arma
	1484 civarında Siena Cumhuriyeti'nin İtalya'da konumu
Başkent	Siena
Yaygın dil(ler)	Latince; Toskanaca; İtalyanca
Hükûmet	Teokrasi, Oligarşi, Aristokratik cumhuriyet
Tarihçe
• Kuruluşu
• Kuruluşu	11. yüzyıl sonları
• Siena şehrinin İspanyollara teslim olup devletin sona erişi	17 Nisan 1555
• Dağılışı	1555
Öncüller	Ardıllar
	Siena Piskoposu yönetimi
Toskana Büyük Dükalığı

Siena Cumhuriyeti, (İtalyanca: Repubblica di Siena) Siena şehri merkez olmak üzere, Orta Çağ ve Yeni Çağ'da İtalya yarımadası üzerinde önemli bir gücü ve etkisi olan şehir devleti.

11. yüzyıl sonlarında kurulmuş, 1555 yılında yıkılmıştır. Fransa krallığıyla yaptıkları savaşlar nedeniyle ün kazanmıştır.

Siena'da bulunan soylu sülalelerin en eskileri geçmişini 774 civarında Lombardların Şarlman'a teslim olmaları dönemine dayandırmaktadırlar. Bu dönemde şehir büyük bir grup Frank asıllı idareciler ile dolmaya başladı ve bunlar o zaman şehirde mevcut olan Siena ileri gelen ailelerinden kızlarla evlenip günümüze kadar gelen yeni soylu sülaleler kurdular. Bu gelişme Siena şehrine yakın arazilerinde kurdurmuş oldukları manastırların kuruluş belgeleri incelenirse iyice görülebilmektedir. Fakat Orta Çağ feodal sistemi gittikçe güç kaybetmeye başladı ve Toskana Markizi Matilda 1115'te öldükten sonra bu Markizliğin sınırlarında bulunan Tuscia bölgesinde bu idarecinin Canossa'dan gelen cedlerinin feodal kontrolünde bulunan araziler birkaç birbirinden bağımsız parçaya bölündü.

Bu kısımlardan biri Siena şehri idi ve bu şehir önce bu şehirde bulunan Katolik hiyerarşisinin başında olan Siena Piskoposu tarafından doğrudan doğruya idare edildi. Fakat bu teokratik şehir idaresi 12. yüzyılda iktidar gücünü kaybetmeye başladı. Piskoposun iktidar gücü şehirde bulunan zengin soylular eline tedricen geçmeye başladı. Buna neden de bu zengin ailelerin piskoposa etraftaki şehirlerle savaşta bulunmak için mali yardımda bulunmaları idi. En sonunda Siena Piskoposunun Arezzo şehri üzerinde değişik sahiplilik iddiaları olan bir arazi parçası ile ilgili olarak giriştiği bir askeri çatışma için sağladıkları mali destek sonunda Siena şehrinin komün/belediye idaresi dinsel piskoposluk elinden çıktı. 1167'de Siena şehir komün idaresi cumhuriyetle idare edilen bağımsız bir şehir-devleti olduğunu ilan etti. 1179'da bu şehrin kendi kendine idarede bağımsız olması kaideleri bir yazılı belge şeklinde yani "esas kanun (anayasa)" olarak, görülebilmektedir.

