Vikipedi

Karakoyunlu, Iğdır

Iğdır ilinin ilçesi

Karakoyunlu, Iğdır ilinin nüfus bakımından en küçük ilçesidir. Ayrıca tarihte Karakoyunlular adıyla hüküm sürmüş bir devlet de vardır.

Karakoyunlu
İlçe
Türkiye'de yeri
Türkiye'de yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlIğdır
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamLütfullah Göktaş [1]
 • Belediye başkanıBayramali Ballı (MHP)
Yüzölçümü
 • Toplam269 km²
Rakım848 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam13,972
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu76700
İl alan kodu0476
İl plaka kodu76
Karakoyunlular'dan kalma koçbaşlı mezar heykeli
Karakoyunlular'dan kalma koçbaşlı mezar taşlarının segilendiği açık hava müzesi.[4]

Genel bilgiler değiştir

Doğu Anadolu Bölgesi’nde Iğdır iline bağlı bir ilçe olan Karakoyunlu, doğusu Aralık ilçesi, kuzeyi Ermenistan, batısı Iğdır Merkez, güneyi ise Büyük Ağrı Dağı'nın Iğdır’a bakan yamaçları ile çevrilidir. İlçe toprakları Ağrı Dağı’nın uzantıları, Kire denilen taşlık ve kayalık yükseltiler ve Ağrı Dağı'nın eteğindeki Korhan Yaylası'ndan oluşmaktadır. Ovalık alanları Ağrı Dağı’nın lav ve tüf bazaltları ile örtülmüş, üzeri de Aras Nehri'nin taşıdığı alüvyonlarla kapatılmıştır. Iğdır Ovası'nın ortasında yer alan düzlükler 850–800 m arasında değişmektedir. Bingöl Dağları'ndan kaynaklanan Aras Nehri ile Bulakbaşı ve İslamköy'den doğan Karasu Çayı ilçe topraklarını sulamaktadır. Karakoyunlu ilçesi Iğdır il Merkezi'ne 15 km, uzaklıktadır. Yüzölçümü 194 km² olup, toplam nüfusu 14.597'dir. Fatih ve Ergenekon Mahallesi olmak üzere 2 mahallesi vardır. Ayrıca 14 köyü bulunmaktadır.

Tarihçe değiştir

Karakoyunlu ve çevresindeki buluntular, ilk yerleşimin MÖ.900-600 yılları arasında Urartular döneminde başladığını göstermektedir.[kaynak belirtilmeli] Sonraki yıllarda Kimmerler'in ve Sakalar'ın saldırılarına uğramış, MÖ. 4. yüzyıl'da Medler, ardından Persler, Makedonyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Sasaniler yöreye egemen olmuşlardır. Zaman zaman Arap akınlarına uğramış, Bizanslılar'la Araplar arasında el değiştirmiştir.

