Makaralı yay
Makaralı yay, okçulukta yaygın olarak kullanılan yay çeşitlerinden biridir. Yayın kolları makara sistemi sayesinde el ile daha kolay büküldüğü için daha kuvvetli, daha sert, daha az hareket eden yaylar kullanılabilir, ok daha yüksek hız ve kinetik enerjiyle fırlatılabilir. Bu yüzden enerji kol hareketinden çok, çok daha hafif olan ve kolay dönen makaraları çevirmeye ve asıl amaç olan okun gönderilmesine harcanır, daha verimlidir.
Çalışma prensibi değiştir
Makaralı yayda kiriş, karşı kol uçlarındaki makaralardan dolaştırılarak iki kat mekanik avantaj oluşturulur. Bu avantaj yayı gererken sert yayın kısa ve güçlü hareketini çeken elin kolay ve uzun hareketine, yay boşalırken de sert yayın kısa ve güçlü hareketini ok için uzun süreli bir ivmelenme hareketine dönüştürür. Bu da elin yayı daha rahat gerebilmesini, okun da daha fazla ivme kazanıp, daha kuvvetle, daha uzaktaki bir hedefe saplanabilmesini sağlar. Burada ayrıca makaraların tam dairevi olmayıp örneğin yumurtanın dikey kesitine benzer olması fazladan kolaylıklar sağlar:
- Yayı germenin erken kısmı ip "yumurtanın kavislice dibini" dolanırkendir, yani zorcadır, enerjinin çoğu bur evrede depolanır.
- Yayı germenin sona yakın kısmı "yumurtanın az kavisli yanını" dolanırkendir, yani kolaydır.
- Son nişan alınacak yerden sonraki kısmı "yumurtanın sivri ucunu" dolanırkendir, yani çok zordur, "dur/duvar" sinyali verir.
- Okçu kolay bölge sonunun nerede olduğunu görür, "duvarın dibinde" çok daha rahat bir şekilde nişan alabilir.
- Bu, yayın tutarlı bir nihai gerginlikle çekilebileceği, yani her seferinde aynı miktarda enerjinin depolanacağı, okun yaydan çıkış hızının her seferinde aynı olacağı, nereye gidebileceği hakkındaki tecrübelerimizin her seferinde geçerli olacağı demektir.
- Bu, yorulmadan ve zorlanıp el titremeden, daha uzun nişan alabilmek, bu yüzden hedefe daha güvenlice isabet ettirebilmek demektir.
- Bu, ayrıca ölçümlerini kontrol edecek vakit olacağı için yay üzerine türlü türlü hafif teknik edavatın monte edilebileceği, bunların okçuya yardım edebileceği demektir.
Makaralı Yayın Yapısı değiştir
- Makaralı yaylarda Riser(yayın ortası, sporcunun yayı tuttuğu kısım) genellikle alüminyum ve magnezyumdan yapılır. Genellikle makaralı yay riser'ları, sert ve bükülmez olmaları için "6061 alüminyum" adı verilen alüminyum, magnezyum ve silikon alaşımından yapılır.
- Sistem temel olarak kamlar, kirişler(ipler) ve limbler(riser'ın altına ve üstüne bağlı bulunan tahta, karbon ve fiber gibi malzemelerden üretilen parçalar) üzerine kuruludur. Kamlar, kirişlerin dönerek gerilmesini sağlar, yay gerildiği zaman potansiyel enerjiyi taşıyan parçalar limb'lerdir. Kamlarda ve kirişlerde enerji depolanmaz.
Avantajları ve Dezavantajları değiştir
- Makaralı yayların maksimum çekiş ağırlığına ek olarak tam çekişte ağırlık yüzdesi vardır. Örnek olarak makaralı bir yayın maksimum çekiş ağırlığının 14 kg (30 lb) ve bırakış yüzdesinin %50 olduğunu düşünelim. Bunun anlamı, çekiş ağırlığının çekiş mesafesinin 3/4'ü kadar bir mesafede maksimuma ulaşacağı ve bu noktadan sonra, eksentrik makaralar sarıldıkça, kaldıraç etkisiyle tam çekişte %50'lik bir çekiş ağırlığı düşüşü olacağıdır. Yani tam çekişte okçu yalnızca 7 kg'lık (15 lb) bir yük taşıyor olacaktır. Böylece okçu çok daha ağır yayları kullanabilmektedir. Ayrıca yay gerginken nişan alma süresi daha uzun olabilmektedir Bu özelliklerinden dolayı bu tip yaylar gittikçe popülerleşmektedir.
- Makaralı yayda, gez ve göz parçacıklarının yerini bir su terazili mercek alır. Bu mercek sporcuya daha milimetrik nişan alma imkânı sağlar. Fakat spor okçuluğunda, puanlama sırasında hedefte X-10 olarak görünen puan, makaralı yaylar için 10-10 olarak geçer. Puanlarda bir eşitlik söz konusu olduğunda makaralı yay, olimpik yaya göre daha şanssızdır.
- Ayrıca makaralı yaylar, yapıldıkları malzeme dolayısıyla, sıcaklık, nem gibi doğa değişkenlerine karşı daha dayanıklıdırlar. Yine de, sisteminin gerektirdiği uzun kirişler, daha büyük sürtünmeyle daha çabuk aşındıkları için, sık sık parçaların bakımları yapılmalıdır.