Vikipedi

Küçük orman ötleğeni

Küçük orman ötleğeni veya küçük orman çalı bülbülü (Setophaga angelae), Elfin-woods Warbler (İngilizce) veya Reinita de Bosque Enano (İspanyolca), Karayiplerde yer alan Porto Riko adasına endemik ve nadir türde bir kuştur. 1968 yılında keşfedilmiş ve 1972 yılında tanımlanmıştır. Orman ötleğenigiller (Parulidae) familyasının en son tanımlanan türüdür.[2] Türün ismindeki angelae, kâşiflerinden biri olan Angela Kepler'e atfendir. Böcekçil olan kuş, yapraklar üzerindeki küçük böcekleri toplayarak beslenir.

Küçük orman ötleğeni
Korunma durumu

Tehlikede (IUCN 3.1)[1]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Passeriformes
Familya: Parulidae
Cins: Setophaga
Tür: S. angelae
İkili adlandırma
Setophaga angelae
Kepler ve Parkes, 1972
Küçük orman ötleğeni dağılım haritası

Küçük popülasyonları ve sınırlı habitatları sebebiyle, 1982 yılından itibaren koruma çalışmaları başlamıştır ve 2005 itibarıyla hâlâ korunmaya muhtaçtır. Yaşam alanının koruma altındaki ağaçlık bölgelerde olmasından dolayı büyük bir tehdit altında değildir; ancak bölgeye sonradan getirilen sıçanlar ve kuyruksürengiller gibi türlerin varlığı, yaşam alanlarının daralması ve doğal afetler sonucunda tür, muhtemel tehlike altındadır.

Keşfi değiştir

Küçük orman ötleğeni, Parulidae familyasının Dendroica cinsinin 29 türünden biri olan orman ötleğenigiller türüne aittir. İlk olarak 1968 yılında Cameron ve Angela Kepler tarafından, Porto Riko'nun endemik kuş türleri olan Porto Riko papağanı ve Porto Riko todusu üzerinde çalışmalarını devam ettirirken keşfedilmiştir. 18 Mayıs 1971'de, o zamanlar tek yaşam alanı olduğu düşünülen Karayip Ulusal Ormanı'nda bir örnek yakalanmıştır. Bir yıl sonra Kepler ve Parkes, türü tanımlayarak isimlendirmiş ve böylece Yeni Dünya'da keşfedilen en yeni ötleğen (Dendroica spp.) olmuştur.[3] Ayrıca Batı Hint Adaları'nda 1927'den sonra keşfedilen ve 20. yüzyılda Porto Riko'da tanımlanan ilk tür olmuştur.[4] Tür başlangıçta Dendroica cinsine yerleştirilmiş olsa da, 2010 yılında Yeni Dünya ötleğenlerinin mitokondriyal DNA dizileri kullanılarak yapılan filogenetik çalışmalar, ötleğen cinslerinin yeniden düzenlenmesine yol açtı. Sonuç olarak, çalışmanın yazarları Dendroica cinsinin Setophaga cinsine dahil edilmesini önerdiler. Aynı çalışmalar, küçük orman ötleğeninin, Jamaika'ya özgü Ok başlı ötleğene ve Dominika ile Guadeloupe adalarına özgü kurşuni ötleğen ile yakın akraba olduğunu gösterdi.[5] 2011 yılında Amerikan Ornitologlar Birliği (American Ornithologists' Union), Orman ötleğengiller (peruliade) familyasının sınıflandırmasını yeniden düzenledi ve Dendroica cinsindeki türleri Setophaga cinsine taşıdı.[6][7] Bu revize edilmiş sınıflandırma daha sonra Uluslararası Ornitologlar Birliği (International Ornithologists' Union) tarafından da kabul edildi.[6]

Cins adı, "güve" anlamına gelen Eski Yunanca kelime "ses" ve "yemek" anlamına gelen "phagos" kelimelerinin birleşmesidir [8]. Tür adı olan "angelae" ise türün kaşiflerinden Angela Kepler için bir övgü niteliği taşır.[4]

