Latince dilbilgisi

Latince, fazlasıyla çekim içeren bir dil bilgisi yapısına sahiptir. Bu açıdan zaman zaman Türkçedeki çekim yapısını andırsa da, genel olarak çekim yapısı Türkçeden daha farklıdır. Her kitap, okul ve hattâ öğretmen, dil bilgisini farklı bir yöntem ve yapısal sıra ile öğretse de, Latince dil bilgisi genel olarak dokuz ana başlık altında incelenebilir:

• Latin alfabesi ve telaffuz.
• İsimler (nomina), ki bu, ismin hâlleri ve isim çekimlerini içerir.
• Zamirler (pronomina).
• Fiiller (verba), ki bu; zamanların kullanımı, fiil çekimleri ve düzensiz fiiller gibi konuları içerir.
• Sıfatlar (adiectiva).
• Zarflar (adverbia).
• Bağlaçlar (coniunctiones).
• Edatlar (praepositiones).
• Ünlemler (interiectiones).

İsimler

İsmin Hâlleri

Konu hakkında detaylı bilgi için bakınız: Latince dil bilgisi:İsmin halleri.

Latincede ismin toplam yedi hâli vardır (Latince:Casus). Bu yedi hâlin Türkçedeki isim hâlleri ile birebir denkliği söz konusu olmadığı gibi, Latincede örneğin -den hâlinde olan bir isim Türkçeye çevrildiğinde -de hâli alabilir. Türkçe denkleriyle Latince ismin hâlleri (Latince adlarıyla):

• Nominativus - Türkçede ismin yalın hâline denktir.
• Vocativus - Türkçede tam karşılığı yoktur, seslenme hâlidir, özneye hitap edildiğini belirtir.
• Accusativus - Türkçede ismin i hâline denktir.
• Genitivus - Türkçede iyelik ekine (-in eki) denktir.
• Dativus - Türkçede ismin -e hâline denktir.
• Ablativus - Türkçede ismin -den hâli ve "ile" sözcüğüne denktir.
• Locativus - (Eski Latince) Türkçede -de hâline denktir.

İsim Çekimleri

Ana madde: Latincede ad çekimleri

İsmin hâllerine göre Latincede beş çeşit isim çekimi vardır.

Fiiller

Konu hakkında detaylı bilgi için bakınız: Latince dil bilgisi:Fiiller.

Latincede toplam beş çeşit fiil çekimi (declinatio), altı zaman (tempus), üç fiil kipi (modus), iki çatı (genus verbi) ve üç cins (genus) vardır.

Çekimler

• Birinci çekim (-are)
• İkinci çekim (-eo, -ere)
• Üçüncü çekim (-o, -ere)
• Dördüncü çekim (-io, -ere)
• Beşinci çekim (-io, -ire)

Zamanlar

• praesens: Simdiki zamanda olan olayları belirtir. (Hasan yürüyor.)
• imperfectum: Geçmişte süregelen olayları belirtir. (Hasan yürüyordu.)
• futurum simplex: Gelecek zamandaki olayları belirtir. (Hasan yürüyecek.)
• perfectum: Geçmişte yaşanıp biten olaylar belirtir. (Hasan yürüdü.)
• plusquamperfectum: Geçmiş zamanda bir olaydan önce yaşanmış başka bir olayı belirtir. (Hasan yürümüştü.)
• futurum exactum: Gelecek zamanda tamamlanması beklenen olayları belirtir. (Hasan yarına kadar yürümüş olacak.)

Kipler

• indicativus: Olguları belirtir. (Ahmet yürüdü.)
• coniunctivus: Olasılık, eğilim ve ihtiyaçlar belirtmekte kullanılır. (Ahmet yürümeli)
• imperativus: Emir kipi. (Ahmet, yürü!)

Çatılar

• activum: Etken çatı. (Ahmet masayı taşıdı.)
• passivum: Edilgen çatı. (Masa Ahmet tarafından taşındı.)

Cinsler

Latincede bütün isimler, zamirler ve sıfatlar üç cinse ayrılır:

• masculinum: eril
• femininum: dişil
• neutrum: cinssiz

Ayrıca bakınız

• Participium coniunctum
• Ablativus absolutus
• Latince
• Dil bilgisi

Dış bağlantılar

• Latince Gramer (C. Cengiz Çevik) 12 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
• Latin grammar (İngilizce)
• Yunanca ve Latince kaynakları (İngilizce)
• textkit.com - Learn Latin 11 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Scriba 1.0 - Oxford Latince Dersleri için hazırlanmış yardımcı bir yazılım 15 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)