Sagittarius A*
Sagittarius A* (kısaltılmış adıyla Sgr A*), Samanyolu'nun Galaktik Merkezi'ndeki süper kütleli kara deliktir.[3][4][5] Yay ve Akrep takımyıldızlarının sınırında, ekliptiğin yaklaşık 5,6° güneyinde,[6] Kelebek Kümesi (M6) ve Lambda Scorpii'ye görsel olarak yakın bir konumda yer alır.
 2017'de Olay Ufku Teleskobu tarafından elde edilen Sagittarius A*'nın ilk görüntüsü 2022'de yayınlandı | |
| Gözlem verisi Dönem J2000 Ekinoks J2000 | |
|---|---|
| Takımyıldız | Yay |
| Sağ açıklık (α) | 17sa 45d 40,0409s[1] |
| Dik açıklık (δ) | −29° 0′ 28,118″[1] |
| Astrometri | |
| Uzaklık | 26996 ± 29[2] Iy (8277 ± 9[2] pc) |
| Özellikler | |
| Kütle (m) | 8,54×1036 kg 4,297×106[2] M☉ |
| Tarihçe | |
| Keşfeden(ler) | Bruce Balick Robert L. Brown |
| Keşif tarihi | 13 Şubat 1974 |
| Katalog belirtmeleri | |
AX J1745.6-2900 (ASCA) | |
Bu nesne, parlak ve çok yoğun bir astronomik radyo kaynağıdır. Sagittarius A* adı ile bu yoğun kaynak, içinde gömülü bulunduğu daha büyük (ve çok daha parlak) Sagittarius A (Sgr A) bölgesinden ayrılmaktadır. Sgr A*, 1974 yılında Bruce Balick ve Robert L. Brown tarafından keşfedilmiş[7][8] ve yıldız işareti *, gökada merkezinden gelen en güçlü radyo emisyonunun yoğun bir termal olmayan radyo nesnesine bağlı olduğunu anlayan Brown tarafından 1982 yılında atanmıştır.[9]
Başta S2 yıldızı olmak üzere Sagittarius A*'nın yörüngesindeki birkaç yıldızın gözlemleri, nesnenin kütlesini ve yarıçapının üst sınırlarını belirlemek için kullanıldı. Gökbilimciler, kütle ve giderek daha hassas hale gelen yarıçap sınırlarına dayanarak Sagittarius A*'nın Samanyolu'nun merkezi süper kütleli kara deliği olması gerektiği sonucuna vardılar.[10] Şu anki kütle değeri 4,297±0,012 milyon güneş kütlesidir.[2]
Reinhard Genzel ve Andrea Ghez, Sagittarius A*'nın süper kütleli kompakt bir nesne olduğu ve o dönemde tek makul açıklamanın bir kara delik olması gerektiğini ortaya koydukları için 2020 Nobel Fizik Ödülü'ne layık görüldüler.[11]
Mayıs 2022'de gökbilimciler, dünya çapında bir radyo gözlemevi ağı olan Olay Ufku Teleskobu'nu (Event Horizon Telescope) kullanarak Sagittarius A*'nın ufuk çizgisi etrafındaki yığılma diskinin kara delik olduğunu doğrulayan ilk görüntüsünü yayınladılar.[12] Bu, 2019 yılındaki Messier 87 süper kütleli kara deliğinden sonra bir kara deliğin teyit edilen ikinci görüntüsüdür.[13][14] Kara deliğin kendisi görülmüyor, sadece hareketleri kara delikten etkilenen yakındaki nesneler görülüyor. Gözlenen radyo ve kızılötesi enerji, kara deliğin içine düşerken milyonlarca dereceye kadar ısınan gaz ve tozdan kaynaklanmaktadır.[15]
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b Reid, M.J.; Brunthaler, A. (2004). "Sgr A* – Radio-source". Astrophysical Journal. 616 (2): 872-884. arXiv:astro-ph/0408107 $2. Bibcode:2004ApJ...616..872R. doi:10.1086/424960. 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
- ^ a b c d The GRAVITY collaboration (Eylül 2023). "Polarimetry and astrometry of NIR flares as event horizon scale, dynamical probes for the mass of Sgr A*". Astronomy & Astrophysics. 677: L10. arXiv:2307.11821 $2. Bibcode:2023A&A...677L..10G. doi:10.1051/0004-6361/202347416. 5 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2023.