Tanımlanması değiştir

Küçük orman ötleğeninin gövdesinin üstü ağırlıklı olarak siyahtır ve beyaz alanlarla kaplıdır. Gövdenin alt kısmı ise, beyazdır ve siyah çizgiler vardır. Diğer tanımlayıcı özellikleri ise, koyu kahverengi gözleri, kulaklarındaki ve boynundaki beyaz benekler, tamamlanmamış beyaz bir göz halkası, gözünün üzerindeki beyaz bir çizgi ve dış kuyruk tüylerinde bulunan iki beyaz noktadır. Antil ötleğenlerinin (S. adelaidae, S. delicata, S. plumbea ve S pharetra) karakteristik özellikleri, uzun bir gagaya ve kısa yuvarlak kuyruğa (ortalama 53.8 mm) sahip olmalarıdır. Bu türler içinde yalnızca Setophaga spp. (50 mm) ortalama bir küçük orman ötleğeninden daha kısa kanatlara sahiptir.[4] Erginleşmemiş olanlar yetişkinlerden biraz farklıdır; arka kısımları bir yıl boyunca gri-yeşil renginde kalır ve temmuz ayından ekim ayına kadar kısmen bu tüylerini değiştirirler. Erginliğe erişmiş ortalama bir küçük orman ötleğeninin boyu 12.5 cm (4.9 inç) ve ağırlığı 8.4 gram olur.[9] Seksüel dimorfizm bu türde görünmez.

 
Siyah ve beyaz ötleğen, genellikle küçük orman ötleğeni ile karıştırılabilen bir türdür.

Benzer türler değiştir

Küçük orman ötleğeni genellikle, Karayipler'de üremeyen ve Porto Riko'da Eylül ortalarından Mayıs'ın başlarına kadar görülen siyah ve beyaz ötleğen (Mniotilta varia) ile karıştırılır. Temel fiziksel farklılık yüzlerdedir. Küçük orman ötleğeninin tamamlanmayan beyaz bir göz halkası vardır; siyah ve beyaz ötleğenin gözünde ise beyaz bir kemeri ve gözünün altında beyaz yarım halkası bulunur. Diğer bir fark ise baş kısmındadır. Küçük orman ötleğeninin başının tümü siyahtır. Siyah ve beyaz ötleğenin ise başında beyaz bir kemer bulunur. İkinci tür genellikle daha kalın dallarda yiyecek ararken, küçük orman ötleğeni ise ağaç tepelerinde ve daha ince dalların uçlarında böcek arar.[10]

Ses değiştir

  Virtual Birds'de Küçük orman ötleğeni kuşunun kuş sesi bulunur.

Küçük orman ötleğeninin şakımasını ve çağrısını duymak güçtür. Bu tür, kısık seslidir ve çağrısı ile şakıması, Porto Riko'nun en yaygın kuşu olan Sarı şeker kuşuna benzer. Şakıması, "tekdüze bir nota üzerinde söylenen kısa, hızlı ve pek de müzikal olmayan notalardan oluşan, hacmi yükselen ve sonunda biraz daha düşük perdeli kısa bir çift heceli dizi ile biten" bir dizidir.[11] Çağrısı ise "tek bir kısa, metalik 'tık' sesi" olarak tanımlanmıştır.[11]

