Mıhellemiler
Mıhellemiler veya Mahalmiler[2] (Süryanice: ܡܚܠܡܝ̈ܐ, romanize: Mḥallmāye/Mḥallmoye), Türkiye, Lübnan ve Avrupa'da yaşayan bir etnik gruptur.[3] Çoğunlukla Türkiye'nin Suriye sınırındaki Mardin ilinin Savur, Midyat ve Ömerli üçgeni içindeki elli kadar köyden geldikleri iddia edilir.[4]
| Toplam nüfus | |
|---|---|
150,000[1] | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Türkiye, Lübnan, Almanya, İsveç, Danimarka, Hollanda, Belçika | |
 Türkiye | 60.000 |
 Lübnan | 50.000 |
 Almanya | 13.000 |
 Avrupa | 40.000 |
| Din | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Kürtler, Araplar, Süryaniler/Aramiler | |
700’lü yıllarda Rahip Davut’un Süryanice el yazması kitabında Hapsinas, Mıhellemilerin başkenti ve bazı anlatılara göre Mıhellemi emirliğinin merkezi olarak geçer. Mıhellemilerin Arap Yarımadası'ndan göç edip Tihâme’ye yerleştikleri veya MÖ 1050'li yıllarda Hititlerin gücünün zayıflamasıyla Arabistan'dan Anadolu’ya gelmiş olabilecekleri kökenleri ile ilgili tartışmalı konulardır. Kendilerini genellikle Arap olarak tanımlarlar, ancak tarihsel kökenleri kesin olarak belirlenmemiş olsa da bazen Kürt, Süryani/Arami gibi diğer etnik gruplarla da ilişkilendirilirler.[5] Süryani kaynaklarında Mıhellemi topluluğunun aslının Süryani ve Hıristiyan olup 1600’lü yıllarda Müslümanlığa geçtikleri iddia edilir. İslam'a geçişlerinden sonra sünni inancını benimsemişlerdir. Türkçe, Kürtçe ve Aramice etkileri bulunan, Arapçanın Kıltu (Qultu) lehçesi olan mıhellemice konuşurlar.[6] 1920'den bu yana yaşanan göçler nedeniyle Lübnan'da da büyük bir nüfusa sahiptirler. 1980'lerin başında Lübnan İç Savaşı sonrası çok sayıda kişi Avrupa'ya özellikle de Almanya'ya mülteci olarak gitmiştir. Dünyada en çok Türkiye, Lübnan ve Avrupa'da nüfusa sahiptirler. Sürüleri için yiyecek kaynakları aramak üzere uzun mesafeler kat eden yolculukları nedeniyle yarı göçebe bir toplum olarak da görülen Mıhellemi begleri ile ilgili tartışmalar vardır, bazı kaynaklarda Mıhellemilerin kendi içinde Halil Begi ve İsa Begi olarak ikiye ayrıldığı yer alır.[6]
Etimoloji değiştir
Mıhellemi isminin Mahal (Arapça "yer") ve Me'a (Arapça "yüz") kelimelerinden türediği söylenmektedir. Kelimenin anlamı ise (Mahal al-Me'a) "yüzlerin yeri" demektir.[7]
Köken değiştir
700’lü yıllarda Rahip Davut’un Süryanice el yazması kitabında Hapsinas, Mıhellemilerin başkenti ve Mıhellemi emirliğinin merkezi olarak geçer.[6] Mıhellemilerin Arap Yarımadası'ndan göç edip Tihâme’ye yerleştikleri veya MÖ 1050'li yıllarda Hititlerin gücünün zayıflamasıyla Arabistan'dan Anadolu’ya gelmiş olabilecekleri kökenleri ile ilgili tartışmalı konulardır.[6] Mıhellemiler Arapça dilleri nedeniyle Türkiye Kürtleri tarafından Kürt olarak tanınmazken, Beyrut'ta Kürt, Suriye'de ise Arap olarak tanımlanırlar[4] genel kanı Arap kökenli olduklarıdır.