Jessica Lynch
Jessica Dawn Lynch (d. 26 Nisan 1983) ABD Silahlı Kuvvetleri İstihkâm Kolordusuna bağlı eski onbaşı. Lynch 2003 yılında Irak’ın işgaline katılmış ve 23 Mart 2003 tarihinde bağlı bulunduğu birlik pusuya düşürüldüğünde Irak Ordusuna bağlı kuvvetler tarafından yaralı ele geçirilmiştir. 1 Nisan günü ABD Özel Kuvvetlerine bağlı askerler tarafından kurtarılmış ve kurtarılışı basında büyük yankı uyandırmıştır.
| Jessica Lynch | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 26 Nisan 1983 Batı Virjinya, ABD |
| Bağlılığı |  ABD |
| Branşı |  Amerika Birleşik Devletleri Ordusu |
| Hizmet yılları | 2001-2003 |
| Rütbesi |  Birinci Sınıf Er |
| Birimi | 507. İstihkam Bölüğü |
| Çatışma/savaşları | Irak Savaşı |
| Ödülleri |    |
| Sonraki işi | Öğrenci |
Lynch, kurtarılışının ardından yaptığı açıklamada hikâyesinin çarpıtılarak kahramanlık olarak gösterildiğini, ABD hükûmetinin savaşı desteklemek için başından geçenleri saptırdığını belirtmiştir. 24 Nisan 2007 tarihinde ABD Kongresi komitesi önünde verdiği ifadede M16 silahını tutukluk yaptığı için hiç ateşlemediğini, içinde bulunduğu araç pusu sırasında kaza yapınca bayıldığını anlatacaktır.[1]
İlk yılları değiştir
Palestine, Batı Virjinya doğumludur. Ailesi onun yüksek öğrenimini karşılayacak durumda değildir, ağabeyi de imkânsızlıklardan dolayı eğitimini yarıda bırakmak durumunda kalmıştır. Çocuklarının eğitim giderleri ile ilgili bir çıkış arayan Lynch ailesi kızları Jessica henüz 17 yaşında ve lisede okurken bir askere alma yetkilisiyle temas kurarlar.[2] 11 Eylül Saldırılarından önceki bu dönemde Jessica üniversite eğitim masraflarını karşılamak için orduya yazılmaya karar verir. Güney Karolina’daki Fort Jackson Askeri Üssünde temel eğitimini alır.
Irak Savaşı değiştir
Bağlı bulunduğu 507. İstihkam Bölüğüyle Irak’ın işgaline katılan Lynch, 23 Mart 2003 tarihinde içinde bulunduğu konvoyla beraber pusuya düşürülür. Basra’nın kuzeybatısındaki Nasiriye yakınlarında Fırat Nehri üzerindeki önemli bir geçiş noktasındaki konvoy yanlış yola sapar. Konvoy pusuda ağır kayıplar verir. 11 asker öldürülürken, 5 asker esir edilir. İlk edinilen bilgilere göre Lynch’in adı kayıplar arasındadır. Yakalanan ve öldürülen ABD askerlerinin video görüntüleri El Cezire televizyonu tarafından görüntülenir. Daha sonra Lynch ve yakın arkadaşı Lori Piestawa’nın hayatta oldukları ve bir Irak hastanesinde yaralı olarak bulundukları öğrenilir.[3][4]
Savaş esiri değiştir
Lynch kendisini ele geçiren askerî birlikte bir süre tutulduktan sonra Nasiriye’deki sivil bir hastaneye götürülür. Burada Iraklı doktorlar Harith Al-Houssona ve Anmar Uday başta olmak üzere hastane personeli tarafından Irak istihbarat birimlerine karşı kollanır. Bölgede ilerleyen ABD Ordusuna bilgi veren bir Iraklı, Jessica’nın durumunu ve yerini ihbar eder.[5][6] Lynch’in durumunu birden çok farklı kaynaktan öğrenen ABD Silahlı Kuvvetleri Mohammed’i gizli bir kamerayla hastaneye yollayarak gizli çekimler yapmasını sağlarlar.
