Vikipedi

Osmanlı İmparatorluğu'nun zırhlı savaş gemileri listesi

Vikimedya liste maddesi

Osmanlı İmparatorluğu'nun zırhlı savaş gemileri listesinde, Osmanlı İmparatorluğu'na ait olan ve olması planlanan zırhlılar[a] yer alır. Jön Türkler'in 1908 yılında Osmanlı'da güç kazanmasının ardından İttihat ve Terakki cemiyeti iktidara yükseldi; güçlü bir Osmanlı Donanması hazırlamak için planlara başlandı.[1] 1910 yılında yapılan Osmanlı Donanması geçit töreninde ciddi eksiklik açıkça görülmüştü. Girişilen zırhlı gemi inşa çalışmaları Abdülkadir'de olduğu gibi başarısızlıkla sonuçlanmıştı,[2] bunun için Donanma Cemiyeti kuruldu; yerel bağışlar toplanması yoluyla gemi alımını hedeflemekteydi. Bu çabalara rağmen donanma kötü durumda kaldı. Donanmanın yetersizliği, Birinci Balkan Savaşı'nda kesin olarak görüldü. Bu savaşta Osmanlı Donanması, Yunan Donanması tarafından İmroz ve Mondros Deniz Muharebesi'nde iki defa yenilgiye uğratıldı.[3]

SMS Goeben, limanda (1911). Adı 1914 yılında Yavuz Sultan Selim olarak değiştirilmiş ve Osmanlı donanmasına katılmıştır.

Balkan Savaşları'nın bitmesinin ardından, donanma konusunda Osmanlı İmparatorluğu ile Yunanistan Krallığı arasında bir yarış başladı. Donanmanın yeterli hâle gelebilmesi için Donanma Cemiyeti'nin çabaları ile Birleşik Krallık'tan Sultan I. Osman zırhlısı ve beraberinde Reşadiye sınıfı zırhlı savaş gemisinden iki gemi daha sipariş edildi. Fakat Birleşik Krallık, I. Dünya Savaşı'nın tehlikesini sebep göstererek parası verilmiş olan zırhlıya el koydu. Zırhlılardan Sultan I. Osman HMS Agincourt, Sultan Reşat ise HMS Erin adını aldı.[4] Yaptıkları bağışlar ile bu savaş gemilerini merakla bekleyen Osmanlı halkı, gemilere el konulduğunu duyunca öfkelendi. Alman İmparatorluğu, bu olay üzerine SMS Goeben muharebe kruvazörü ile SMS Breslau hafif kruvazörünü Osmanlı'nın başkenti İstanbul'a 1914 yılında gönderdi, iki savaş gemisi de Osmanlı Donanmasının mülkiyetine geçti. Gemilerin adları Yavuz ve Midilli olarak değiştirildi. Bu olay, birkaç ay sonra Osmanlı İmparatorluğu'nun İttifak Devletleri tarafında I. Dünya Savaşı'na girmesi için oldukça etkili oldu.[5][6]

I. Dünya Savaşı'nda çok az sayıda Osmanlı zırhlı savaş gemisi aktif oldu.[7] Hala çok kötü durumda olduklarından, neredeyse hepsi de bağlı kaldı. Birçok Osmanlı zırhlı savaş gemisi daha savaşın ilk zamanlarında kullanılamayacak hâle geldi. Abdülkadir 1914'te hurdaya çıkarıldı,[2] Barbaros Hayreddin 1915'te battı.[8] Turgut Reis büyük deniz muharebelerinden kurtuldu ve 1950'lerde hurdaya çıkarıldı.[8] Planlanan üç Reşadiye sınıfı zırhlı savaş gemisinden sadece biri yapılabildi ve ona da Birleşik Krallık tarafından el konuldu.[4] Sultan I. Osman zırhlısı, ilk sipariş eden ülke olan Brezilya'nın parasını ödeyememesi sebebiyle Britanya'da kızakta kalmış ve ardından Osmanlı'ya devredilmiş, ama Ağustos 1914'te I. Dünya Savaşı sebebiyle bu gemiye de el konulmuştu.[6][9] Osmanlı donanmasının son zırhlısı olan Yavuz ise savaştan hasar almadan kurtulmuş ve 1973 yılında hurdaya çıkarılmıştır.[10][11]