- ^ Parsons, Jeff (31 Ekim 2018). "Scientists find proof a supermassive black hole is lurking at the centre of the Milky Way". Metro (İngilizce). 31 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018.
- ^ Mosher, Dave (31 Ekim 2018). "A 'mind-boggling' telescope observation has revealed the point of no return for our galaxy's monster black hole". The Middletown Press. Business Insider. 31 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
- ^ Plait, Phil (7 Kasım 2018). "Astronomers See Material Orbiting a Black Hole *Right* at the Edge of Forever". Bad Astronomy (İngilizce). Syfy Wire. 10 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2018.
- ^ Ekvatoral ve Ekliptik Koordinatlar kullanılarak hesaplanmıştır. 21 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Balick, B.; Brown, R. L. (1 Aralık 1974). "Intense sub-arcsecond structure in the galactic center". Astrophysical Journal. 194 (1): 265-270. Bibcode:1974ApJ...194..265B. doi:10.1086/153242.
- ^ Melia, Fulvio (2007). The Galactic Supermassive Black Hole. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-13129-0.
- ^ Brown, Robert L. (1 Kasım 1982). "Precessing Jets in Sagittarius A: Gas Dynamics in the Central Parsec of the Galaxy". The Astrophysical Journal. 262: 110–119. Bibcode:1982ApJ...262..110B. doi:10.1086/160401.
- ^ Henderson, Mark (9 Aralık 2009). "Astronomers confirm black hole at the heart of the Milky Way". Times Online. 16 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2019.
- ^ "The Nobel Prize in Physics 2020" (İngilizce). 6 Ekim 2020. 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
- ^ Bower, Geoffrey C. (Mayıs 2022). "Focus on First Sgr A* Results from the Event Horizon Telescope". The Astrophysical Journal. 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2022.
- ^ "Astronomers reveal first image of the black hole at the heart of our galaxy". eso.org. 12 Mayıs 2022. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2022.
- ^ Overbye, Dennis (12 Mayıs 2022). "The Milky Way's Black Hole Comes to Light". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2022.
- ^ Abuter, R.; Amorim, A.; Bauböck, M.; Berger, J. P.; Bonnet, H.; Brandner, W.; Clénet, Y.; Coudé Du Foresto, V.; De Zeeuw, P. T.; Deen, C.; Dexter, J.; Duvert, G.; Eckart, A.; Eisenhauer, F.; Förster Schreiber, N. M.; Garcia, P.; Gao, F.; Gendron, E.; Genzel, R.; Gillessen, S.; Guajardo, P.; Habibi, M.; Haubois, X.; Henning, T.; Hippler, S.; Horrobin, M.; Huber, A.; Jiménez Rosales, A.; Jocou, L.; Kervella, P. (2018). "Detection of orbital motions near the last stable circular orbit of the massive black hole SgrA". Astronomy & Astrophysics. 618: L10. arXiv:1810.12641 $2. Bibcode:2018A&A...618L..10G. doi:10.1051/0004-6361/201834294.
Dış bağlantılar değiştir
| Wikimedia Commons'ta Sagittarius A* ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- UCLA Faculty Research presentation on Sagittarius A* (Video)
- UCLA Galactic Center Group - latest results4 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. retrieved 8/12/2009
- Is there a Supermassive Black Hole at the Center of the Milky Way? (arxiv preprint)12 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 2004 paper deducing mass of central black hole from orbits of 7 stars (arxiv preprint)11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ESO video clip of orbiting star 22 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (533 KB MPEG Video)
- Star Orbiting Massive Milky Way Centre Approaches to within 17 Light-Hours ESO Press Release, October 16, 2002
- Max Planck page on the galactic center, with animation
- The Proper Motion of Sgr A* and the Mass of Sgr A* (PDF)
- NRAO article 3 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. regarding VLBI radio imaging of Sgr A*