Gelişmesi değiştir

Orta Çağ'da 12. yüzyılda darp edilmiş Siena Cumhuriyeti sikkesi

12. yüzyılda özellikle dördüncü çeyreğinde bağımsız Siena şehir-devleti İtalya'da ve hatta Akdeniz havzasında önemli bir yün ve yünlü kumaş üretip bunun ticaretini yapan bir merkez haline geldi. Şehir Akdeniz havzasındaki yünlü ticaretinde büyük rol oynamaya başladı. 13. yüzyılın başlarında şehir-devletinin bu zenginliği şehrin yeni merkezinde (Duomo) Siena Katedrali'nin inşasının başlanmasına ve bu inşaatın çoğunluğunun bu dönemde sona erdirilmesine başlıca bir amil oldu. Aynı dönemde şehrin merkezi meydanı haline gelen Piazza del Campo kuruldu ve bu merkezi meydandan radyal olarak şehrin içlerine doğru yayılan yeni çarşı sokakları inşa ettirildi. Piazza del Campo şehrin ana pazar ve piyasa merkezi; ve şehrin sivil ve sosyal hayatının teksif olduğu merkez oldu. Bu meydan yılın belli zamanlarında çeşitli sportif etkinlikler yapma merkezi de oldu. Çok kere yıl içinde bu spor oynama dönemi halkın gayet disiplinsiz ama şehir idaresi tarafından tolere edilen gösteri, eğlenti ve kargaşa çıkarma davranışlarının kontrolsüz yapıldığı dönemler haline girdi. (Günümüzde bile bu davranışlar Floransa ve civarında yapılan futbol maçlarında açıkça izlenmektedir). 1194'te bu meydanın bir kenarında günümüzde "Palazzo Publico (Belediye Sarayı)"nın bulunduğu mevkide, toprak kaymasını önlemek için büyük bir duvar yapıldı. Böylece bu meydanın Siena şehir-devleti için bir sivil alan olması vurgulanmış oldu.

Politik karışıklıklar değiştir

12. yüzyıl başlarına kadar Orta Çağ kurallarına göre kendi kendini idare eden bağımsız şehir-devleti idaresi soylular kontrolü altında idi. Fakat tedricen cumhuriyetin başında bulunan konsüller zenginlerden değil alelade şehir halkından (pobliani) seçilmeye başlandı. Şehir komün sınırları da genişletildi. Şehrin iktidar gücü kullanılıp eskiden şehrin sınırları dışında zengin soylular tarafından inşa edilmiş korunaklı büyük villa ve şatolar şehir sınırları içine alınmaya başlandı.

Siena Cumhuriyeti idaresi devamlı olarak iktidar gücü için feodal haklar iddia eden soylular ile şehrin iktidar gücünü kullanan alelade kişiler arasında mücadeleler ile geçti.

Bunun yanında Siena'nin Toskana'da büyük rakibi olan Floransa şehir-devleti ile politik mücadeleler yapıldı. Bu şehrin idarecilerinin Siena şehrindeki kliklerden bazen birini, bazen diğerini tutarak Siena'yı zayıflatma stratejilerine karşı durmak zorunda kaldı. 13. yüzyılda Guelfolar ve Ghibellinolar mücadelesinde Siena şehri Ghibellilolar tarafını tutmakta ve Floransa'nın çok kere tutmuş olduğu Guelfolar pozisyonun karşı durmakta idi. (İki şehir-devletinin bu siyasi mücadelesi Dante Alighieri'nin İlahi Komedya adli eserindeki Cehennem'de önemli bir yer tutup bu eser için arka planı sağlamıştır.)

