Vikipedi

Haymana

Ankara'nın ilçesi

Haymana, Ankara'da bir ilçedir. Geçmişte Hitit, Frigya, Pers, Galat, Roma-Bizans hâkimiyeti altına girmiş bir yerleşim yeridir.[2] İlçe nüfusunu Türkler ve 16. ila 18. yüzyıllarda buraya iskân edilen Kürt aşiretleri oluşturmaktadır.[kaynak belirtilmeli]

Haymana
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAnkara
Coğrafi bölgeİç Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamOsman Sak [1]
 • Belediye başkanıLevent Koç (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam2983 km²
Rakım1.259 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam45,931
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu06860
İl alan kodu0312
İl plaka kodu06
Resmî site
Belediye

Etimoloji değiştir

Hayme Hatun (Hayme Ana), Süleyman Şah'ın vefatının ardından aşiretin başına geçerek Anadolu topraklarını yurt edinmiştir. Zaman içinde Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat aşireti Ankara civarında Karacadağ eteklerine yerleştirir. Bu Karacadağ eteklerine daha sonra kendisinin adı verilir ve bu ad zaman içerisinde, 'e' harfinin düşmesiyle "Haymana" olur.[3][4]

Başka bir iddiaya göre ise 'Haymana' isminin Farsçada "çadır" anlamına gelen "hayme" adından geldiği ve Haymane bölgedeki bütün konar-göçerleri belirtmek amacıyla verilmiş isim olduğu, Osmanlı döneminde ilçenin bugün bulunduğu yerde “Ulu” (büyük) ve “Kiçi” (küçük) adlarıyla iki ayrı Haymane bulunduğu, bu kazaların birleşmesiyle yerleşim “iki Haymane” anlamına gelen “Haymaneteyn” olarak anılmaya başlandığıdır."[5]

Tarihçe değiştir

Haymana ve yöresi paleolitik çağlara uzanan bir geçmişe sahiptir. İlçenin değişik yörelerinde, özellikle Gavurkale Harabeleri’nde bulunan tarihî kalıntılar ve yapılan kazılarda çıkartılan eserlerin incelenmesiyle ilçe topraklarının Hititler, Frigyalılar, Persler, Galatlar, Romalılar ve Bizanslıların idaresinde kaldığı görülmektedir. MÖ 2000'lerde bölgeye Hititler egemen olmuş, MÖ 1200 yılında Anadolu’ya yapılan kavimler göçüyle Hititler yıkılmış ve Haymana ve çevresi de Frigler’in egemenliğine geçmiştir. Frigler’in Kimmerler tarafından yıkılmasından sonra Pers ve Makedon Krallığı egemenliğinde kalan yerleşim MÖ 3. yüzyıl civarlarında Galatlar’ın denetimine geçti. Romalılar Galatlar’ı yenmesine rağmen yönetimi Galatlı prenslere bırakarak yöreyi denetim altında tuttular. MÖ 25’te Augustus döneminde Ankara ile birlikte Haymana’da kesin olarak Roma egemenliğine alındı. 8. yüzyılda Ankara’yla birlikte Haymana’da Arap akınlarına uğradı. Haymana ovasında yapılan savaşta Arap orduları Bizans kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Bizanslılar’ın Anadolu’ya yeniden hâkim olmasıyla Haymana ve çevresi 1073 yılına kadar Bizans yönetiminde kaldı. Bu tarihte Türkler’in ele geçen bölge 1101 yılında Haçlı kuvvetlerince ele geçirildi. Haçlı seferleri ve sonrasında Bizans egemenliğinde bulunan yerleşim 1127 yılında yeniden Türkler’in denetimine geçti. Danişmendliler’in yerleştiği Haymana 1143 yılında Sultan I. Mesud döneminde Selçuklu denetimine girdi. Kösedağ Savaşı sonrasında 1304 yılında Ankara ile birlikte Haymana’da bir süre İlhanlılar’ın yönetimine geçmiş, Anadolu Selçuklular’ın da zayıflamasıyla kimi beylikler bağımsız hareket etmeye başlamıştır. 1354 yılında Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa tarafından Ankara ile birlikte Osmanlı topraklarına katılan Haymana, 1402 yılında gerçekleşen Ankara Savaşı’na kadar Osmanlı yönetiminde kalmıştır. Yavuz Sultan Selim tarafından 1521 yılında yeniden Osmanlı topraklarına katıldı. Çaldıran Muharebesi’nden sonra Şeyhbızın aşireti Haymana topraklarına yerleştirildi.[6]

16. yüzyıl Osmanlı kaynaklarında Haymana, Ankara sancağı içerisinde yer alan konar-göçer yurdu olarak anılmaktadır. 1523 tahririnde Haymana ovasında Karaman vilayetinden, Kırşehir, Dulkadirli, Adana, Bayburt, Germiyan, Bağdat ve şark vilayetlerinden gelen cemaatler görülmektedir. Celali isyanları devrinde Ankara’da olduğu gibi Haymana’da da nüfusta azalmalar meydana gelmiştir. 1859’da Ankara’yı ziyaret eden A.D. Mordtmann, bu tarihte Haymana’ya Kırım’dan gelen Tatar, Çerkes ve Kazakların yerleştirildiği belirtilmiştir. 18. ve 19. yüzyıllarda Haymana, Ankara sancağının onüç kazasından biri olarak kayıtlara geçmiştir.[5]

