Hedwig von Restorff

Hedwig von Restorff (14 Aralık 1906, Berlin - 6 Temmuz 1962, Freiburg im Breisgau) en çok kendi adını taşıyan izolasyon etkisinin (isolation effect) keşfiyle bilinir.

Hedwig von Restorff aynı zamanda doktorasını da aldığı Berlin Üniversitesinde öğrenim gördü ve psikoloji çalışmalarını Gestalt geleneğine göre sürdürdü. Von Restorff psikoloji kariyeri boyunca Wolfgang Köhler’in yanında doktora sonrası araştırmacı olarak çalıştı. Berlin Üniversitesinde'yken von Restorff iki yayın yapmıştır. Bu yayınlardan ilki kendisinin 1933 yılında yaptığı izolasyon paradigması deneylerine değinirken ikincisi Köhler ile beraber yazılmıştır. Von Restorff’un yazılarının hiçbir zaman İngilizce olarak basılmaması çalışmalarının bir kısmının ikincil kaynaklar nedeniyle kaybolmasına neden olmuştur.

İzolasyon paradigması

İzolasyon paradigması, bir listede yer alan ayırt edici bir ögenin diğer ögelerden belirli bir özellik bakımından farklılık göstermesidir. İzolasyon paradigmasını bir çalışmada kullanan ilk kişi von Restorff değildi. Canlılığın bellek üzerindeki etkisini incelemek için daha önce izolasyon paradigması kullanılmıştır. Ancak, von Restorff’un çalışmalarından sonra izolasyon paradiması terimi von Restorff ve ayırt ediciliğin incelenmesi ile ilişkilendirilmiştir. İzolasyon paradigması şekil, renk, sayı ve harf kullanımı ve oryantasyon bakımından farklılık gösteren listelerin çalışılmasında yararlı olmuştur. Bu etki sıklıkla dikkatle bağdaştırılır. Ayırt edici özellik, bir ögeyi listedeki diğer ögelerden ayırarak katılımcının dikkatini daha iyi çeker.

1933 deneyleri

Hedwig von Restorff izolasyon paradigmasını 1933 yılında basılan makalesindeki deneylerde kullanmıştır. İzolasyon paradigmasını kullanma amacı engelleme (interference) etkilerinin daha detaylı incelenmesiydi. O dönemde anlamsız hecelerin kullanımına dair psikoloji camiasında giderek artan eleştirilere rağmen, von Restorff makalesinin ilk sayfasını anlamsız heceleri kullanmasını savunmaya ayırmıştır. Von Restorff, çalışmasında katılımcılarına üç gün boyunca üçer tane liste sunmuştur. İlk gün, listedeki ögelerin hepsi birbiriyle alakasızdı ve beş farklı türde materyalden toplamda sekiz çiftten oluşuyordu. Çiftlerin yarısı anlamsız hecelerden (homojen çiftler) oluşmaktayken diğer yarısı ise diğer dört farklı türde materyali temsil ediyordu (sayılar, kelimeler, harfler, semboller). Sonraki iki gün ise, katılımcılara homojen ögelerin arasında izole bir öge içeren listeler verilmiştir. Bu izole öge listede ya ikinci ya da üçüncü sırada yer almaktaydı. Katılımcılara spesifik bellek yönergeleri verilmiştir ve gösterilen ögelerin geri çağrılmasına dair bir test uygulanmıştır.

Von Restorff'un çalışmalarının sonuçları

Katılımcıların izole edilmiş materyalleri homojen ögelere kıyasla daha fazla geri çağırdıkları gözlemlenmiştir. İzole öge listedeki ögelerin içerisinde erken bir zamanda (pozisyon olarak) sunulduğunda, algısal belirginlik (perceptual salience), ya da dikkatin odağında olan bilgi, izolasyon etkisini yaratmak için gerekli değildi. Genele baktığımızda, von Restorff’un deneylerinde bulduğu şey, listedeki bir ögenin homojen çiftler arasında izole edilmesinin, izole edilen o ögenin öğrenilebilirliğini arttırdığıdır. Von Restorff’un bulguları izolasyon etkisinin ortaya çıkması için farklı veya izole ögeye odaklanılmasının gerekli olduğuna işaret ediyor. Farklılaşmış dikkat ya algısal belirginlikten ya da izole ögenin bağlamsal farklılığından gelir.

Etkileri

Araştırmacılar ayırt ediciliğin bellek üzerindeki etkilerini çalışmaya devam etmişlerdir. Von Restorff’un izolasyon etkisinin teorisine yaptığı muazzam katkılar hâlâ daha görülmektedir. Onun katkıları bu konuyu genişletip günümüze kadar süregelmiş birtakım çalışmaları etkilemiştir. Von Restorff etkisine dair farklı perspektiflerin kökeni, örneğin Hunt ve Lamb’in izole öge yerine listedeki ögelerin dengesine odaklanması, onun çalışmalarına dayanmaktadır. Fabiani ve Donchin’in bir çalışması ise katılımcıların izole edilen ögenin geri çağırıp çağırmamasına göre geri çağrılan ögelerin miktarını incelemiştir ve bir katılımcının ne kadar fazla izole öge geri çağırırsa, toplamda o kadar fazla öge geri çağırdığını bulmuştur.

Kaynakça

Arenius, Marcus; Bengtsgård, Charlotta; Berntsson, Gita; Granqvist, Ludvig; Lagerlöf, David; Praetorius, Gesa; Tjernström, Johan. "ISOLATE: An alternative interpretation of the von Restorff effect" (PDF). ida.liu.se/. Retrieved 4 November 2014.

Hunt, Reed (1995). "The subtlety of distinctiveness: What von Restorff really did". Psychonomic Bulletin & Review. 2 (1): 105–112. doi:10.3758/BF03214414. PMID 24203592.

Kelley, Matthew; Nairne, James (2001). "von Restorff Revisited: Isolation, Generation, and Memory for Order". Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition. 27 (1): 54–66. doi:10.1037/0278-7393.27.1.54. PMID 11204107.

Wallace, William (1965). "Review of the historical, empirical, and theoretical status of the von Restorff phenomenon". Psychological Bulletin. 63 (6): 410–24. doi:10.1037/h0022001. PMID 14314076.