Melek Hatun (şair)
Melek Hatun, 1920'de Haçin'de (günümüzdeki adı Saimbeyli) Ermeniler ile mücadele sırasında Türkler'in uğradığı zulümleri ağıda döken halk şairi.
Melek Hatun, Milli Mücadele sırasında Saimbeyli'de gerçekleşen "Haçin Savaşları"'nın son zamanlarında eşi Yarpuzizâde Abdülgafur Efendi, çocukları, akrabaları ve çevrelerindeki birçok kişiyle birlikte esir alınmış ve öldürülmüştür. Bu olayda çocuklarından sadece kızı Atfiye kurtuldu. Yakınlarının gözünün işkence edilerek öldürülmesine tanık olan Melek Hatun'un ölmeden önce yaktığı 20 dörtlükten oluşan ağıtın metni savaş sonrasında bir bohça içinde bulunmuştur.
Melek Hanım'ın muhtemelen okuma yazma bilmediği ve onun yaktığı ağıtın bir başkası tarafından yazıya geçirildiği, bir nüshasının da kendisine verilmiş olduğu düşünülmektedir.[1] Bir rivayete göre, ağıtı kaleme alan bir Ermeni kızı, bir başka rivayete göre ise kendisiyle birlikte tutsak edilen bir kızdır.
Ağıtta; Kaytancı Hüseyin Efendi, Bekiroğlu Dede Ağa, Kürt Genco Çavuş, Dudu, Cebeciyan, Kara Osman, Aram Çavuş, Zabıt Kâtibi Mehmet, Enfiyeci Hüseyin’in isimleri geçmektedir.
Adana’nın yerel tarihçilerinden Cezmi Yurtsever, Melek Hatun hakkında şu bilgileri aktarmıştır:[2]
| “ | Saimbeyli olaylarına katılmış Mehmet Baykal’ın kızı 1925 doğumlu Nazmiye Kaytancı’yı evinde ziyaret ettim. Nazmiye Hanım, Çukurova’da Türk sivillere karşı gerçekleştirilen en büyük toplu katliam ile ilgili babasından, akrabalarından duyduğu çok önemli bilgiler verdi; Haçin savaşları esnasında şehir içinde ne kadar Türk varsa tutsak olarak alındı. Türkler Kalekilise’nin altındaki binaya dolduruldu. Savaşın son günlerinde orada tutsak bulunan üç Türk hayatta imiş. Dişci Ahmet’in dedesi, bir Çerkez ve bir de Melek Hanım ardındaki Avşar kızı. Melek Hanım annemin amcasının da hanımı olur. Yanı başında kesilerek öldürülen Türklerin durumunu ağıt ile dile getirmiş, yanında bulunan Ermeni asıllı Belediye ebesi Mınıs’ın kızı da deftere yazmış. En son Melek Hanım kesilerek öldürülmüş ve onun ağzından çıkan sözleri Hacın ağıtını o Ermeni kızı yazmış. Nazmiye Kaytancı, ailesinden 40 kişinin olaylar esnasında hayatını kaybettiğini gözyaşları içinde açıklayarak Hacın ağıtından aklında kalan sözleri gözyaşları içinde söyledi. | „ |
Melek Hatun'un bu ağıtı, çeşitli âşıklar tarafından seslendirilmiş ve TRT repertuvarına da girmiştir.
Dış kaynaklar değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ Şimşek, Esma (2 Mayıs 2017). "Ermeni Mezalimini Konu Alan Çukurova Ağıtları Üzerine Bir Değerlendirme". 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum. 6 (16): 19-40. ISSN 2147-0928. 28 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023.
- ^ Şavkili, Cengiz; Köseler, Oğuz (30 Nisan 2023). "Millî Mücadele'nin Çukurova Havalisinde Kadın ve Çocuklar". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 20 (1): 258-276. doi:10.33437/ksusbd.1221086. ISSN 1304-8120. 21 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023.