Popülasyonu ve dağılımı değiştir

İlk keşfedildiğinde, küçük orman ötleğeninin yalnızca 640 metreden 1.030 metreye kadar olan yüksek yerlerde, Porto Riko'nun doğusundaki Karayip Ulusal Parkı'nın küçük ağaçlarında yaşadığına inanılıyordu. Bu bölgedeki ağaçların boyları nadiren 5 metreyi geçer ve sert, kalın sürgünleri, derimsi yaprakları ile içine girilemez yoğun çalıların bulunduğu, yırtıcı hayvanlardan saklanılabilecek bir yerdir. Daha sonra Maricao Eyalet Ormanı'nda (1972, bilinen en büyük popülasyon), Carite Eyalet Ormanı'nda (1977) ve Toro Negro Eyalet Ormanı'nda (1970'lerin sonunda) üç popülasyon daha keşfedilmiştir.[12] Ayrıca araştırmalar türün, 370 ila 600 metreye (1.213 ila 1.968 fit), tabonuko ve palo kolorado ormanlarına göç ettiğini göstermiştir.[13]

 
Küçük orman ötleğeninin dağılımı (2001)

1989 Eylül'ünde, Porto Riko'nun ortasını ve doğusunu vuran Hugo Kasırgası, küçük orman ötleğeninin bilinen dört popülasyonundan üçünü (Karayip Ulusal Ormanı, Toro Negro ve Carite popülasyonlarını) etkilemiştir. Cordillera Central'de yer alan Toro Negra Ormanı'nda iki yıl sonra yapılan bir araştırmada, hiçbir örneğe rastlanılmamıştır.[14] Yeni araştırmalar, Carite ve Toro Negro'da yer alan popülasyonların şu anda bilinmeyen sebeplerden tamamen yok olduğunu göstermektedir.[12] Küçük orman ötleğeni, Porto Riko Yetiştirilebilen Kuş Araştırmaları (PRBBS) tarafından her 3-4 yılda bir sayılarak gözlemlenmektedir. Son araştırma 2001 yılında, 600 ergin bireyin yer aldığı sabit bir popülasyondaki 3 örnek üzerinde yapılmıştır. Dünya Korunma Birliği'nin (IUCN) 2000 yılında hazırlanan son değerlendirmesine göre, 600 ergin bireyden oluşan sabit bir popülasyona sahiptir.[15]

Küçük orman ötleğeni, geçmişte, Porto Riko'nun rutubetli dağlık ormanları ile kaplı dört farklı bölgesinde yaşamaktaydı. Şu anda ise, iki bölgede nesli tamamen tükenmiştir ve sadece Karayip Ulusal Ormanı ve Maricao Eyalet Ormanı'nda görülmektedir. Karayip Ulusal Ormanı'nda bulunan küçük ormanların karakteristik özelliği çok yağmur alması ve rutubetli olması, düşük sıcaklık, güneş alması ve sabit rüzgârlardır. Dağların zirvelerinde ve özellikle yoğun çalılık ve küçük ağaçlarla bitkilerin bulunduğu ve zeminin üzerinde yosunların ve epifitlerin yetiştiği yerlerde bulunurlar. Türlerin zenginliği, Luquillo Dağları'nda yer alan diğer ağaç türleri (Tabonuco, Palo colorado ve Palma sierra ormanları) ile karşılaştırıldığında düşüktür.[13] Batı Porto Riko'da yer alan Maricao Eyalet Ormanı'ndaki küçük ağaçlar, yıllık ortalama 2.250 cm (994 inç) yağmur almaktadır. Bu oran en az yıllık 1.702 cm (67 inç) yağmur alan bir yağmur ormanı için yüksek bir rakamdır. Ancak toprağın düşük su tutma kapasitesi nedeniyle, bitki örtüsü beklenenden daha azdır.[13] Türe Maricao Eyalet Ormanı'nın Podokarpus ormanlarında en yoğun şekilde rastlanılır. Toro Negro ve Carite küçük ağaçlarının bulunduğu bölgeler hakkında ise az bilgi bulunmaktadır.