[8] Mıhellemilerin kökenine ilişkin olarak, Mardin bölgesindeki Süryani/Arami nüfusun İslam'ı kabul etmesi[9] ve dilsel olarak Araplaşması ya da grubun Arap Yarımadası kökenli olduğu gibi çeşitli iddialar ortaya atılmıştır.[10] Berlin'deki Mıhellemiler arasında, atalarının 14. yüzyılın başlarında Hıristiyan bir dini topluluğun parçası olarak İslam'ı kabul ettiğine dair yaygın bir inanış bulunmaktadır.[4] İngiliz gezgin Mark Sykes 1907'de Mıhellemilerin kökeni hakkında şunları yazmıştır: [11]
| “ | Bu aşiretin kendine özgü bir tarihi var. Kendilerinin 350 yıl önce Hıristiyan olduklarını iddia ediyorlar [...] Karışık Arapça konuşuyorlar; kadınlar kırmızı giysiler giyiyor ve örtünmüyorlar. İbrahim Paşa şimdi Arap ve Kürt karışımı bir ırk olduklarını söylüyor. Bazı ailelerin hâlâ Arami Hıristiyanların soyundan geldiği söyleniyor. | ” |
| — Mark Sykes: Caliph’s Last Heritage, London 1915, S. 578 | ||
Bu teori, oryantalist İshak Armalah ve Süryani Ortodoks patriği Ignatius Aphrem I tarafından da doğrulanmakta ve baskı altında İslam'ı kabul eden Aramilerin 17. yüzyılın sonlarında kendilerini "Mıhellemi" olarak adlandırmaya başladıklarını belirtmektedir.[12] Mıhellemiler, sürüleri için yiyecek kaynakları aramak üzere uzun mesafeler kat eden yolculuklar nedeniyle yarı göçebe bir toplum olarak görülüyordu.[4] Mıhellemiler, kendi içinde Halil Begi ve İsa Begi olarak ikiye ayrılır.[6]
Demografi değiştir
Dünya genelinde Mıhellemi nüfusunun 150.000 olduğu tahmin edilmektedir, yaklaşık rakamlarla Türkiye'de 60.000, Lübnan'da 50.000 ve Almanya'da 13.000 nüfusu ile Avrupa'da yaklaşık 40.000 Mıhellemi yaşadığı düşünülmektedir.[1] Mıhellemilerin Türkiye'den Lübnan'a göçü 1920'lerde başladı.[13] 1930'lu yıllarda bir sonraki mülteci dalgası başladı ve 1940'lı yıllarda on binlerce kişi Lübnan'a geldi.[10] Mıhellemiler Lübnan'a Suriye üzerinden, Türkiye'nin güneydoğusundan mülteci olarak geldi.[13] Trablus'a yerleşen bazı mültecilerin haricinde çoğunluğu müslüman olan Mıhellemiler Lübnan'da vatandaşlık alamadılar.[13] Türkiye'nin Mardin ilinden göç ettikten sonra ülkenin Sünni toplumunun ayrılmaz bir parçası haline gelen Mıhellemiler geleneksel olarak Trablus, Bekaa Vadisi ve Beyrut gibi Lübnan bölgelerine yerleşmişlerdir. Lübnan İç Savaşı öncesinde Lübnan'da 70.000 - 100.000 arasında Mıhellemi yaşamaktaydı.[14] Mıhellemiler, 1976'dan beri devam eden Lübnan İç Savaşı sırasında Lübnan'dan Almanya'ya ve Hollanda, Danimarka ve İsveç gibi diğer Avrupa ülkelerine gelen Lübnan İç Savaşı mültecileri arasındadır.[15]
Kaynakça değiştir
- Özel
- ^ a b Krafft-Schöning 2013, s. 16.
- ^ Sarı 2010, s. 128.
- ^ Winkel 2021, s. 290.
- ^ a b c d Liecke 2022, s. 154.
- ^ Bozkurt 2020, ss. 192-202.
- ^ a b c d e Ulutürk 2011, s. 1.
- ^ Ulrich 2022, s. 37.
