Vikipedi

Cyperus papyrus

(Papirüs (bitki) sayfasından yönlendirildi)
Aynı adlı dergi için Papirüs (dergi) sayfasına bakınız.

Papirüs veya bilimsel adıyla Cyperus papyrus Cyperaceae familyasından Cyperus cinsine bağlı suda yaşayan çiçekli bir bitki türüdür.[1] Afrika'ya özgü, hassas otsu birçok yıllık bitkidir ve sığ suda uzun sazlık benzeri bataklık örtüsü oluşturur.

Cyperus papyrus
Korunma durumu
Değerlendirilmedi (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Plantae
Şube: Spermatophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Poales
Familya: Cyperaceae
Cins: Cyperus
Tür: C. papyrus
İkili adlandırma
Cyperus papyrus
Papirüs bitkisi(Cyperus papyrus) Kew Gardens, Londra

Papirüs sazının (ve yakın akrabalarının) insanlar, özellikle Eski Mısırlılar tarafından çok uzun bir kullanım geçmişi vardır. Bitki, şimdiye kadar yapılmış ilk kağıt türlerinden biri olan papirüs kağıdının kaynağıdır. Bitkinin bazı kısımları yenebilir ve yüzebilen yüksek gövdeleri teknelere dönüştürülebilir. Şimdi genellikle süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.

Doğada, Afrika, Madagaskar ve Akdeniz ülkelerinde tam güneşte, su basmış bataklıklarda ve göl kenarlarında büyür.

Özellikler değiştir

Bu uzun, sağlam, yapraksız su bitkisi 4 ila 5 m yüksekliğe kadar büyüyebilir. Kalın, odunsu rizomlardan yükselen, çimen benzeri bir üçgen yeşil sap yığını oluşturur. Her bir sap, bitki gençken bir toz alıcıya benzeyen, yaklaşık 10 ila 30 cm uzunluğunda, ince, parlak yeşil, iplik benzeri gövdelerden oluşan yoğun bir kümeyle kaplıdır. Yeşilimsi kahverengi çiçek kümeleri sonunda ışınların uçlarında ortaya çıkar ve yerini kahverengi, fındık benzeri meyvelere bırakır.

Köksapın daha genç kısımları, kültürlerin tabanını da kaplayan kırmızı-kahverengi, kâğıt gibi, üçgen pullarla kaplıdır. Botanikte, bunlar küçülmüş yaprakları temsil eder, bu nedenle bu bitkiye tamamen "yapraksız" demek kesinlikle doğru değildir. Çürüyen bitkiler Çad Gölü'nde, daha düşük su seviyelerinde önemli bir rol oynayan yüzen adalar geliştiriyor.

Yaşam döngüsü değiştir

Papirüs bitkisinin tohumdan yetiştirilmesi nispeten kolaydır, ancak Mısır'da anacı bölmek daha yaygındır[2] ve kurulduktan sonra oldukça hızlı büyür. Son derece nemli toprak veya suya batmış kökler tercih edilir ve bitki tüm yıl boyunca çiçek açabilir.[3] Vejetatif çoğaltma, yeni bitkiler oluşturmak için önerilen süreçtir. Köksapları küçük gruplara bölerek ve normal şekilde dikilerek yapılır.[4] 16 fit yüksekliğe kadar ulaşabilir.[5]

C. papyrus[6] ve cüce çeşidi C. papyrus 'Nanus',[7] Kraliyet Bahçıvanlık Derneği'nin Bahçe Merit Ödülü'nü kazandı (onaylandı 2017).[8]