1071'deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra Türkmen boylarından bazıları yöreye yerleşti. Karakoyunlu ve çevresi 1239'da Moğolların, 1256'da ise Altın Orda Devleti'nin yönetimine geçti. Celayirliler, Azerbaycan ve Nahçıvan ile birlikte Karakoyunlu üzerinde de hâkimiyet kurdular. Celayirliler'den sonra, 1380 yılında Karakoyunlu Devleti burayı ele geçirdi ve büyük olasılıkla da ilçe ismini bu devletten aldı. Timur'un Anadolu'ya girmesiyle Timur İmparatorluğu'na bağlanan bölge, Timur'un 1405'teki ölümü nedeniyle yeniden Karakoyunlu Devleti'nin hâkimiyetine girdi ve yaklaşık 62 yıl boyunca bu devletin yönetiminde kaldı. Ayrıca, İlçe merkezindeki ve köylerindeki mezarlıklarda bulunan koç, koyun heykelli mezar taşlarının Karakoyunlular döneminden kaldığı ortaya çıkarılmıştır. Karakoyunlu Devleti 1467'de Akkoyunlu Devleti tarafından yıkılınca Karakoyunlu ve çevresi Akkoyunlu Devleti'nin eline geçse de bu egemenlik fazla sürmedi. Fatih Sultan Mehmet'in 1473'teki Otlukbeli Savaşı'nda Uzun Hasan'ı yenmesinden sonra ilçe, Osmanlı topraklarına dahil olsa da bir süre sonra Safeviler yöreyi ele geçirdi. Yavuz Sultan Selim'in 1514'te Çaldıran Muharebesi'nde Safeviler'i yenmesi ile Osmanlı toprakları içerisine katılmıştır. Yavuz Sultan Selim'in savaş sonrası İstanbul'a dönüşünden sonra Safeviler yeniden yöreye hâkim oldu. Kanuni Sultan Süleyman'ın 1534'teki Irakeyn Seferi sırasında Karakoyunlu ve çevresi bu kez kesin olarak Osmanlı topraklarına dahil oldu. Ancak, Osmanlılar ile Safeviler arasındaki savaş bundan sonra da devam etti ve 1555 yılında yapılan Amasya Antlaşması ile sona erdi. İranlıların 1578'de bu antlaşmayı bozması üzerine Sultan III. Murat İran seferine çıktı. İran Şahı I. Abbas'ın yöreye saldırması ile başlayan savaşlarda kesin bir sonuç alınamadı ve 1639'da imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması ile Karakoyunlu ve çevresi 95 yıl süren bir dönem boyunca Osmanlı toprağı olarak kaldı. Her iki devlet arasındaki ilişkiler 1722'de yeniden bozulsa da, savaşlardan bir sonuç alınamayınca 1746'da Kasr-ı Şirin Antlaşması esas alınarak bir antlaşma imzalandı ve Karakoyunlu ile çevresindeki Osmanlı egemenliği devam etti.

1828'de Aras Nehri'ni geçerek yöreye gelen Rus ordusu tarafından istilaya uğrayan Karakoyunlu ve çevresi, Rusların 1829'da imzaladığı Edirne Antlaşması'na kadar bir yıla yakın bir süre savaş ortasında kaldı. 1855'te de birkaç kez daha Rus istilasına uğrayan Karakoyunlu, 3 Mart 1878 tarihli Ayastefanos Antlaşması ile kesin olarak Ruslara bırakıldı. Böylece Karakoyunlu, Iğdır, Aralık, Tuzluca 1918'de Rusya ile imzalanacak olan "Brest-Litovsk Antlaşması"na kadar 40 yıllık bir sürede Rusların yönetiminde kaldı.

Bu antlaşmadan sonra, Türk kuvvetleri 20 Mayıs 1918'de Karakoyunlu'ya girdiler. İtilaf devletleri ile 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi uyarınca Türk ordusu yöreden çekilince, Karakoyunlu'yu Ermeniler ele geçirdi. Bu siyasi olayların gelişmesi ve idare eksikliği nedeniyle Iğdır'ın merkez ilçesi başkent olmak üzere 3 Kasım 1918'de Aras Türk Hükümeti kuruldu. Aralık, Karakoyunlu, Iğdır ve Tuzluca'dan toplanan gönüllü siviller Ermenilere karşı direndiler ve bu gelişmeler üzerine Doğu Cephesi harekâtı 12 Kasım'da yeniden başladı. General Kâzım Karabekir'e bağlı kuvvetler 14 Kasım 1920'de Karakoyunlu ve çevresine girerek buraları işgalden kurtarmıştır. Bu durum karşısında barış isteğinde bulunan Ermenistan hükümeti, 2 Aralık 1920'de Gümrü Antlaşması'nı imzalamış ve Karakoyunlu ile çevresi Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalmıştır.

Cumhuriyetin ilanını müteakip belde statüsü aldığı 29 Şubat 1972[5] tarihine kadar Iğdır'a bağlı bir köy olan Karakoyunlu, 3 Haziran 1992 tarih ve 21247 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren 3806 sayılı kanunla da "İl" yapılan Iğdır'a bağlı bir ilçe statüsünü aldı.[6]

İklim değiştir

Doğu Anadolu Bölgesi'nden farklı olduğu için pamuk yetiştirilmektedir. Mikro-klima karakteri gösterdiğinden yazlar sıcak, kışlar ılık geçer. En düşük ısı (Şubat: -20 °C) en yüksek (Ağustos: +40 °C) derecedir. Kış şiddeti 30 gündür. Tropik günlerin sayısı 83'tür. Bilhassa Güneybatı yönden esen rüzgâr egemenliğini gösterir. En hızlı rüzgâr SW yönünden eser. Ortalama nem %66 dır. Yağış azdır. Çoklukla yağmur olarak yağan yağış, yaz ve kış sürer. 15 Nisan ile 15 Ekim arası 133 mm yağış düşer. Ortalama 256 mm'dir.

Ekonomi değiştir

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Yetiştirilen ürünler, buğday, arpa, çeltik, şeker pancarı, yem bitkileri, patates, yer elması, yer fıstığı, nohut, mercimektir. Ayrıca sebzecilik de yapılmakta olup, domates, patlıcan, biber, marul, tere, nane, salatalık, karpuz yetiştirilmektedir.

Hayvancılıkta ise, büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır. Yöre halkının el tezgâhlarında düz dokuma yaygıları ve kilimleri de ilçe ekonomisinde katkısı bulunmaktadır.

Nüfus değiştir

Yıl Nüfus
1935[7] 1.094
1940[8] 1.038
1945[9] 1.107
1950[10] 1.145
1955[11] 1.485
1960[12] 1.697
1965[13] 1.976
1970[14] 1.926
1975[15] 2.218
1980[16] 2.950
1985[16] 3.220
1990[16] 4.110
Yıl Toplam Şehir Kır
2000[17] 18.285 4.760 13.525
2007[18] 14.597 2.649 11.948
2008[19] 14.273 2.432 11.841
2009[20] 13.990 2.434 11.556
2010[21] 14.042 2.478 11.564
2011[22] 14.054 2.620 11.434
2012[23] 14.264 2.664 11.600
2013[24] 14.016 2.642 11.374
2014[25] 13.929 2.626 11.303
2015[26] 13.686 2.630 11.056
2016[26] 13.634 2.632 11.002
2017[26] 13.953 2.804 11.149
2018[26] 13.972 2.886 11.086
2019[26] 13.925 2.781 11.144
2020[26] 13.908 2.740 11.168
2021[26] 13.816 2.778 11.038

Yönetim değiştir

Belediye başkanlığı değiştir

Seçildiği yıl Belediye başkanları
2019 Bayramali Ballı (MHP)
2014 Kurban Kaya (CHP)
2009 Ziyat Ali Deliktaş (AKP)
2004 Ziyat Ali Deliktaş (AKP)
1999 Ramazan Hoşhaber (DYP)
1994 Cemalettin Çalışkan (DYP)
1989 Ramazan Hoşhaber (ANAP)
1984 Rıza Ballı (ANAP)
1977 İsa Polat (MSP)
1973 İsa Polat (AP)
1972 Mehmet Ali Toktamışlı (Kurucu)

Genel seçimler değiştir

Yıl Parti Oy Oranı
1995 MHP %23
1999 MHP %21
2002 DYP %30
2007 Bağımsız (lar) %48
2011 MHP %43
Haziran 2015 HDP %53
Kasım 2015 HDP %46

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2015. 
  2. ^ "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Komutanlığı. 31 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2014. 
  3. ^ "Karakoyunlu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 31 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2014. 
  4. ^ Arslan, Muhammet (2009). "IĞDIR – KARAKOYUNLU'DA EL MOTİFLİ MEZAR TAŞLARI". Erzurum: A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 40. 1 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2010.  (WebCite® 12 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  5. ^ "Belediye Kurulmasına Dair Kararlar" (PDF). Resmî Gazete. 17 Mart 1972. 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021. 
  6. ^ Sürmeli, Murat (2016). Iğdır’ın Demografik Yapısında Göç ve Ahıska Türkleri Örneği (PDF). Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları. s. 76. ISBN 978-605-9050-92-0. 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  7. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  8. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  9. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1948). "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  10. ^ Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  11. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). "1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  12. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  13. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  14. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1973). "1970 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  15. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1977). "1975 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  16. ^ a b c "Karakoyunlu Belediyesi". Yerelnet.org.tr. 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2014. 
  17. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  24. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  25. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  26. ^ a b c d e f g

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karakoyunlu,_Iğdır&oldid=31895353" sayfasından alınmıştır