- ^ Chyet 2020, s. 33.
- ^ Oran 2020, s. 191.
- ^ a b Himmelseher 2020, s. 10.
- ^ Sykes 1915, s. 578.
- ^ Ghadban 2018.
- ^ a b c Robson 2016, s. 216.
- ^ Ghadban 2000, ss. 86-95.
- ^ Zeitung 2022, s. 1.
- Genel
- Robson, Laura (18 Mayıs 2016). Minorities and the Modern Arab World: New Perspectives (İngilizce). Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-5355-4. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- Krafft-Schöning, Beate (4 Ekim 2013). Blutsbande: Wie aus einer arabischen Großfamilie in Deutschland der berüchtigte "Miri-Clan" wurde. Eine Insiderin berichtet (Almanca). Riva Verlag. ISBN 978-3-86413-371-8. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- Gärtner, Christel; Winkel, Heidemarie (29 Haziran 2021). Exploring Islam beyond Orientalism and Occidentalism: Sociological Approaches (İngilizce). Springer Nature. ISBN 978-3-658-33239-6. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- Chyet, Michael L. (29 Ocak 2020). FERHENGA BIRÛSKÎ - Kurmanji-English Dictionary - Volume Two: M-Z (İngilizce). Transnational Press London. ISBN 978-1-912997-07-7. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- Oran, Baskın. Türk Dış Politikası 1. Cilt : 1919-1980 Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. İletişim Yayınları. ISBN 978-975-05-2977-1. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- Bozkurt, Abdülbaki (30 Nisan 2020). "THE HISTORICAL ROOTS OF THE MHALLAMI ARABS IN TURKEY AS A SUBJECT OF DEBATE" (PDF). Journal of International Social Research (İngilizce). 13 (70): 192-202. doi:10.17719/jisr.2020.4086. ISSN 1307-9581. 6 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.
- Sarı, Engin (2010). Kültür, kimlik, politika: Mardin'de kültürlerarasılık. İletişim. ISBN 978-975-05-0791-5. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- Sykes, Mark (1915). The Caliphs' last heritage : a short history of the Turkish Empire (İngilizce). London : Macmillan and Co.,.
- Himmelseher, Volker (1 Temmuz 2020). Blut ist dicker als Wasser: Im Familienclan ins bessere Leben - Roman über die arabische Clanwelt (Almanca). BoD – Books on Demand. ISBN 978-3-7519-4700-8. 6 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.
- Heise, Thomas; Diehl, Jörg; Meyer-Heuer, Claas; Ulrich, Andreas (1 Ağustos 2022). SPIEGEL True Crime (3 in 1-Bundle) - Deutschlands kriminelle Unterwelt: Die Macht der Clans, Das Engelsgesicht, Rockerkrieg: Drei SPIEGEL-Bestseller in einem Band (Almanca). Verlagsgruppe Random House GmbH. ISBN 978-3-641-30248-1. 6 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.
- Ghadban, Ralph (12 Ekim 2018). Arabische Clans: Die unterschätzte Gefahr (Almanca). Ullstein Ebooks. ISBN 978-3-8437-1797-7.
- Zeitung, Berliner. "Clanstrukturen kamen mit Flüchtlingswelle in den Achtzigerjahren". Berliner Zeitung (Almanca). 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.
- Ghadban, Ralph (2000). Die Libanon-Flüchtlinge in Berlin : zur Integration ethnischer Minderheiten. 1. Aufl. Berlin: Das Arabische Buch. ISBN 3-86093-293-4. OCLC 49670912.
- Liecke, Falko (25 Şubat 2022). Brennpunkt Deutschland: Armut, Gewalt, Verwahrlosung - Neukölln ist erst der Anfang (Almanca). BASTEI LÜBBE. ISBN 978-3-7517-1859-2. 6 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.
- Ulutürk, Muammer (2011). "Farklı Din ve Kültürlerin Bir Arada Yaşama Deneyimi Olarak Midyat-Hapsinas (Mercimekli) Köyü". 6 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022.