Sınıflandırılmamış dil
Diğer dillerle olan genetik ilişkisi tam olarak saptanamamış dillere sınıflandırılmamış dil denir. Diller, güvenilir veri eksikliğinin başta olduğu çeşitli sebeplerden sınıflandırılmamış olabilir,[1] temaslı olduğu bir dilin kelimeleri veya morfolojisi farklı yönlere işaret ettiğinde ve hangisinin dilin ata biçimi olduğu belli olmadığında ortaya çıkan kafa karıştırıcı etki de dillerin sınıflandırılamamasında etkendir.[2] Kut dili ve Cacán dili gibi bazı az bilinen soyu tükenmiş diller basitçe sınıflandırılamazlar ve bu durumun gelecekte değişmesi de çok olası değildir.
Eğer önemli sayılabilecek bir belgelendirme yapılmışsa ve dilin başka dillerle ve ailerle kıyaslanmasının ardından hala o dilin başka dillerle olan genetik ilişkisi açıklanamıyorsa - Avrupa'daki Baskça durumundaki gibi - o dil izole dil sayılır, bu da onu tek başına bir dil ailesi yapar. Bu yüzden sınıflandırılmamış bir dil, daha iyi veriler elde edildiğinde veya daha kapsamlı karşılaştırmalı araştırmalar yapıldığında belirli bir dil ailesine dahil olabilir. Çok az bulgunun günümüze ulaştığı soyu tükenmiş ve sınıflandırılmamış dillerin ise kayıp belgeler veya konuşan bir nüfus keşfedilmedikçe belirsizlik içinde kalmaları daha olasıdır.
Sınıflandırma Zorlukları değiştir
Çad'daki Mimi-D dili sınıflandırmada birçok soruna sebep olmuş dillerden biridir. Sadece 1900'lerde toplanmış bir kelime listesi ile tasdiklenmiştir. İlk Maban dili olarak tanımlanan Maba diline benzerliğinden ötürü başta bir Maban dili olduğu düşünülmüştü. Fakat Maban ailesindeki diğer diller tanımlandıkça benzerliklerin sadece Maba diliyle olduğu netleşti ve Mimi-D dilinin özellikle Maba diliyle akraba olup diğer Maban dillerine o kadar benzememesi de uzak bir olasılıktı. Bu yüzden de bariz benzerliklerin bölgedeki sosyal anlamda baskın dil olan Maba dilinden alıntılar olduğu düşünülüyor. Bu tür alıntılar göz ardı edildiğinde Mimi-D'yi sınıflandırmak için geriye daha az veri kalıyor ve kalan da özel olarak diğer hiçbir dile veya dil ailesine benzemiyor. Bu yüzden Mimi-D bir izole dil olabilir, belki de önerilen ama ispatlanmamış Nil-Sahra dil grubunun Maban dilleriyle ilişili başka bir dil ailesinin bir üyesidir. Daha iyi verilerle sorunu ele almak daha kolay olurdu ama hiç kimse bu dilin konuşanını bir daha bulamadı.
Bir dil var olan bir dil ailesi içnde sınıflandırılamayabilir de. Bir dilin açıkça bir Malaya-Polinezya dili olduğu görülebilir ama hangi koluna ait olduğu belli olmayabilir. Bir dil ailesi, büyük ölçüde kafa karıştırıcı temas içeren birçok benzer dilden meydana geldiğinde çok sayıda dil bu sebepten sınıflandırılamayabilir. Malaya-Polinezya, Bantu, Pama-Nyungan ve Arawakan bu önemli sorunu içeren dil aileleri arasındadır.
Sebepleriyle Örnekler değiştir
Çoğu soyu tükenmiş olan sınıflandırılmamış yüzlerce dil vardır, yine de nispeten az da olsa halen konuşulan sınıflandırılmamış diller de var. Aşağıdaki listede soyu tükenmiş diller bir hançer (†) ile etiketlenmiştir.
Veri Yokluğu değiştir
Bu diller sadece sınıflandırılmamış dil değil, sınıflandırılamayan dillerdir çünkü dilin var olan bir kaydı olsa bile bu analiz ve sınıflandırma için yeterli değildir, özellikle de şu anki soyu tükenmiş diller için.