Davranış değiştir

Beslenme değiştir

Küçük orman ötleğeni genellikle güneşi engelleyen ağaçların arasında yiyecek böcek ararken görülür.[9] Yiyecek ararken genellikle, siyah ve beyaz ötleğen, Porto Riko tanager ve Aşağı Antil pewee gibi, diğer kuşlarla sürü halinde uçar. Avını yakalamak için, toplama, etrafında uçma ve gagalama şeklinde tanımlanan üç manevra yapar.[9] Toplama, duran veya hareket eden kuş tarafından yapılan avlanma manevrasıdır. Etrafında uçma ise uçan bir kuş için avlanma manevrasıdır. Gagalama ise gagası ile kazarak, tavukların yiyecek aramasına benzer bir şekilde alt tabakadaki besinlere ulaşması şeklindedir.[9] Özellikle yapraklardan yapılan toplama, küçük orman ötleğeni tarafından en çok kullanılan manevradır, gagalama ise en az kullanılan yöntemdir.[9]

Üreme değiştir

Küçük orman ötleğeni, Mart ile Haziran ayları arasında ürer. Ebeveynlerin ikisi de yuvanın yapılmasında ve yavruların beslenmesinde görev alır. Yuvalar ağaç gövdelerine yakın, havadar kuru yaprakların, çoğunlukla Cecropia yapraklarının olduğu Bulbophyllum wadsworthii ağaçlarının bulunduğu bölgelerde bulunur. Yuvalar iyi gizlenmiştir ve zeminden 1,3 metre ila 7,6 metre yüksekliklere yapılır.[12] Yuvalar fincan şeklindedir ve küçük köklerden, ince dallardan, Chusquea abietifolia ve B. wadsworthii ağaçlarının kuru dallarından ve kuru Panicum maximum yapraklarından yapılır. İç kısmı C. abietifolia bitkisinin liflerinden, kuru yapraklardan ve diğer bitkilerden yapılmaktadır.[16] Dişiler, üzerinde kırmızı-kahverengi benekleri olan 2 ila 3 tane beyaz yumurta yumurtlar.[17] Yavrular böceklerle beslenmektedir, ebeveynlerinin yavrularını kelebekler, düz kanatlıların yetişkinleri ve kelebek larvaları ile beslediği gözlemlenmiştir.[16]

Tehditler ve koruma çalışmaları değiştir

Nüfus değiştir

 
Küçük orman ötleğeninin kuş sayımı (2001)

1989 yılının Eylül ayında Porto Riko'nun orta ve doğu bölgelerini kasıp kavuran Hugo Kasırgası, küçük orman ötleğeninin bilinen dört popülasyonundan üçünü etkiledi. El Yunque Milli Parkı, Toro Negro ve Carite popülasyonları bu kasırgadan zarar gördü. Cordillera Central'da bulunan Toro Negro Ormanı'nda iki yıl sonra yapılan bir araştırmada ise herhangi bir bireye rastlanmadı.[18] O zamandan beri yapılan araştırmalar, bilinmeyen nedenlerle Carite ve Toro Negro'daki popülasyonların muhtemelen yok olduğunu ortaya koymaktadır.[12] Küçük orman ötleğeninin popülasyonlarının izlenmesi, Porto Riko Yuvalama Kuşu Sayımı (PRBBS) tarafından üç ila dört yılda bir gerçekleştirilen kuş sayımlarıyla sağlanmaktadır. 2001 yılında Maricao Devlet Ormanı'nda yapılan bir araştırmada ise sadece üç birey tespit edilmiştir. 2000 yılında hazırlanan bir IUCN değerlendirmesine göre, küçük orman ötleğeni popülasyonunun 600 ergin bireyden oluşan durağan bir sayıya sahip olduğu tahmin edilmektedir.[19] 2020 yılında ise popülasyonun en azından 1800 ergin bireyden oluştuğu tahmin edildi, bu sayı ise toplamda en az 2700 bireye tekabül ediyor.[15][20]

Tehditler değiştir

 
Keskin incik kemikli atmaca, Küçük orman ötleğeninin doğal düşmanıdır.