Kullanımı değiştir

Eski Mısır'da papirüs sepet, sandalet, battaniye, ilaç, tütsü ve sandal gibi çeşitli amaçlar için kullanılıyordu. Odunsu kök, kaseler ve mutfak eşyaları yapmak için kullanıldı ve yakıt olarak için kullanıldı. Ebers Papirüsleri, MÖ 15. yüzyılda Mısırlı kadınlar tarafından yumuşak papirüs tamponlarının kullanımına atıfta bulunur.[9] Mısırlılar bitkinin tüm bölümlerini verimli kullandı. Papirüs, Mısır kültüründe hala korunan ve sürdürülen önemli bir "Nil hediyesi" dir.[10] Ekonomik kullanımların yanı sıra çevre değerine de sahiptir, çevrenin temizliğinde ve ekosistemin düzenlenmesinde rol oynar.[11] On Lake Chad, coming out of rotting masses of plant life, it develops floating islands that play a significant role in the lower water levels.[12]

Konuyla ilgili yayınlar değiştir

  • Boar, R. R., D. M. Harper and C. S. Adams. 1999. Biomass Allocation in Cyperus papyrus in a Tropical Wetland, Lake Naivasha, Kenya. 1999. Biotropica 3: 411.
  • Chapman, L.J., C.A. Chapman, R. Ogutu-Ohwayo, M. Chandler, L. Kaufman and A.E. Keiter. 1996. Refugia for endangered fishes from an introduced predator in Lake Nabugabo, Uganda. Conservation Biology 10: 554-561.
  • Chapman, L.J., C.A. Chapman, P.J. Schofield, J.P. Olowo, L. Kaufman, O. Seehausen and R. Ogutu-Ohwayo. 2003. Fish faunal resurgence in Lake Nabugabo, East Africa. Conservation Biology 17: 500-511.
  • Gaudet, John. 1975. Mineral concentrations in papyrus in various African swamps. Journal of Ecology 63: 483-491.
  • Gaudet, John. 1976. Nutrient relationships in the detritus of a tropical swamp.Archiv für Hydrobiologie 78: 213-239.
  • Gaudet, John. 1977. Natural drawdown on Lake Naivasha, Kenya and the formation of papyrus swamps. Aquatic Botany 3: 1-47.
  • Gaudet, John. 1977. Uptake and loss of mineral nutrients by papyrus in tropical swamps. Ecology 58: 415-422.
  • Gaudet, John. 1978. Effect of a tropical swamp on water quality. Verh. Internat. Ver. Limnol. 20: 2202-2206.
  • Gaudet, John. 1978. Seasonal changes in nutrients in a tropical swamp. Journal of Ecology 67: 953-981.
  • Gaudet, John. 1980. Papyrus and the ecology of Lake Naivasha. National Geographic Society Research Reports. 12: 267-272.
  • Gaudet, J. and J. Melack. 1981. Major ion chemistry in a tropical African lake basin. Freshwater Biology 11: 309-333.
  • Gaudet, J. and C. Howard-Williams. 1985. “The structure and functioning of African swamps.” In (ed. Denny) The Ecology and Management of African Wetland Vegetation. Dr.w.Junk, Pub., Dordrecht (pp. 154–175).
  • Gaudet, John. 1991. Structure and function of African floodplains. Journal of the East African Natural Historical Society. 82(199): 1-32.
  • Harper, D.M., K.M. Mavuti and S. M. Muchiri. 1990: Ecology and management of Lake Naivasha, Kenya, in relation to climatic change, alien species introductions and agricultural development. Environmental Conservation 17: 328–336.
  • Harper, D. 1992. The ecological relationships of aquatic plants at Lake Naivasha, Kenya. Hydrobiologia. 232: 65-71.
  • Howard-Williams, C. and K. Thompson. 1985. The conservation and management of African wetlands. In (ed. Denny) The Ecology and Management of African Wetland Vegetation. Dr.w.Junk, Pub., Dordrecht (pp. 203–230).
  • Jones, M.B. and T. R. Milburn. 1978. Photosynthesis in Papyrus (Cyperus papyrus L.), Photosynthetica. 12: 197 - 199.
  • Jones, M. B. and F. M. Muthuri. 1997. Standing biomass and carbon distribution in a papyrus (Cyperus Papyrus L) swamp on Lake Naivasha, Kenya. Journal of Tropical Ecology. 13: 347–356.
  • Jones M.B. and S. W. Humphries. 2002. Impacts of the C4 sedge Cyperus papyrus L. on carbon and water fluxes in an African wetland. Hydrobiologia, Volume 488, pp. 107–113.
  • Maclean, I.M.D. 2004. An ecological and socio-economic analysis of biodiversity conservation in East African wetlands. Unpublished PhD thesis, University of East Anglia, Norwich.
  • Maclean, I.M.D., M. Hassall, M. R. Boar and I. Lake. 2006. Effects of disturbance and habitat loss on papyrus-dwelling passerines. Biological Conservation., 131: 349-358.
  • Maclean, I.M.D., M. Hassall, R. Boar, R. and O. Nasirwa. 2003a. Effects of habitat degradation on avian guilds in East African papyrus Cyperus papyrus L. swamps. Bird Conservation International, 13: 283-297.
  • Maclean, I.M.D., R. Tinch, M. Hassall and R.R. Boar, R.R. 2003b. Social and economic use of wetland resources: a case study from Lake Bunyonyi, Uganda. Environmental Change and Management Working Paper No. 2003-09, Centre for Social and Economic Research into the Global Environment, University of East Anglia, Norwich.
  • Maclean, I.M.D., R. Tinch, M. Hassall and R.R. Boar. 2003c. Towards optimal use of tropical wetlands: an economic evaluation of goods derived from papyrus swamps in southwest Uganda. Environmental Change and Management Working Paper No. 2003-10, Centre for Social and Economic Research into the Global Environment, University of East Anglia, Norwich.
  • Messenger Dally. 1908 How papyrus defeated South Sydney and assisted in making Eastern Suburbs great
  • Muthuri, F. M., M. B. Jones, and S.K. Imbamba. 1989. Primary productivity of papyrus (Cyperus papyrus) in a tropical swamp - Lake Naivasha, Kenya, Biomass, 18: 1 - 14.
  • Muthuri, F. M. and M. B. Jones. 1997. Nutrient distribution in a papyrus swamp: Lake Naivasha, Kenya. Aquatic Botany, 56: 35–50.
  • Owino, A. O. and P. G. Ryan. 2006. Habitat associations of papyrus specialist birds at three papyrus swamps in western Kenya. African Journal of Ecology 44: 438-443.
  • Thompson, K. 1976. Swamp development in the head waters of the White Nile. In (ed.J. Rzoska) ‘‘The Nile. Biology of an Ancient River.’’Monographiae Biologicae, 29. Dr.W. Junk b.v., The Hague.
  • Thompson, K., P.R. Shewry & H.W. Woolhouse. 1979. Papyrus swamp development in the Upemba Basin, Zaire: Studies of population structure in Cyperus papyrus stands. Botanical Journal of the Linn. Soc. 78: 299-316.