Liste anahtarı değiştir

Ana silahlar Top sayısı ve tipi
Deplasman Savaş halindeki deplasman
İtme kuvveti Şaft sayısı, itme gücü ve en yüksek hızı
Hizmet Geminin inşasına başlama ve inşasını bitirme tarihleri ile akıbeti
İnşaya başlama Monte çalışmalarına başlama tarihi
Denize indirilme Denize indirilme tarihi
Göreve başlama Göreve başlama tarihi

Abdülkadir değiştir

Ana madde: Abdülkadir (zırhlı)
 
Abdülkadirin planı

Abdülkadir, Osmanlı'nın ilk ön dretnot savaş gemisi olmak üzere planlanmıştı. Osmanlı donanmasında küçük çaplı bir genişleme var iken, 1892 yılında inşa çalışmalarına başlandı. İskelet yapımı sırasında çalışmalar oldukça yavaşladı. 1900'lerin başındaki tek ilerleme iskeletin zırh ile kaplanması olmuştur. Bunun üzerine çalışmalar sonlandırıldı. Çalışmalara 1904 yılında devam edilmesi planlandı, ama iskeletinin blokları kamburlaşma ve sarkmayı önlemek üzere kaydırılmak zorunda kalındı. Sonuçta gemi inşasının artık mümkün olmayacağı düşünüldü. 1914 yılında kızakta parçalanıp hurdaya çıkarıldı.[2]

Gemi Ana silahları Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Göreve başlama Akıbet
Abdülkadir 4 x 20 cm [2] 8.100 metrik ton [2] 2 şaftlı, 18 kn (33 km/sa; 21 mil/sa) [2] 1892[2] — — Denize indirilmedi ve 1914'te hurdaya çıkarıldı.[2]

Barbaros Hayreddin ve Turgut Reis değiştir

Ana maddeler: Barbaros Hayreddin (zırhlı) ve Turgut Reis (zırhlı)
 
SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu'na satılmadan önce

Osmanlı zırhlı savaş gemileri Barbaros Hayreddin ve Turgut Reis, orijinal adıyla ve sırayla Kurfürst Friedrich Wilhelm ve Weissenburg; Alman Brandenburg sınıfı zırhlı savaş gemisi mensubu pre-dreadnought idiler. Okyanusa uygun bu tip savaş gemileri, Alman donanmasında hizmet etmek üzere inşa edilmişti. İlk ikisi Brandenburg ve Wörth pre-dreadnought savaş gemilerinin ardından Kurfürst Friedrich Wilhelm ile Weissenburg savaş gemileri de inşa edildi. Bu iki savaş gemisi, çelik bakımından daha ileri seviyedeydi.[12]

1910 yılında Kurfürst Friedrich Wilhelm ile Weissenburg zırhlıları Osmanlı'ya satıldı ve isimleri sırasıyla Barbaros Hayreddin ile Turgut Reis olarak değiştirildi. İki savaş gemisi Trablusgarp Savaşı'nda nadiren aktif oldu ve genellikle Çanakkale Boğazı'nı herhangi bir İtalyan saldırısına karşı korumak üzere hizmet verdi.[13] Barbaros Hayreddin ile Turgut Reis, Balkan Savaşları'nda oldukça aktif olduysa da Aralık 1912'de ve Ocak 1913'te Yunan donanmasının Çanakkale ablukasına engel olamadı,[3] Trakya'da Osmanlı ordusu'na topçu desteği sağladı.[14] I. Dünya savaşı esnasında 8 Ağustos 1915'te bir İngiliz denizaltısı, Çanakkale Boğazı'nda Barbaros Hayreddin'i torpilledi ve birçok mürettebatıyla batırdı.[8][15] Turgut Reis ise düşük hızı nedeniyle I. Dünya Savaşı'nda uzun süre hizmet dışı tutuldu. 1924 yılında eğitim için kullanılmaya başlandı, 1956-57'de ise hurdaya çıkarıldı ve söküldü.[8]