Küçük orman ötleğeninin iki büyük düşmanı vardır; yırtıcı hayvanlar ve yaşam alanının yok edilmesi ve değiştirilmesidir. Tespit edilen yerli yırtıcı hayvanlar, Margarops fuscatus, keskin incik kemikli atmaca (Accipiter striatus) ve bölgede soyu tükenmiş olan beyaz boyunlu kargadır (Corvus leucognaphalus). Bunun yanında doğrulanmamış iki endemik yılan türü ve çeşitli etoburlar da (fosil kayıtlarından) bulunmaktadır. Bölgeye sonradan getirilmiş olan, kediler (Felis domesticus), köpekler (Canis lupus familiaris), sıçanlar (Rattus rattus) ve küçük kuyruksürengiller yuvalara zarar verme ihtimali olan canlılardandır.[16] Bu canlılar, Maricao Eyalet Ormanı ve Karayip Ulusal Ormanı'nda insanların bulunduğu bölgelerde, çoğunlukla ulaşım amaçları sebebiyle hızlı bir şekilde çoğalmaktadır. Küçük orman ötleğeninin yaşam alanının yok olmasına temelde insanlar ve doğa olmak üzere iki faktör yol açar. İnsanlar iletişim kuleleri kurmakta, ağaçları yok etmekte, yollar ve tren yolları yapmaktadır. Doğa ise orman yangınları ve kasırgalarla zarar vermektedir.[3]

Koruma çalışmaları değiştir

Küçük orman ötleğeni Birleşik Devletler tarafından 1982'de hazırlanan Tehlikede Olan Türler Yasası'ndaki listeye aday gösterilmiştir. 2005'te bir grup bilim insanı, bilgin, sanatçı ve çevreci, George W. Bush yönetimine, içinde Küçük orman ötleğeninin de olduğu 225 türün Tehlikede Olan Türler Yasası'ndaki listeye eklenmesi için istekte bulunmuştur. Bu 225 türün üçte birinden fazlası 20 yıldan beri, yarısından fazlası ise 10 yıldan daha uzun süredir aday listesinde yer almaktadır. Yeni araştırmalara göre Tehlikede Olan Türler Yasası'nın 1973'te hazırlanmasından beri, Birleşik Devletler'de bulunan 114 türün soyu, federal hükûmet tarafından yaşam alanlarının yeteri kadar korunmaması sebebiyle tükenmiştir.[21]

Dünya Korunma Birliği küçük orman ötleğeninin durumunu 1988 yılında değerlendirmiş ve düşük risk/az endişe verici olarak sınıflandırmıştır. 1994'te, durumu düşük risk/neredeyse tehlike altında olan koruma durumu, 2000'de hassasa çevrilmiş ve bu şekilde kalmıştır.[1] "Durumunun hassas olmasının sebebi; 'Doğrudan veya acil bir tehdit yok, ama nüfusunda küçük bir azalma, uzun vadede yaşamını devam ettirmesini tehlikeye sokar ve bu nedenle hassas olarak değerlendirilmiştir.' şeklinde açıklanmıştır."[15]

Kaynakça değiştir

 
Vikitür'de konuyla ilgili taksonomik bilgiler bulunur:

