Maliyet-etkinlik analizi
Maliyet etkililik analizi (MEA); sağlık araştırmalarında sıklıkla kullanılan bir analiz yöntemidir. En basit tanımı ile planlanan hedeflere ulaşmada seçenek yollar arasında en iyi, en etkili seçimi yapıp, maliyeti minimize ve hizmet sonucunu maksimize etmek için bir bütçe yapma yoludur. Bu yöntemde, kıyaslanan tüm seçenekler için tek bir ortak etki olarak tanımlanan çıktının doğal birimlerle (kazanılan yaşam süresi, azaltılan hasta gün sayısı, kan basıncında kaydedilen azalma vb.) ölçülmesi söz konusudur.[1][2]
Maliyet etkililik analizinde, maliyetler parasal birimler halinde ölçülmekte iken, etkililik kurtarılan hayat sayısı ya da kazanılan yaşam yılı gibi biyolojik ancak nicel etki birimleri kullanılarak ifade edilmektedir. MEA, bir tıbbi müdahalenin diğerine göre ilave maliyetini ve ilave etkililiğini değerlendirmektedir.[3]
Kavramlar ve farklar değiştir
Alternatifler arasında göz önünde bulundurulması gereken iki kavram söz konusudur. Bunlar maliyet ve etkililiktir. Maliyetler bu açıdan teknoloji, materyaller ve emeklerdir. Etkililik kavramı ise yapılacak bir ameliyat sonucunda ortaya çıkardığı etkilerin doğal bilimleri aracılığı ile ifadesidir. Bu durumda ameliyatın yani müdahalenin kişinin sağlık düzeyine yaptığı katkı etkililik kavramı ile gösterilebilir. Sağlık alanında yapılacak gerçek bir müdahale etkinliğinde ortaya çıkardığı yararların ideal koşullarla olması beklenemez. Bu durumda klinik şartlarda, ilgili tedavi tamamen kontrol altında iken mutlak anlamda tedavi süreci kişilerin davranışlarına göre değişkenlik oluşturabilmektedir.[4]
Maliyet-fayda analizi, maliyet etkililik analizinden, sonuçların incelenmesi açısından oldukça farklıdır. Maliyet etkililik analizinde etkililik durumu müdahalenin kendi doğal göstergeleriyle ifade edilir. Çıktının parasal ölçümü yapılamadığı gibi maliyet etkililik analizi aynı amaç doğrultusunda etkililikleri karşılaştırır. İlave dilecek maliyet etkililik oranı, yapılması beklenen alternatif müdahalelerin oluşturmuş olduğu maliyetlerinin farkı ile etkililiklerin farkının bölünmesiyle hesaplanarak sonuç bulunmaya çalışılır.[4]
Dolaylı maliyetler, tıbbi bakımın sunulması ile doğrudan ilgili olmayan ve hastanın tedavisi nedeni ile hasta veya refakatçisinin işgücü kayıplarından doğan maliyetlerdir. Dolaylı maliyetlerin belirlenmesi doğrudan maliyetlere göre daha zordur.[5] Maddi olmayan maliyetler, bir hastalık ya da girişim nedeniyle oluşan ağrı, acı, duygusal sıkıntılar veya toplumdaki prestijin zarar görmesi gibi nedenlerin maliyetleridir. Bu grup maliyetler, parasal olarak ifade edilmesi zor olsa da yararlanım veya ödemeye gönüllülük yaklaşımları ile ölçülebilmektedir.[6]
Sosyal politilkaların oluşturulmasında, bu arada sağlık programIarının değerlendirilmesinde yol gösterici» olan bir yaklaşımdır.[7]
Dış bağlantılar değiştir
- Tufts CEA Registry 5 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Global Health Cost-Effectiveness Analysis Registry 26 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Why some drugs are not worth it 18 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC raporu
- World Health Organization – CHOICE (Choosing Interventions that are Cost Effective) 19 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ISPOR-CO, The Colombian Chapter of The International Society for Pharmacoeconomics and Outcomes Research 2 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- International Cost Estimating and Analysis Association 8 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça değiştir
- ^ Çelik Y. (2011) Sağlık Ekonomisi. Ankara: Siyasal Kitapevi.
- ^ "Sağlık Hizmetlerinde Maliyet Etkililik Analizi ve Karar Analizi". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2021.
- ^ Mrazek M.F. and Mossialos E. (2003) Methods for Monitoring and Evaluating Process and Outcomes. M.N.G. Dukes, F.M. Haaijer-Ruskamp, C.P. de Joncheere ve A.H. Rietveld (Ed.). Drug and Money - Prices, Affordability and Cost Containment. The Netherlands: IOS Press.
- ^ a b "Sağlık Hizmetlerinde Maliyet Fayda Analizi". 5 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2021.
- ^ Earle C. Coyle D. and Evans W.K. (1998) Cost Effectiveness Analysis in Oncology. Annals of Oncology, 9:475-482.
- ^ Haddix A.C. Corso P.S. and Gorsky R.D. (2003) Cost. A.C. Haddix, S.M. Teutsch, ve P.S. Corso (Ed.). A Guide to Decision Analysis and Economic Evaluation. USA: Oxford University Press.
- ^ "Sağlık Hizmetlerinde Maliyet-Etkinlik Analizi 1. Kavramlar" (PDF). 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2021.