Hastane baskını değiştir
1 Nisan 2003 tarihinde ABD Deniz Kuvvetlerine bağlı askerler Irak Ordusunun dikkatini hastaneden çekmek için farklı bir yere şaşırtma saldırısında bulunurlar.Hastaneye yapılan gece baskınıyla beraber Lynch ve diğer 8 ölü ABD askerinin cenazeleri ele geçirilir.[7][8][9] Baskın sırasında hastanede Iraklı hiçbir asker olmadığı için ABD askerleri direnişle karşılaşmaz.
Lynch’in yaraları değiştir
Pentagon’dan 2 Nisan 2003 tarihinde yapılan ilk açıklamada Lynch’in bıçak ve kurşun yaraları olduğu ve hastanede dayağa maruz kaldığı ve sorgulandığı iddia edilmişti.[10]
Ancak Iraklı doktorlar ve hastane yetkilileri Lynch’in bıçak ve kurşun yarası olmadığını, bir kolunun ve bir bacağının kırıldığını ve bir omzunun yerinden çıktığını belirtmiştir. Doktorların bu raporunun doğruluğu daha ileri bir dönemde açığa çıkan ABD Ordu Raporuyla da onaylanacaktır.[11]
Ayrıca Lynch kendisiyle ilgili yazılan biyografi kitabı I Am A Soldier Too: The Jessica Lynch Story adlı eserde yazar Rick Bragg tarafından ileri sürülen tecavüz iddialarını reddedecektir.[12]
Irak’tan çıkış değiştir
Kurtarılan Lynch önce Kuveyt’e oradan da Almanya’daki Ramstein Hava Üssüne götürülür. 5 Nisan günü Almanya’ya gelen ailesi ile buluşur.3 Nisan gününden itibaren özellikle omurgasıyla ilgili çok sayıda ameliyat olur. Lynch ile birlikte 11 ABD askerinin naaşı da ABD’ye getirilir. Bunlardan sekiz tanesi teşhis edilir. Tümü de Mor Kalp Nişanına layık görüleceklerdir.
Tanık değiştir
Lynch’in kurtarılmasında rol alan Iraklının işbirliği kamuoyuna yansıyınca Amerikalı bir grup Muhammed adlı Iraklının ABD’ye getirilmesi için kampanya düzenlerler. 29 Nisan 2003 tarihinde yapılan açıklamayla Mohammed Odeh al Rehaief, eşi ve beş yaşındaki kızına insanî gerekçelerle sığınma hakkı tanındığı ilan edilir.[13] Başından geçenleri 2003 yılı Ekim ayında yayınlanan Because Each Life Is Precious adlı kitapta anlatan Al Rehaief kitaptan 300 bin dolar ücret almıştır.[14] Halen ABD’de çalışmaktadır.
Eve dönüş değiştir
Lynch eve döndüğünde binlerce Virjinyalı tarafından ve o zamanki nişanlısı Onbaşı Ruben Contreras tarafından karşılanır.[15] 12 Nisan 2003 tarihinden itibaren Washington'daki Walter Reed Ordu Rehabilitasyon Merkezinde tedavi görmeye başlar. 22 Temmuz günü hastaneden taburcu olur. 27 Ağustos 2003 itibarıyla ordudan terhis edilir.
Lynch’in eleştirisi değiştir
Lynch, eve dönüşünün üzerinden bir süre geçtikten sonra kendisi hakkında anlatılan kahramanlık hikâyelerinin doğru olmadığını dile getirmeye başlar. Kendisiyle ilgili yapılan Washington Post haberini[16] kamuoyu önünde şiddetle eleştirir. Kendisinin bir kahraman olmadığını, sadece hayatta kalmaya çalıştığını belirtir.[17]
Savaşarak esir alındığı yolundaki iddiaları reddeden Lynch, silahının tutukluk yaptığını, yapmamış olsaydı da fazla bir şey yapamayacağını açıklar. Kurtarılışının neden filme alındığını anlamadığını belirten Lynch, Irak’daki hastanede kendisine iyi davranıldığını ekler.[18] Amerikalı insan hakları savunucusu rahip Jesse Jackson basının ikiyüzlülüğüne dikkat çekerek Lynch ile birlikte aynı konvoyda bulunan ve esir alındıktan sonra kaçmayı başaran zenci kadın asker Shoshana Johnson’a veya Lynch’i kurtarmak için ağır yaralanan ve sonrasında hayatını kaybeden ABD vatandaşı Navajo yerlisi Lori Piestawa’ya veya esir düşen erkek askerlere aynı ilginin gösterilmediğini belirtir.