Gemi Ana silahları Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Göreve başlama Akıbet
Barbaros Hayreddin 6 × 28 cm [16] 10.670 metrik ton[16] 2 pervane, üçlü genleşme tipi motorlar, 16.5 kn (30.6 km/sa; 19.0 mil/sa)[16] Mayıs 1890[17] 30 Haziran 1891[17] 29 Nisan 1894[18] 12 Eylül 1910'da Osmanlı donanmasına katıldı, 8 Ağustos 1915 tarihinde battı.[8]
Turgut Reis 6 × 28 cm[16] 10,670 metrik ton[16] 2 pervane, üçlü genleşme tipi motorlar, 16.5 kn (30.6 km/sa; 19.0 mil/sa) [16] Mayıs 1890[17] 14 Aralık 1891[17] 14 Ekim 1894[18] 12 Eylül 1910'da Osmanlı donanmasına katıldı, 1956 - 1957'de hurdaya çıkarıldı.[8]

Reşadiye sınıfı değiştir

Ana madde: Reşadiye sınıfı zırhlı
 
HMS Erin (Reşadiye), 1918 yılında balon ile seyir halinde

Almanya'dan SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm ve SMS Weissenburg zırhlılarının alınmasının ardından, Osmanlı donanması yeni bir savaş gemisi sınıfına dair planlarına önem verdi ve Reşadiye sınıfı olarak isimlendirilen yeni bir savaş gemisi sınıfı hazırlandı. Reşadiye sınıfı iki savaş gemisinden oluşacaktı; Reşadiye ve Fatih. Planlanan iki gemiden yalnızca Reşadiye tamamlanabildi. Fakat bu savaş gemisine de I. Dünya Savaşı'na az zaman kala Britanya el koydu, sebep Britanya'nın donanma gücünü en yüksek seviyede tutmak istemesi ve Osmanlı'nın bu savaş gemisi ile İttifak Devletleri'ne destek vermesinden korkmaları idi; geminin adı HMS Erin olarak değiştirildi ve Britanya donanmasına katıldı.[4][19] Gemilerin siparişi için ayrılan fon Osmanlı halkından gelen bağışlardan oluşuyordu, olay Osmanlı halkında kızgınlığa sebep oldu. Bu olay, Osmanlı Devleti'nin Alman İmparatorluğu ve müttefikleri yanında I. Dünya Savaşı'na katılmasına çok etkili oldu.[5] Sınıfın ikinci gemisi olan Fatih ise Nisan 1914'te sipariş edilmiş, I. Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından İngiltere'de kızakta iken parçalanıp hurdaya çıkarılmıştır.[20] Onun yerine Brezilya için inşasına başlanan Rio de Janeiro dretnotunu Sultan I. Osman adıyla satın almak için çalışmalar yapıldı, ancak bu gemiye de Britanya tarafından el konuldu.[5][21] I. Dünya Savaşı'nda HMS Erin, 2. Savaş Filosunun 1. Tümenine atandı. Sonra Jutland Muharebesi'nde bulundu. Savaşın ardından, 1919 yılında yedekte bekleyen bayrak gemisi oldu ve 1922 yılında Washington Denizcilik Antlaşması uyarınca gemi tamamen parçalandı.[5]

Reşadiye sınıfının parçası olan gemilerin sayısı ve adıyla ilgili karışıklık mevcuttur. Bazı kaynaklar Reşadiye ve Mehmed Reşad V gemilerinin farklı gemiler olduğunu belirtse de bu ikisi aslında aynı gemidir.[22] Gemi önce Mehmed Reşad V adıyla sipariş edilmiş, ardından adı Reşadiye olarak değiştirilmiştir.[23] Benzer şekilde Fatih Sultan Mehmed gemisi bazı kaynaklarda Fatik veya Fatih adıyla geçmektedir.[22][24]

Bazı kaynaklarda Reşad-ül Hamid veya Reshad-i Hammiss adıyla üçüncü bir geminin 1911'de sipariş edildiği, 1912'de iptal edildiğini belirtmektedir ancak Bernd Langensiepen ve Ahmet Güleryüz'ün The Ottoman Steam Navy kitabına göre Osmanlılar ilk başta sadece tek bir gemi sipariş etmişlerdir.[25][23]

Gemi Ana silahlar Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Göreve başlama Akıbet
Reşadiye 10 × 34 cm[5] 27.900 metrik ton[5] 4 buhar türbini, 21 kn (39 km/sa; 24 mil/sa)[5] 1 Ağustos 1911[5] 3 Eylül 1913[5] Ağustos 1914[5] Ağustos 1914'te Britanya tarafından el konuldu,[19] 1922'de hurdaya çıkarıldı.[5]
Fatih 10 × 34 cm[5] Bilinmiyor[b] 4 buhar türbini, 21 kn (39 km/sa; 24 mil/sa)[5] — — — 1914'te kızakta iken hurdaya çıkarıldı.[5]

Sultan Osman-ı Evvel değiştir

Ana madde: Sultan Osman-ı Evvel (zırhlı)
 
HMS Agincourt, (Sultan Osman-ı Evvel) ve önünde HMS Erin (Reşadiye) zırhlısı

Sultan Osman-ı Evvel zırhlısı görev süresi boyunca üç farklı donanmaya geçti ve üç defa isim değişmek zorunda kaldı. İlk olarak Brezilya'nın siparişi ile Rio de Janeiro; 14 Eylül 1911 tarihinde inşa çalışmalarına başlandı, çalışmaları İngiltere'de Armstrong Whitworth şirketi yürütüyordu. İki yıl sonra ancak gövdesine başlanabildi, bunun sebebi de Brezilya'da ekonomik kriz başlamıştı. Bunun üzerine 28 Aralık 1913 tarihinde Osmanlı Devleti'ne gemi devredildi.[26][27] İsmi de Sultan Osman-ı Evvel olarak değiştirildi. Geminin denemeleri Ağustos 1914'te bitti, bu arada I. Dünya Savaşı patlak vermiş ama Osmanlı Devleti katılmamıştı. Britanya hükûmeti, gemiye el konulmasını uygun gördü, savaşta Osmanlı'nın İttifak Devletleri'ne katılıp Britanya'ya karşı savaşmasından ve gemiyi de bu savaşta kullanılmasından endişe duyulmuştu. Bu arada Reşadiye sınıfından tamamlanmış bir gemiye de el konulmuştu. İki yeni savaş gemisine parası verildiği halde el konulması Osmanlı halkını öfkelendirmiş ve İngiliz karşıtlığı artmıştı.[6][9] Geminin adı bir kez daha değiştirildi; HMS Agincourt. Savaştan ciddi bir hasar almadan kurtuldu, hizmetine son verildi ve 1924'te hurdaya çıkarıldı.[10][28]

Gemi Ana silahlar Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Göreve başlama (Britanya donanmasında) Akıbeti
Sultan Osman-ı Evvel 14 × 12 cm[29] 27.500 metrik ton[30] 4 buhar türbini, 22 Babcock ve Wilcox su kazanı, 22 kn (41 km/sa, 25 mil/sa) [31] 14 Eylül 1911[32] 22 Ocak 1913[32] 7 Ağustos 1914[32] Ağustos 1914'te Britanya tarafından el konuldu ve adı HMS Agincourt olarak değiştirildi. 1924'te hurdaya çıkarıldı.[30]

Yavuz Sultan Selim değiştir

Ana madde: Yavuz (muharebe kruvazörü)
 