Kaynak gösterilen referanslar değiştir

  1. ^ a b BirdLife International. (2017). "Setophaga angelae". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2017: e.T22721749A118919769. doi:10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T22721749A118919769.en  . Erişim tarihi: 24 Kasım 2020. 
  2. ^ Sherman, Snady (21 Mayıs 1998). "The Dirty Dozen - A Wood Warbler Trivia Quiz". Delaware Valley Ornithological Club. 2 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  3. ^ a b Cuevas, Victor, M. (January 2002). "Wildlife Facts - January 2002 - Elfin-woods Warbler". USDA Forest Service. 15 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  4. ^ a b c Kepler, C. B. and Parkes, K. (Ocak 1972). "A New Species of Warbler (Parulidae) from Puerto Rico" (PDF). The Auk. 89 (1). ss. 1-18. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2006. 
  5. ^ Lovette, Irby J.; Pérez-Emán, Jorge L.; Sullivan, John P.; Banks, Richard C.; Fiorentino, Isabella; Córdoba-Córdoba, Sergio; Echeverry-Galvis, María; Barker, F. Keith; Burns, Kevin J.; Klicka, John; Lanyon, Scott M. (Kasım 2010). "A comprehensive multilocus phylogeny for the wood-warblers and a revised classification of the Parulidae (Aves)". Molecular Phylogenetics and Evolution (İngilizce). 57 (2): 753-770. doi:10.1016/j.ympev.2010.07.018. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  6. ^ a b Chesser, R. Terry; Banks, Richard C.; Barker, F. Keith; Cicero, Carla; Dunn, Jon L.; Kratter, Andrew W.; Lovette, Irby J.; Rasmussen, Pamela C.; Remsen, J. V.; Rising, James D.; Stotz, Douglas F. (Temmuz 2011). "Fifty-Second Supplement to the American Ornithologists' Union check-list of North American Birds". The Auk (İngilizce). 128 (3): 600-613. doi:10.1525/auk.2011.128.3.600. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  7. ^ "IOC World Bird List 11.1". IOC World Bird List Datasets. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  8. ^ Jobling, James A. (2010). The Helm dictionary of scientific bird names: from aalge to zusii. Londra: Christopher Helm. ISBN 978-1-4081-2501-4. 
  9. ^ a b c d e Cruz, Alexander and Delannoy, Carlos A. "Ecology of the Elfin-woods Warbler (Dendroica Angelae) II" (PDF). ss. 152-162. 27 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Kasım 2007. 
  10. ^ Wauer, Roland H. (1996). A birder's West Indies: an island-by-island tour. 1st ed. Austin: University of Texas Press. ISBN 978-0-292-79098-8. 
  11. ^ a b "Black Hills National Forest 2019 Forest Inventory and Analysis data". Forest Service Research Data Archive. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  12. ^ a b c d Anadón Irrizary, Verónica (2006). Distribution, habitat occupancy and population density of the Elfin-woods Warbler 24 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. MS Thesis. University of Puerto Rico at Mayagüez
  13. ^ a b c "Candidate and Listing Priority Assignment Form - Elfin woods Warbler" (PDF). 2001. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  14. ^ Arroyo Vázquez, B. (2001). "Comparative study of foraging behavior and habitat selection of resident wood warblers (Dendroica) in southwestern Puerto Rico". 
  15. ^ a b c "Species factsheet: Dendroica angelae". BirdLife International. 2005. 1 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  16. ^ a b c Arroyo Vázquez, Bryan (Haziran 1992). "Observations of the breeding biology of the Elfin Woods Warbler" (PDF). The Wilson Bulletin. 104 (2). ss. 362-365. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2007. 
  17. ^ "Elfin-woods Warbler". Oiuseax.net. 20 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  18. ^ Toms, Judith D. Non-breeding competition between migrant American Redstarts (Setophaga ruticilla) and resident Adelaide's warblers (Dendroica adelaidae) in the Guanica Biosphere Reserve, southwest Puerto Rico (Tez). University of Missouri Libraries. 
  19. ^ "Setophaga angelae: BirdLife International". IUCN Red List of Threatened Species. 31 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  20. ^ IUCN (31 Ağustos 2020). "Setophaga angelae: BirdLife International: The IUCN Red List of Threatened Species 2020: e.T22721749A180061064" (İngilizce). doi:10.2305/iucn.uk.2020-3.rlts.t22721749a180061064.en.retrieved. 25 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  21. ^ Lucas, Tim (5 Mayıs 2004). "A Coalition for Conservation". 7 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 

Genel referanslar değiştir

Konuyla ilgili yayınlar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Küçük_orman_ötleğeni&oldid=32476509" sayfasından alınmıştır