- Sentinelese (Andaman Adaları) [not 1] – iletişim kurulmamış bir halkın varsayılan yaşayan dili
- Weyto† (Etiyopya)
- Nam† (Çin–Tibet sınırı) – veriler deşifre edilmemiş durumda
- Harappan† (İndus Vadisi uygarlığı MÖ 33.–13. yüzyıl) [not 2] – veriler deşifre edilmemiş durumda
- Kıbrıs-Minos dili† (Kıbrıs MÖ 15.–10. yüzyıl) – veriler deşifre edilmemiş durumda
- Lullubi† (İran)
- Hamba† (Tanzanya) [not 3][3]
- Guale† ve Yamasee† (ABD)
- Himarimã (Brezilya) – iletişim kurulmamış bir halkın varsayılan yaşayan dili
- Nagarchal† (Hindistan) – Dravid dili olduğu düşünüldü
Veri Azlığı değiştir
Veri miktarı, varsa olan yakın akrabalarını tespit etmek için yeterli olmadığından bu dillerin de çoğu sınıflandırılamazdır. Diğerleri içinse belli bir dil ailesine ait olduğunu gösterecek kadar veri olabilir ama bu ailenin neresinde olduğunu göstermeyebilir veya dilin hiç yakın akrabası olmadığını gösterebilir ama onun bir izole dil olduğu sonucuna varmak için yeterli olmayabilir.
- Solano† (Meksika)
- Cacán† (Arjantin)
- Kujargé (Çad)
- Bung (Kamerun)
- Luo (Kamerun)
- Mawa† (Nijerya)
- Komta† (Nijerya)
- Wawu† (Gana or Fildişi Sahili?)
- Okwa†? (Batı Afrika) [not 4][4]
- Dima-Bottego† (Etiyopya)
- Kwadi† (Angola)
- Filistince† (Filistin)
- İberce† (İspanya ve Güney Fransa)
- Limnice† (Limni, Yunanistan)
- Minosça† (Antik Girit)
- Eteogirit dili† (Antik Girit))
- Hattice† (Anadolu)
- Kaşkaca† (Anadolu, muhtemelen Hattice'yle ilişkili)
- Kassitçe† (Irak)
- Kut dili† (Zagros sınırları)
- Hunca† (Doğu Avrupa ve Merkez Asya)
- Hiung-nu dili† (Moğolistan)
- Siyenpi dili† (Moğolistan)
- Cücence† (Moğolistan)
- Hitay dili† (Moğolistan)
Yakındaki Dillerden Alakasız ve Çok Fazla İncelenmemiş değiştir
- Bangime (Mali)
- Jalaa† (Nijerya)
- Kwaza (Brezilya)
- Mpre† (Gana)
Temel Kelimeleri Diğer Dillere Benzemeyen değiştir
- Bayot (Senegal)
- Laal (Çad)
Diğer Dillerle Yakından İlişkili Olmayan ve Akademik Fikir Birliği Olmayan değiştir
- Ongota (Etiyopya)
- Shabo (Etiyopya)
- Omaio (Tanzanya)
Varlığı Şüpheli Diller değiştir
- Oropom (Uganda) (soyu tükenmiş, var olduysa)
- Imeraguen (Moritanya)
- Nemadi (Moritanya)
- Rer Bare (Etiyopya) (soyu tükenmiş, var olduysa)
- Wutana (Nijerya) (soyu tükenmiş, var olduysa)
- Truvaca (Anadolu) (tasdiklenmemiş, muhtemelen bir Luvice lehçesi)
Brezilya'daki Kukurá gibi bazı "dillerin" uydurma oldukları ortaya çıkıyor.
Ayrıca Bakınız değiştir
Notlar değiştir
- ^ 300 yıldır Kuzey Sentinel Adası'yla etkileşime geçilmedi ve bu dilin tek bir kelimesi bile bilinmiyor.
- ^ Deşifrecilerin tanımlama için güvendiği Harappan "yazısı" halen çözülemez bir durumda ve muhtemelen tam bir yazı da değil.
- ^ Rupert Moser'a göre, "Hambalar, av ve toplama bölgelerinin yer fıstığı tarlaları olarak kullanılması planlandığında 1950'lerde yeniden yerleşip dağılan avcı-toplayıcılardı (Mbemkuru Nehri'nin güneyinde, Nachingwea'nın kuzeybayısında). Proje iklimden dolayı başarısız olsa da Hambalar, Matumbi ve Yao gibi komşu gruplara asimile olmuştu. Daha öncesinde bazı kısımları Mwera, Ndonde, Ndendule ve Ngindo işgalleriyle asimile olmuştu.
- ^ "Okwa" 18. yüzyılda elde edilmiş tek bir kelimeyle tasdiklendi: alıntı olup olmadığı bilinmeyen tschabee 'Tanrı' (Almanca ortografisiyle). Tanımlanmamıştan çok sınıflandırılmamış bir dil.
Kaynakça değiştir
- ^ Hasnain, Imtiaz (2013-07-16). Alternative Voices: (Re)searching Language, Culture, Identity …. Cambridge Scholars Publishing. p. 314. ISBN 9781443849982.
- ^ Muysken, Pieter (2008). From Linguistic Areas to Areal Linguistics. John Benjamins Publishing. p. 168. ISBN 978-9027231000.
- ^ Gabriele Sommer, 'A Survey on Language Death in Africa', in Brenzinger (2012) Language Death, p. 351. Bkz. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Hamba 16 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." Glottolog 3.0 Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.)
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Okwa 15 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.