SMS Goeben (Yavuz) zırhlısı İstanbul Boğazı'nda

Orijinal adı SMS Goeben olan Yavuz muharebe kruvazörü, Moltke sınıfı zırhlı savaş gemisi idi. Moltke ve Goeben, sırayla 1908 - 1909 yıllarında ısmarlanmıştı. Osmanlı donanmasına geçmeden önce; Goeben, Alman donanmasının Akdeniz Filosuna bayrak gemisi olarak atandı ve Akdeniz'e geldi. I. Dünya Savaşı başında, Goeben ve ona eşlik eden hafif kruvazör SMS Breslau takipte olan İngiliz donanmasından kaçma teşebbüsünde bulundu.[33] İttifak Devletleri'nden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu donanmasının da yardımı ile iki Alman savaş gemisi 11 Ağustos 1914 tarihinde güvenle İstanbul'a ulaştı.[34] Ardından Osmanlı donanmasına katıldılar. Bunun üzerine SMS Goeben, Yavuz Sultan Selim; SMS Breslau ise Midilli olarak isim değiştirdi. Aynı ayda Britanya hükûmeti, Osmanlı'ya teslim edilecek olan iki savaş gemisine el koymuştu ve bu olayın da olması ile Osmanlı halkındaki Alman sempatisi arttı ve İttifak Devletleri yanında I. Dünya Savaşı'na girilmesinde çok etkili oldu. Yavuz Sultan Selim zırhlısı Sivastopol'da konuşlanmış Rus Karadeniz Filosu'na saldırdı. 1918 yılında, Yavuz Sultan Selim zırhlısı Çanakkale boğazı yakınlarında İmroz Deniz Muharebesi'ne katıldı ve üç deniz mayınına çarptı.[33] İngiliz bomba saldırıları altında kıyıya ulaşmayı başardı ve bakım çalışmalarına alındı. 1927 - 1930 arasında gemiye birçok bakım çalışması yapılmıştır.[35] 1936 yılında geminin adı kısaltıldı ve Yavuz oldu. II. Dünya Savaşı sırasında da Türk donanmasında görev yaptı, 1941 yılında uçaksavar sistemleri ile donatıldı. 20 Aralık 1950 tarihinde hizmeti sona erdi, 14 Kasım 1954 tarihinde de Türk Deniz Kuvvetleri tarafından donanma envanterinden düşüldü.[36] 1973 yılında hurdaya çıkarıldı.

Gemi Ana silahlar Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Görev Akıbeti
Yavuz Sultan Selim 10 × 28 cm [37] 25.400 metrik ton[37] 4 pervane, buhar türbinli, 28 kn (52 km/sa; 32 mil/sa)[37] 28 Ağustos 1909[38] 28 Mart 1911[38] 2 Temmuz 1912[38] 16 Ağustos 1914 tarihinde Osmanlı donanmasına katıldı, 1973'te hurdaya çıkarıldı[11]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

