Kobuleti
Kobuleti (Gürcüce: ქობულეთი / Kobuleti, Osmanlı dönemindeki adı Çürüksu), Gürcistan’da, Acara Özerk Cumhuriyetinde bulunan, aynı adlı ilçenin yönetim merkezi olan kenttir. Karadeniz kıyısında yer alır. Demiryolu istasyonunun ve çay işleme atölyelerinin bulunduğu Kobuleti, yazın önemli dinlence yerlerinden biridir. Nüfusu 16.546 kişidir (2014).
| Kobuleti ქობულეთი | |
|---|---|
 | |
 Bayrak  Arma | |
Koordinatlar: 41°48′40″K 41°46′31″D / 41.81111°K 41.77528°D | |
| Özerk cumhuriyet | Acara Özerk Cumhuriyeti |
| Belediye | Kobuleti |
| Rakım | 10 m |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 27.546[1] |
| Zaman dilimi | UTC+04.00 |
Tarihçe değiştir
Kobuleti adı, 13. yüzyıla değin burada yaşamış olan Kobulidze (ქობულიძეები) sülalesinden gelir.[2] Kobuleti Orta Çağ'da Guria Prensliği sınırları içinde yer alıyordu. Burası Gürcistan'ın her tarafından getirilen insanların satıldığı esir pazarı olarak ünlenmişti. Gürcistan'da yirmi yedi yıl (1627-1654) kalmış olan İtalyan misyoner Don Cristoforo De Castelli, deniz kıyısındaki Kobuleti şehrinde her yıl açık insan pazarında her yaştan ve cinsten çocuk, kadın ve erkeklerin satıldığını yazmıştır.[3] 17. yüzyılın ortalarında Kobuleti Gurieli sülalesi tarafından Tavdgiridze ailesine bırakıldı. Küçük Kaynarca Antlaşması'nın ardından Aşağı Guria ve Kobuleti bölgesi Osmanlıların eline geçti. Kobuleti bölgesine Osmanlı döneminde Çürüksu adı verildi.
Kobuleti bölgesi, Trabzon vilayetinin kurulmasının ardından Çürüksu adıyla Lazistan sancağı kazalarından biriydi. Çürüksu kazası, 16 köy ve 3 mahalleden oluşuyordu. 1876 tarihli Trabzov vilayeti salnamesine göre nüfusu 1.504 haneden oluşuyordu. Kazanın merkezi olan Kobuleti kasabasında dokumacılık, demircilik ile abacılık ve iskemle imalatı yapılıyordu.[4]
Kobuleti, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya savaş tazminatı olarak bırakıldı. Bu tarihten sonra Anadolu'ya göç eden Müslüman Gürcülerin bir bölümü Çürüksu'dan gelmiştir. Bunlardan Çürüksulu Ali Paşa, başta Ordu ve çevresi olmak üzere, II. Abdülhamid döneminde muhacirlerin iskânı gibi konularda önemli rol oynamıştır. Aleksandr Frenkel, 1879 yılında Rusça basılan Çürüksu ve Batum Notları (Очерки Чурук-су и Батума) adlı kitabında Osmanlıların Çürüksu halkını göçe zorladığını yazmıştır.[5][6] Droeba gazetesinin aynı yıl yayımlanan bir nüshasındaki yazıda da Osmanlı asker Derviş Paşa'nın Çürüksulu Müslüman Gürcüleri zorla göç ettirdiği belirtilmiştir.[7] Frenkel'e verilen bilgiye göre, Osmanlılar insanları zorla gemilere bindiriyor ve Osmanlı ülkesine götürüyorlardı. Kobuletliler buna direnmiş, hatta 14-15 Ağustos 1879’de Osmanlılar ile halk arasında çatışmalar çıkmıştı. Bu direniş karşısında Osmanlılar bundan vazgeçmek zorunda kalmıştı.[8][9]
Kobuleti, Rus idaresinde 1886 nüfusu sayımında Batum sancağının Kintrişi kazasına bağlıydı. Rusça Gürcüce yazılışına uygun biçimde Kobuleti (Кобулети) şeklinde kaydilmiştir. Kobuleti şehri, Kobuleti nahiyesindeki tek yerleşimdi. Nüfusu, 356'sı erkek ve 275'i kadın olmak üzere 89 hanede yaşayan 631 kişiden oluşuyordu. Bu halkın tamamı Müslüman Gürcü anlamında "Acaralı" (Аджарцы) diye yazılmıştır.[10]
Kobuleti, Birinci Dünya Savaşı'nın sonrasında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921 yılında Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinin ardından, Ankara Hükûmeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Kobuleti'nin Gürcistan'ın bir parçası olarak kalması onanmış oldu.
Çürüksulu Mahmud Paşa İttihat ve Terakki hükûmetlerinde bahriye (deniz kuvvetleri) ve nafıa (bayındırlık) bakanlığı yapmış, 1919'da barış hazırlıkları komisyonu başkanlığına atanmış, İngilizler tarafından Malta'ya sürülmüştür.
Gürcistan'ın eski başbakanlarından Zurab Noğaideli Kobuletlidir.
Kaynakça değiştir
- ^ Şablon:Georgian census 2014
- ^ E. Gvenetadze, G. Gagua - „საჯავახოს მხარე“, პარალელი, Sayı 5, s. 218, Tiflis, 2013, ISSN 0235-8417
- ^ "Don Cristoforo de Castelli, Gürcistan Üzerine Bilgiler ve Albüm (Relazione e album dei schizzi sulla Georgia del secolo XVII / ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ), Tiflis, 1976, s. 147". 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 365, 462-464, ISBN 9789157871117.
- ^ "A. Frenkel, Очерки Чурук-су и Батума, Tiflis, 1879, s. 107" (PDF). 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2024.
- ^ Aleksandr Samoyloviç Frenkel, Çürüksu ve Batum Notları - Osmanlı'nın Kafkaslara Vedası (Türkçesi: Eyüp Karakuş), İstanbul, 2023, s. 163, ISBN 978-625-6385-85-6
- ^ "Droeba (დროება), 10 Eylül 1879". 8 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024.
- ^ "A. Frenkel, Очерки Чурук-су и Батума, Tiflis, 1879, s. 38-39" (PDF). 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2024.
- ^ Aleksandr Samoyloviç Frenkel, Çürüksu ve Batum Notları - Osmanlı'nın Kafkaslara Vedası (Türkçesi: Eyüp Karakuş), İstanbul, 2023, s. 72, ISBN 978-625-6385-85-6
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1285. 11 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.