Salyan şivesi, Azerbaycan dilinin bir lehçesidir. Doğu lehçesi grubuna aittir. Azerbaycan'ın Salyan bölgesinde yaygın olarak kullanılmaktadır.[1][2][3][4][5]

Örnekler değiştir

Salyan şivesinde Edebi dilde
Mübāsə

İki yoldaş olır — birinin adıi Əhmət, birinin Zəhmət. Əhmət Zəhmətə didi ki, mə̃m atam çox bõügdü. Zəhmət didi ki, nə boydadıi? Əhmət didi: «yap öy boyda!». Zəhmət didi ki, sə̃n aton cortdandıi, mə̃mki on öy boydadıi. Əhmət didi: «Mə̃m atam yap bõügdü, az qalıb başıi aya çata». Zəhmət didi: «Mə̃m atam yap ildıza çatır». Mübāsə çox uzandıi. Āxırda Zəhmət yoldaşın alladır, onnan sorışır: «Bilirəm sə̃n aton çox bõügdü, ōn boyıi ildıza çatır. Sən di görüm, ildızdarın yanında atōun başına bi şey dəgirdi, ya yox?». Zəhmət sõündi ki, atasi çox bõügdü, həm də atasının başına dəgən, bəyəvara, Allahın əlidi. Didi ki, hə, dəgirdi. Əhmət bı cāba çox sõündi, sōra didi ki, sə̃n atōun başına dəgən o şey mə̃m atamın əliydi, indi gör, mə̃m atam nə boydadı[6].

Mübahisə

İki yoldaş olur — birinin adı Əhməd, birinin Zəhmət. Əhməd Zəhmətə dedi ki, mənim atam çox böyükdür. Zəhmət dedi ki, nə boydadır? Əhməd dedi: «lap ev boyda!». Zəhmət dedi ki, sənin atan cırtdandır, mənimki on ev boydadır. Əhməd dedi: «Mənim atam lap böyükdür, az qalıb başı aya çata». Zəhmət dedi: «Mənim atam lap ulduza çatır». Mübahisə çox uzandı. Axırda Zəhmət yoldaşını alladır, onnan soruşur: «Bilirəm sənin atan çox böyükdür, onun boyu ulduza çatır. Sən de görüm, ulduzların yanında atanın başına bir şey dəyirdi, ya yox?». Zəhmət sevindi ki, atası çox böyükdür, həm də atasının başına dəyən, bəlkə, Allahın əlidir. Dedi ki, hə, dəyirdi. Əhməd bu cavaba çox sevindi, sonra dedi ki, sənin atanın başına dəyən o şey mənim atamın əli idi, indi gör, mənim atam nə boydadır.

İki lotıi

İki dənə lotıi şə̃rdə siydən düşüllər. Olar diyir ki, biz bırda yaşıyamərrig, başqa şə̃rdə biziyçün yaxşıi keçər nābələd oldığımıza. İki lotılar gedillər bi başqa şə̃rə. Gedillər o şə̃rin qırağında görillər iki dənə uşağ odın yığır. Sorışıllar ki nə yığırsuz? Uşağlar belənçig cağab verillər ki, çör-çöp yığıruğ. Lotılar xəbər alır ki, çör çördü; bə çöp nədi? Uşağlar belə cağab verillər ki, çör əyağ üssə durandıi, çöp yerə töküləni. Lotılar baxır görür ki, bırda bılarçın tutmıyacağ, sōra çıxıb gedillər şə̃rdən[6].

İki lotu

İki dənə lotu şəhərdə hörmətdən düşüllər. Onlar deyir ki, biz burada yaşaya bilmərik, başqa şəhərdə bizim üçün yaxşı keçər nabələd olduğumuza. İki lotular gedillər bir başqa şəhərə. Gedillər o şəhərin qırağında görüllər iki dənə uşağ odun yığır. Soruşullar ki nə yığırsınız? Uşaqlar belə cavab verillər ki, çör-çöp yığırıq. Lotular xəbər alır ki, çör çördü; bəs çöp nədir? Uşaqlar belə cavab verillər ki, çör ayaq üstə durandır, çöp yerə töküləni. Lotular baxır görür ki, burada bunlar üçün tutmayacaq, sonra çıxıb gedillər şəhərdən.