Notlar
  1. ^ Türk denizcilik terminolojisinde "zırhlı" kelimesi, İngilizce'deki "battleship" ve zaman zaman "battlecruiser" kelimelerine karşılık olarak kullanılmaktadır. Bu madde İngilizce kaynaklarda "battleship" ve "battlecruiser" olarak tanımlanan zırhlı gemi türlerini kapsamaktadır. Demir zırhlı (ironclad) ve korumalı kruvazörler bu maddede anlatılmamaktadır.
  2. ^ Fatih, aynı sınıftaki diğer gemilerden daha büyük olacaktı fakat göreve başlamadı, deplasmanı kesin olarak bilinmiyor.[5]
Özel
  1. ^ Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 14
  2. ^ a b c d e f g h Gardiner, s. 309
  3. ^ a b Hall, s. 64 - 65
  4. ^ a b c Johnston, s. 76
  5. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Hore, s. 145
  6. ^ a b c Hough s. 143 - 144
  7. ^ Sondhaus, s. 218
  8. ^ a b c d e f Gardiner ve Gray, s. 390
  9. ^ a b Hough, s. 121
  10. ^ a b Staff, s. 20
  11. ^ a b Gröner, s. 55
  12. ^ Herwig, s. 25
  13. ^ Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 15
  14. ^ Erickson, s. 264
  15. ^ Halpern, s. 119
  16. ^ a b c d e f Gröner, s. 13
  17. ^ a b c d Gardiner, Chesneau ve Kolesnik, s. 247
  18. ^ a b Gröner, s. 14
  19. ^ a b Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 17
  20. ^ "World Battleships List: Other Nations' Dreadnoughts" (İngilizce). hazegray.org. 7 Ekim 2001. 9 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011. 
  21. ^ Gardiner ve Gray, s. 79
  22. ^ a b Gardiner & Gray 1985, s. 391.
  23. ^ a b Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 17.
  24. ^ Willmott 2009, s. 164.
  25. ^ Gardiner & Gray 1985, s. 36.
  26. ^ Hough, s. 75
  27. ^ Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 17–18
  28. ^ Burt, s. 250
  29. ^ Gardiner ve Grey, s. 37
  30. ^ a b Sondhaus, s. 220
  31. ^ Burt, s. 245, 250
  32. ^ a b c Burt, s. 245
  33. ^ a b Hore, s. 72
  34. ^ Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 28
  35. ^ Brice, s. 277
  36. ^ Gardiner ve Gray, s. 391
  37. ^ a b c Gröner, s. 54
  38. ^ a b c Staff, s. 12
Genel
  • Rasim Ünlü, Tarihimizde Reşadiye ve Sultan Osman-ı Evvel Dretnotları (2007) (Yüksek Lisans Tezi). (Bilgileri doğrulama konusunda yararlanılmıştır.)
  • Brice, Martin H. (1969). "S.M.S. Goeben/T.N.S. Yavuz: The Oldest Dreadnought in Existence—Her History and Technical Details". Warship International (Toldedo, OH: Naval Records Club) VI (4): 272–79.
  • Burt, R. A. (1986). British Battleships of World War One. Annapolis, MD: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-863-8.
  • Erickson, Edward J. (2003). Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913. Greenwood Publishing Group. ISBN 9780275978884.
  • Gardiner, Robert; Gray, Randal, eds (1984). Conway's all the World's Fighting Ships: 1906–1922. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 0870219073. OCLC 12119866. 27 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Gardiner, Robert; Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. London: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
  • Gardiner, Robert, ed (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. New York: Mayflower Books. ISBN 0-8317-0302-4.
  • Gröner, Erich (1990). German Warships: 1815–1945. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 0870217909.
  • Hall, Richard C. (2000). The Balkan Wars, 1912–1913: Prelude to the First World War. Routledge. ISBN 9780415229463.
  • Halpern, Paul G. (1995). A Naval History of World War I. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 1557503524.
  • Herwig, Holger (1980). "Luxury" Fleet: The Imperial German Navy 1888–1918. Amherst, New York: Humanity Books. ISBN 1573922862.
  • Hore, Peter (2006). The Battleships. London: Southwater Publishing. ISBN 9781844762996.
  • Hough, Richard (1967). The Great Dreadnought: The Strange Story of H.M.S. Agincourt: The Mightiest Battleship of World War I. New York: Harper & Row. OCLC 914101.
  • Johnston, Ian. (2000). The Battleships. London: Channel 4 Books. ISBN 9780760310182.
  • Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995), The Ottoman Steam Navy 1828–1923, Londra: Conway Maritime Press, ISBN 9781557506597 
  • Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815–1914. Abingdon, Oxfordshire: Psychology Press. ISBN 9780415214780.
  • Staff, Gary (2006). German Battlecruisers: 1914–1918. Oxford: Osprey Books. ISBN 1846030099. OCLC 64555761. 21 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Osmanlı_İmparatorluğu%27nun_zırhlı_savaş_gemileri_listesi&oldid=30484482" sayfasından alınmıştır