4 Eylül 1260'ta Siena şehir-devletinin Ghibellinoları Sicilya Kralı Manfred ordusu ile takviyeli olarak Floransalı Guelfoları Montaperti Muharebesi'nde mağlup ettiler. Bu muharebeden önce 20,000 kadar mevcutlu Siana ordusu 30,000 kadar mevcutlu Floransa ordusu ile karşı karşıya geldiler. Bu muharebeden önce Siena şehri tümü ile büyük bir dinsel yürüyüş ve törenle "Bakire Meryem"e adanmıştı. (Bu çeşit ayin Siena tarihinde birkaç defa tekrarlanmış olup en son olarak II. Dünya Savaşı'nda 1944'te şehri Müttefiklerin Hava Akınlarından korunması için yapılmıştır.) Bu savaş sırasına Siena güçlerine komutan olarak tayin edilmiş kişi "Bonaguido Lucari" idi. Bu komutan bu ayin ve merasim yürüyüşüne başı açık, yalın ayak ve boynunda bir kement asılı olarak katıldı. Merasime katılan tüm Siena halkının başını çekti. Bu kalabalık halk kitlesi Katedral (Doumo) onune yürüdü. Siena Piskoposu kilise hiyerarşisi ile beraber bu başlarında Lucardi olan bu kalabalık halkı katedral önünde karşıladı. Lucardi ve Piskopos, halk ve kilise hiyerarşinin birlik beraberliğine sembol olarak, birbirleriyle kucaklaştılar. Yüksek sesle Lucardi şehri ve Siena'nın 17 mahallesini (contrade) Meryem Ana'ya ithaf edip ona verdiğini belirtti. Bunun sonucunda,, muharebe meydanının gayet kesif bir beyaz duman bulutu ile kaplanıp bu sisin Siena ordusunu kamufle etmiş olduğu, efsane-hikâye olarak anlatılmaktadır. Yine hikâyeye göre, bu kesif beyaz duman bulutu muharebe yapıldığı gündüz saatlerinde Floransa'lıların hücumlarını yolları ve araziyi iyi göremedikleri için yavaşlatıp sonuçsuz bıraktı. Sienalıların hücumlarını ise gizleyip daha etkin olmalarını sağladı. Gün sonuna doğru bir Sienalılar hücumu yapılmakta iken Floransa ordusu içinde bulunan vatan hainleri Floransa sancaktarını öldürüp sancağın yere düşmesine neden oldular. Sancaklarını kaybeden Floransalı savaşçılar muharebeyi kaybettiklerine karar vererek büyük bir karışıklık içinde muharebe meydanından çekilmeye başladılar. Yaklaşık 15.000 Floransalı asker (Floransa ordusunun yarısı kadar) bu disiplinsiz geri çekilme sırasında öldürüldüler. Sianalılar bu büyük zaferlerini günümüze kadar hala hatırlamaktadırlar.^[1]

Şehir surları değiştir

Surlar içindeki Siena merkezinin panoraması

Siena bir antik Romalı şehri olup etrafı antik Romalı surları ile çevrili idi. Fakat 10. ve 11. yüzyıllarda şehir önce doğuya doğru; sonra da günümüzde Camollia mahallesi olan, kuzeye doğru büyüme gösterdi. Büyüyen şehrin savunmasını sağlamak için bu yüzyıllarda şehrin surları genişletilip yenileştirildi. 13. yüzyıl sonlarında ikinci bir defa tevsi ve genişletme ile surlar bugünkü durumuna gelişti. Günümüzde bu surları görüp, etrafında ve üzerlerinde gezmek mümkündür.

Siena Üniversitesi değiştir

26 Aralık 1240 tarihinde o zaman Siena şehri belediye başkanı (podesta) olan "İldebrandino Çaccıaçont" bir kararname imzalayarak yerel "Staduium Senese" adlı yüksek eğitim kurumundan oda kiralayan öğrencilerin özel bir şehir vergisi vermesini kabul etti. Bu verginin geliri yeni kurulan yerel Siena Üniversitesi için ders verecek "usta müderris (meastri)"yi kontratla istihdam etmek için kullanılması ön görülmekte idi.^[2]

"Staduium Senese" adlı kuruma 1252'de tekrar destek sağlandı. Papa IX. Innecentius bir papalık beyannamesi çıkartarak bu kurumdaki öğrenciler ve öğretim üyelerinden Siena şehrinin kişilere veya menkul değerler yüklediği özel vergiler veya zoraki işçilik yapma zorunluğundan muaf tutması gerektiğini belirtti. Diğer taraftan Siena komünü bu kurumdaki hukuk ve Latince öğretim üyelerinin şehre karşı yüküm taşımakta olduğunu kabul etmekte idi. Bu Papalık beyannamesi ile bu hacaların şehre olan her türlü yükümlülükten muaf tutulmaları gereği de belirlendi. 14. yüzyılın başlarında bu kuruma bağlı olarak çalışan 5 Latince, mantık ve hukuk öğretim üyesi ile tip ve tabiat bilimleri için 2 doğal bilimler doktoru bulunmaktaydı.