Tanınmış kişiler değiştir

  • Mehammadali Huseynzade (1760–1852), Kafkas Müslümanlarının ilk Şeyhülislam'ı (1823–1846) olan bir ilahiyat âlimiydi.
  • Ahmed Hüseyinzade (1812-1887), Kafkas Müslümanları İdaresi'nin III. Şeyhülislamı (1862-1884) olan ilahiyatçıydı.
  • Ebulhasan Vagif (1845–1914), 19. yüzyıl şairidir.
  • Ahund Mirbagir Ağa Ağazade (1857–1941) — dindar ve halk figürü.
  • Ali Bey Hüseyinzade (1864-1940) bilim adamı, filozof, sanatçı ve doktordu.
  • Asadulla bey Muradkhanov (1866–1942) sosyal ve politik bir şahsiyet, eğitimci ve yayıncıydı, Devlet Dumasının ilk döneminin Bakü valiliğinden milletvekiliydi.
  • Bakhish bey Rüstembayov (1870–1942) - Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti parlamentosunun yardımcısı, Cevad bölgesinin memuru.
  • Şirin Ahundov (1878–1927) — müzisyen, tarzan.
  • Raşid Bey Ahundzade (1880-1940) — Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosu Milletvekili, Bakü Valisi, Bakanlar Kurulu İşleri Başkanı.
  • Faraj Gasimov (1883–1937), Bakü Bahai toplumunun başkanı ve dini bir liderdi.
  • Ali Nagi Huseynov (1900–1957) - Kızıl Ordu albayı (1942), 402. Azerbaycan Tüfek Tümeni komutanı.
  • Firuz Malikov (1902–1965) koyun ve keçi yetiştiriciliği alanında bilim adamıydı.
  • Ağakhan Ağabaylı (1904–1980) - genetik ve hayvancılık alanında bilim adamı, tarım bilimleri doktoru, profesör, Tüm Rusya Tarım Bilimleri Akademisi'nin (şimdi Rusya Tarım Bilimleri Akademisi) ilgili üyesi, Azerbaycan'ın onurlu bilim adamı . SSR. Manda doktrininin kurucusu.
  • Anvar Gasimzadeh (1912–1969) — mimar, Azerbaycan SSC EA'nın ilgili üyesi (1967), Azerbaycan SSC'nin onurlu inşaatçısı (1960).
  • Ali Zeynalov (1913–1988) - tiyatro ve sinema oyuncusu, Azerbaycan SSR Halk Sanatçısı (1964), Ermeni SSC Onur Sanatçısı (1939), MF Ahundov'un adını taşıyan Cumhuriyet Ödülü sahibi (1965).
  • Ashiq Panah (1926–1978) - aşık, şair, Azerbaycan SSC'nin Onurlu Sanatçısı (1967), Yazarlar Birliği üyesi.
  • Halil Rıza Ulutürk (1932–1994) - şair ve filolog, Azerbaycan Halk Şairi (1992).
  • Habib Zarbaliyev (1953 doğumlu) Oryantalist bir bilim adamı, Endonezya dilbilimi uzmanı, Azerbaycan'da Endonezya dili öğretiminin kurucusudur.

Kaynakça değiştir

  1. ^ Gerhard Doerfer. "AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish" (İngilizce). 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  2. ^ Azerbaijanian — L. Johanson (Johannes Gutenberg University, Mainz, Germany, 2006.), pp. 112—113.
  3. ^ Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. — М.: Высшая школа, 1969. — С. 266. — 383 с.
  4. ^ Məmmədli 2019.
  5. ^ Һүсейнов 1958.
  6. ^ a b Рамазанов 1955.

Bibliyografya değiştir

Kitaplar değiştir

  • Һүсейнов А. Азәрбайҹан диалектолоҝиясы. — Şablon:Б.: В. И. Ленин адына АПИ-нин нәшрийяты, 1958. — С. 128.
  • Məmmədli M. (2019). Azərbaycan dialektologiyası. Dərslik (Azerice). B.: Zərdabi Nəşr. Elmi redaktor: Məmmədəli Qıpçaq. s. 334. 
  • Şirəliyev M. (2008). Azərbaycan dialektologiyasının əsasları (Azerice). B.: Şərq-Qərb. s. 416. ISBN 978-9952-34-183-6. 

Tezler değiştir

  • Рамазанов К. Т. Сальянский диалект азербайджанского языка. Канд. дисс.. — Şablon:Б., 1955. — 475 с.
  • Рамазанов К. Т. Сальянский диалект азербайджанского языка. Автореферат. канд. дисс. — Şablon:Б., 1956. — 20 с.