Dış bağlantılar değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "ITIS". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2022. 
  2. ^ "Cyperus papyrus L". Purdue University. 15 Aralık 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2014. 
  3. ^ "Cyperus papyrus - Useful Tropical Plants". tropical.theferns.info. 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2018. 
  4. ^ "Cyperus papyrus | PlantZAfrica.com". pza.sanbi.org. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2018. 
  5. ^ "Papyrus, Cyperus papyrus". Master Gardener Program (İngilizce). 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2018. 
  6. ^ "Cyperus papyrus AGM". Royal Horticultural Society. 22 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2012. 
  7. ^ "Cyperus papyrus 'Nanus' AGM". Royal Horticultural Society. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020. 
  8. ^ "AGM Plants - Ornamental" (PDF). Royal Horticultural Society. July 2017. s. 22. 5 Ocak 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2018. 
  9. ^ Who invented tampons? 23 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. June 6, 2006 The Straight Dope
  10. ^ [1] 14 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Ancient Egypt website, retrieved on November 15, 2016.
  11. ^ "Cyperus papyrus (papyrus)". www.cabi.org. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2018. 
  12. ^ "Cyperus papyrus (Papyrus, Papyrus Sedge)". www.iucnredlist.org. 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2018. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Cyperus_papyrus&oldid=32618319" sayfasından alınmıştır