Günümüzde de Siena Üniversitesi İtalya'nın en prestijli üniversiteleri arasına bulunmaktadır.

Cumhuriyetin Çökmesi değiştir

Siena Cumhuriyeti ("Repubblica di Siena)

15. ile 16. yüzyıllar arasındaki dönemde Siena şehri güzel sanatlar alanında tüm Avrupa'da isim yapmıştı ve bunda rakibi Floransa şehri ile baş başa gitmekteydi. Orta Çağ'ın sonunda en ünlü olan ressamların başında gelen Duccio (1253–1319) Siena asıllı idi ama İtalya yarımadasının her yöresinde resim çalışmaları yapmıştı. Ressam Ambrogio Lorenzetti'nin "Palazzo Pubblico (Belediye Sarayı)"nda yaptığı büyük "İyi Devlet Yönetimi" adalı duvar tablosu Geç Orta Çağ/Erken Rönesans dönemi resim sanatının en güzel bir örneği olduğuna sanat tenkitçileri hemfikirdirler. Aynı zamanda bu resim döneminde bir şehirsel bir yerleşikli ülke ve devlet ideal ütopyasını alegorik bir resim ile ortaya koymaya çalışma olduğu da sanat kritikleri tarafından belirtilmektedir.

Siena 1347-1351 arasında, özellikle 1348'de, Büyük Veba Salgını, Kara Ölüm ya da Kara Veba adı verilen Avrupoa'nın tüm yüzeyinde hissedilen çok ölümcül bir veba salgınına uğrayıp nüfusunun büyük bir kısmını kaybetti.

Aynı dönemlerde Siena'lı bankerler ve Siena'lı girişimci iş adamlarının yaptıkları yatırımlar gayet fena nemalanmış hatta büyük zarar doğuran yatırımlardan büyük ziyan ortaya çıkartmıştır. Sienalı zenginlerin bazıları büyük servetler kaybetmişlerdir.

1355'te IV. Karl (Kutsal Roma İmparatoru) Siena'ya yerleşince şehrin nüfusu birden arttı. Fakat bu imparator şehrin idaresine gayet aksi tesir yarattı. 1355'te şehrin "Noveschi (Dokuzlar)" adı verilen idarecilerine karşı şehir halkı ayaklandı ve onları hükûmetten attı. Yerine alelade halkın katkısıyla ama çoğunluğu soylulardan oluşan "Dodici (Onikiler)" adı verilen bir idare meclisi kuruldu. Bu kurum da uzun hayatlı olmadı. 1285'ten itibaren sıra ile reformcu meclis oldukları kabul edilen 1385'te "Quindici (Onbeşler"); 1386-1387 döneminde "Dieci (Onlar)"; 1388-1398 döneminde "Dieci (Onlar)" ve (1398-139 döneminde) "Oniki Öncüller" adı verilen meclisler kurulup kapatıldı. Sonunda 1339'da "Oniki Öncüller" meclisi şehir-devletinin rakibi olan Floransalıların genişlemesinden endişe duyarak Milano diktatörü olan Gian Galeazzo Visconti'yi geçici "Seignor (Başkan)" olarak seçti.

1404'te Gian Galeazzo Visconti bu görevden atıldı. Yeniden "On Öncüler" adlı bir meclis kuruldu. Bu hükûmet Napoli Kralı Ladislaus'la Floransalılara karşı müttefik oldu.

Siena asıllı olan Papa II. Pius'un papa olarak seçilmesi ile "Picolomini" kliği ve bu klik içindeki soylu üyeler Siena hükûmet idaresine alınmaya başladılar. Tekrar soylular Siena şehrinin idaresini ellerine geçirdiler. Fakat Picolomini çok geçmeden ölünce, Siena'nın idaresi tekrar halktan politikacılar eline geçti.