Kongre duruşmaları değiştir
24 Nisan 2007 tarihinde ABD Kongresi Hükûmet Reform Komitesi önünde ifade veren Lynch, Pentagon’un kendisini Batı Virjinya’nın Rambosu olarak gösterdiğini ancak sadece aracının pusuya düştüğünü açıklar. İfadesinde; yanlış bilgilerin yerine gerçeklerin açıklanmasının zamanı olduğunu, gerçek kahramanların çarpışmalarda hayatlarını kaybedenler olduğunu, gerçeklerin her zaman kolay algılanamadığını ancak yalanlardan daha kahramanca olduğunu belirtir.
Sonraki hayatı değiştir
Askerlik hizmetini tamamladığı için burslu olarak Batı Virjinya’daki Parkersburg Üniversitesinde okumaktadır. 19 Ocak 2007 tarihinde erkek arkadaşı Wes Robinson’dan olan kızına silah arkadaşı Lori Ann Piestewa’nın anısına Dakota Ann adını verir.[19]
Etkileri değiştir
Lynch’in başından geçen olayları anlatan bir NBC yapımı film olan Saving Jessica Lynch 9 Kasım 2003 tarihinde gösterime girdi. Lynch, filmin tamamen yanlış olduğunu ve sonuna kadar katlanamadığı için sinemadan çıktığını açıklayacaktır. Gerçek olaylarla filmde anlatılanlar arasındaki tutarsızlıklar hala sorgulanmaktadır.[20][21]
Lynch, ABC televizyonu kanalı için yapılan programa katılarak ölen Navajo yerlisi silah arkadaşı Piestawa’nın ailesine yardım için Arizona Tuba City’deki rezervasyon alanına gider. Burada arkadaşının en büyük hayali olan ailesine bir ev yapma hayalini gerçekleştirir. Ayrıca program kapsamında aileye ve yerlilere giyecek yardımı yapılarak bölgeye Piestawa için bir anıt dikilir.
Kaynakça değiştir
| Wikimedia Commons'ta Jessica Lynch ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ 28 Nisan 2007 tarihli Msnbc haberi 1 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 15 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 17 Kasım 2003 tarihli 13 Eylül 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Time haberi (İngilizce), 16 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 15 Mayıs 2003 tarihli 31 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC haberi (İngilizce), 16 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 19 Nisan 2007 tarihli haber 31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 16 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Bu kişinin sonradan Iraklı 32 yaşındaki avukat Mohammed Odeh al Rehaief olduğu öğrenilecek ve ailesiyle beraber mülteci olarak ABD’ye gitmesine izin verilecektir.
- ^ Lynch’e hastanede çok kötü davranıldığını öne süren Mohammed’in ifadesini reddeden Lynch, hastanede kendisine çok iyi davranıldığını hatta bir hemşirenin kendisine ninni bile söylediğini aktaracaktır.
- ^ 30 Ocak 2006 tarihli military.com haberi 17 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 16 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Lynch ile beraber ağır yaralı olarak hastaneye getirilen Lori Piestewa, hastanede sık yaşanan elektrik kesintileri ve savaş koşullarından dolayı olması gereken beyin ameliyatını olamamış ve hayatını kaybetmiştir
- ^ Lori Piestewa ile ilgili 10 Nisan 2003 tarihli Gary Younge haberi 7 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Guardian (İngilizce), 16 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 15 Mayıs 2003 tarihli 19 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Guardian haberi (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 10 Temmuz 2003 tarihli 3 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fox haberi (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Susan Faludi, The Terror Dream, Metropolitan Books, 2007 ISBN 978-0-8050-8692-8 s.191
- ^ 30 Nisan 2003 tarihli 19 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN haberi (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 17 ekim 2003 tarihli democracynow.org haberi 17 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Lynch ve Contreras kısa bir süre sonra ayrılacaklardır
- ^ 17 Haziran 2003 tarihli 22 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Washington Post haberi (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 18 Mart 2008 tarihli USnews haberi 27 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 8 Kasım 2003 tarihli 11 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN haberi (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 19 Ocak 2007 9 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. People haberi (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 11 Nisan 2003 tarihli 31 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN haberi (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ eonline.com internet sitesinde Josh Grossenberg eleştirisi (İngilizce), 17 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir