Küresel koordinat sistemi

Küresel koordinat sistemi, üç boyutlu uzayda nokta belirtmenin bir yoludur.

r yarıçaplı bir küre üzerindeki herhangi bir P noktasının küresel koordinatlarla gösterimi

Küre üzerindeki bir nokta bu sistemde üç tane bileşenle ifade edilir, bunlar r, ve ' dir. Koordinatların tanımlı oldukları aralıklar ve tanımları şu şekilde verilir.

: Yarıçap P ve (0,0,0) noktası arasındaki uzaklıktır. Tanım aralığı olarak verilir.

: Enlem, z-ekseni ve çap arasındaki açıdır. aralığında tanımlıdır. Polar açı olarak da adlandırılır.

: Boylam, x-ekseni ile çapın xy-düzlemine izdüşümü () arasındaki açıdır. aralığında tanımlıdır. Diğer bir adı azimütal açıdır.

Bu sistem, dünya üzerinde coğrafi konum belirlerken kullanılan sistemdir. Dünya' nın yüzeyi üzerinde her noktada yarıçap aynı olduğundan, sadece enlem ve boylam ile bir yer belirlenebilir. Ayrıca fizikte küresel yapıya sahip sistemler, (dünya, güneş, yüklü bilye vs.) ele alınırken yine küresel koordinatlara geçiş yapılır. Küresel koordinatlarla Kartezyen koordinatlar arasındaki bağıntılar şu şekildedir.

Küresel koordinatlarda Laplasyen, diverjans ve gradyan Kartezyen koordinatlardakinden farklıdır. Jakobyen kullanılarak diferansiyel eleman hesaplanabileceği gibi şekilden de P noktası etrafında sonsuz küçük bir hacim elemanının büyüklüğü şu şekilde hesaplabilir.

Bu hacim elemanı bütün küre üzerinden integral alınarak R yarıçaplı kürenin hacmi bulunur.

Kalınlığı olmayan bir hacim elemanı,alan elemanı olacağından sonsuz küçük yüzey elemanı şu şekilde ele alınır.

Bu eleman bütün küre yüzeyi üzerinden integre edilirse R yarıçaplı kürenin alanı da bulunabilir.

Fizikte bu integraller herhangi bir yoğunluk fonksiyonuyla verilmiş elektrik ve yerçekimi alanındaki küreler için sıklıkla çözülür.

Küresel koordinatlarda integrasyon ve diferansiyasyon değiştir

Aşağıdaki denklemler varsayımı şu θ eğim z den (polar) axis (belirsiz x, y, ve z ile karşılıklı olarak normaldir):

çizgisel öge için   dan   ya sonsuz yer değiştirmedir.

 

burada

 
 
 

  yükselen yön içinde yerel ortogonal birim vektörlerdir, sırasıyla, ve   kartezyen uzay içinde birim vektörlerdir.

yüzey öge   dan   ya germe ve   yarıçapta(sabit) bir küresel yüzey üzerinde   ya   dır

 

Böylece diferansiyel katı açı dir

 

Yüzey öge   polar açının bir yüzeyi içinde sabit (başlangıç köşe ile bir koni) tir

 

  güney açısının bir yüzey içinde yüzey ögesi sabit (bir dik yarı-düzlem) dir

 

Hacim ögesi   dan   ya geriliyor,   ya   ve   ya   is

 

Böylece, örnek için, bir fonksiyon   üçkatlı integral ile R3 içinde her nokta üzerinde integrallenebilir

 

bu sistem içinde del işlemcisi tanımlı değildir, ve böylece gradyan, diverjans ve curl açıkça tanımlanmış olmalıdır:

 

 

 

 

Kinematik değiştir

Bir noktanın küresel koordinatlar içinde konumu yazıldığında,

 

hız ise,

 

ve ivme,

 
 
 

Bir sabit φnın durumu içinde veya  , bu kutupsal koordinatlar içinde vektör hesabına indirgenir.

Ayrıca bakınız değiştir