Cumhuriyetin sona erişi değiştir

1487'de Floransa şehir-devleti ve Kalabriyalı Alfonso desteği ile soylular kliği Siena'ya geri döndü. Başlarında Pandolfo Petrucci olarak şehrin idaresini eline geçirdiler. 1512'de ölene kadar şehrin efektif idaresi Pandolfo Petrucci elinde kaldı. Bu dönemde güzel sanatlar ve bilimler savunularak şehrin kültürel ilerlemesi sağlandı. Aynı zamanda şehir bu dönemde çok mütecaviz olan Cesare Borgia'nin hücumlarından korundu. 1512'de ölünce yerini oğlu Borghese Petrucci aldı. Fakat çok geçmeden bu aile içinde yapılan mücadeleden sonra Papa X. Leo'nun verdiği destekle bu kişi hükûmetten uzaklaştırılarak kuzeni Rafaello Petrucci idareyi eline geçirdi. Ondan sonra idareyi Petrucci Sülalesinden Fabio Petrucci ele aldı. Fakat 1523'te Siena halkının bir ayaklanması ile Fabio Petrucci idareden atılıp sürgüne gönderildi. Böylece Petrucci sülalesinin Siena'yı idaresi sona erdi.

Bundan sonra şehirde içsel kargaşalık çıktı. Papa VII. Clemens'in desteklediği Noveschi kliği idareyi eline geçirdi. Fakat yeni bir halk hareketi ile bu klik idareden uzaklaştırıldı. Fakat Noveschi kliği bir ordu toplayıp şehre saldırdı. 1526'da yapılan Camollia Muharebesi'ni halk hareketi kazandı.

Şehirde çıkan bu karışık durumdan faydalanmak isteyen Kutsal Roma Germen İmparatoru V. Karl veya Şarlkent Siena'ya bir İspanyol ordusu ile girdi. Şehri kurduğu bir İspanyol birliği garnizonu ile idareye başladı. Fakat 1552'de Siena halkı, Fransa ile ittifak yaparak, V. Karl'in geride bıraktığı İspanyol birliğini şehirden attılar.

Bunu İmparator V. Karl kabul etmedi. Gian Giacomo Medici komutanlığı altında İmparatorluk ve Floransa şehir-devleti karışık ordusu ile Siena'ya saldırdı ve şehri kuşatma altına aldı.

Siena Cumhuriyeti'nin hükûmet idaresi Siena ordusu komutanlığını Piero Strozzi'ye verdi. Ağustos 1554'te Piero Strozzi komutasındaki Siena ordusu ile Gian Giacomo Medici komutasından Floransa-İmparatorluk ordusu arasında yapılan Marcıano Muharebesi'ni Siena ordusu kaybetti. Böylece Siena'nın kuşatma altından kaldırılması da imkânsız hale geldi. 17 Nisan 1555'te Siena Cumhuriyeti ve Siena şehri İmparatorluk-Floransa ordusuna teslim oldu. Böylece 1115'ten itibaren devam eden bağımsız Siena Cumhuriyeti sona ermiş oldu.

Yeni İspanya Kralı ve Kutsal Roma Germen İmparatoru II. Felipe olmuştu. Bu hükümdar eline geçen büyük arazileri idare edip kendine isyan edenlere karşı savaş planlarını gerçekleştirmek için Medicilerden büyük meblağlar borç almıştı. Bu borçların kaldırılması şartı ile (bazı önemli sahil kaleleri Presidi Devleti yani efektif olarak İspanyollara verildikten sonra) Siena Cumhuriyeti'ne ait arazileri o zaman Gian Giacomo Medici'nin idaresi altında olan ama Mediciler Hanedanı'na ait olduğu kabul edilen Floransa başkentli Toskana Büyük Dükalığı idaresine verildi.

Bundan sonra Siena şehri, (Napolyon döneminde 1801-1815 arasında Fransa'nın vasal devleti olan Etruria Krallığı idaresi hariç ) 1859'da İtalya'nın birleştirilmesine kadar Toskana Büyük Dükalığı idaresi altında kaldı.

Montalcino'da yerleşmiş olan 700 Siena asıllı aile 1559 yılına kadar "Siena Cumhuriyeti" olduklarını iddia edip yerleştikleri arazilerde hüküm sürdüler.