1880’lerde Haymana kazasının merkezi günümüz Polatlı ilçesine bağlı Sivri köyüdü. Rivayetlere göre Sivri köyündeki Hükûmet Konağı’nın yanmasından sonra ilçe merkezi günümüzdeki yerine taşındı. Başka ve yaygın olan rivayete göre 1862 yılında Sivri köyündeki yangından sonra çeşitli köylere taşınan ilçe merkezi son olarak 1880 ya da 1888 yılında Hacı Göken Ağa’nın çiftliğinde bulunan, civar köy ve kasabaların kaplıcası olarak kullanılan ve “Yaban Hamam” olarak bilinen yerde kuruldu. Hükûmet Konağı’nın 1882 yılında tamamlanması nedeniyle yerleşimin kuruluş tarihi 1880 olarak kabul edilmektedir. O dönemde az sayıda Rum ve Ermeni’nin de yaşadığı Haymana’nın ilk belediye başkanı Rum kökenli Topal Petro’dur.[6]

1881 yılında yapılan ilk nüfus sayımına göre Haymana kazasının nüfusu 23.328 Müslüman, 23 Rum ve 5 Ermeni olmak üzere 23.356 kişi olup, 1907 tarihli Ankara Vilayet Salnamesinde ilçe nüfusu 33.725 Müslüman, 153 Gayrimüslim olmak üzere 33.878 kişi olarak belirtilmiştir.[6][5]

Coğrafya değiştir

İlçe, Ankara'nın güneyinde yer alır. Haymana'nın Ankara kent merkezine 55, Polatlı'ya 35, Gölbaşı'na 40 kilometre uzaklıktadır. İlçenin doğusunda Balâ ve Gölbaşı, güneyinde Kulu ve Cihanbeyli, batısında Polatlı ve kuzeyinde Gölbaşı ilçeleri yer alır.

İlçe topraklarının 2/3'ünü Haymana Platosu oluşturur. Ormanlık alan yok denecek kadar azdır. İlçenin sınırlarında bulunan dağlardan Karacadağ'ın yüksekliği 1724 m, Mangaldağ 1436 m ve Çaldağı 1351 m'dir. 297,6 hektar alanda tarım yapılmaktadır.

Haymana ilçesi, sıcak yer altı suları ve kaplıcaları ile ünlüdür.

Ayrıca Gavur Kalesi bulunmaktadır.

Nüfus değiştir

Haymana, 78 mahalleden oluşmaktadır. Haymana dışa göç veren bir ilçemizdir. Bunun sebebi geçim şartlarının zorlaşması ve insanların cazibe merkezi hâline gelen Ankara'da yaşamak istemesidir.

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[7] 29.279 1.473 27.806
1935[8] 31.661 1.513 30.148
1940[9] 35.130 1.763 33.367
1945[10] 36.849 2.791 34.058
1950[11] 41.379 2.524 38.855
1955[12] 47.692 3.711 43.981
1960[13] 44.931 4.456 40.475
1965[14] 48.908 5.396 43.512
1970[15] 51.256 5.739 45.517
1975[16] 53.275 6.123 47.152
1980[17] 56.171 6.945 49.226
1985[18] 60.823 8.339 52.484
1990[19] 55.527 9.144 46.383
2000[20] 54.087 11.313 42.774
2007[21] 39.310 9.464 29.846
2008[22] 40.537 9.922 30.615
2009[23] 34.912 9.368 25.544
2010[24] 33.886 9.091 24.795
2011[25] 32.705 8.782 23.923
2012[26] 31.058 8.970 22.088
2013[27] 42.566 42.566 veri yok
2014[28] 31.176 31.176 veri yok
2015[29] 28.355 28.355 veri yok
2016[29] 28.127 28.127 veri yok
2017[29] 27.277 27.277 veri yok
2018[29] 45.931 45.931 veri yok
2019[29] 30.930 30.930 veri yok
2020[29] 28.922 28.922 veri yok
2021[29] 27.298 27.298 veri yok
2022[29] 26.016 26.016 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Mahalleler değiştir

Haymana'nın 78 mahallesinin 6'sı merkezde bulunmaktadır. Merkez mahallelerinde 9.912 kişi (% 36,34) yaşamaktadır. En uzak mahallesi ise 66 km uzaklıktaki Alahacılı'dır. İlçede nüfusu en fazla olan, 842 kişi ile yine Kerpiç mahallesidir. Haymana'nın nüfusu 2017 yılında % 3,2 azalmıştır.**

Haymana ilçesinin mahallelerinin ilçeye uzaklığı, rakımı ve nüfusu
Sıra Mahalle Km* Rakım Nüfus
2016 2017 2018 2019
1 Çaldağ Mah. 947 905 808
2 Kayabaşı Mah. 900 868 807
3 Medrese Mah. 1.052 996 911
4 Seyran Mah. 2.249 2.320 2.395
5 Sindiren Mah. 2.038 1.964 2.463
6 Yeni Mah. 2.860 2.859 2.870
Haymana (merkez) 1.250 10.046 9.912 10.254
7 Ahırlıkuyu Mah. 17,3 1.130 59 65 78
8 Alaçık Mah. (Aktepe) 24,7 1.166 111 103 126
9 Alahacılı Mah. 65,9 1.034 387 359 369
10 Altıpınar Mah. 43,7 1.067 581 629 661
11 Ataköy Mah. 32,1 1.071 664 602 734
12 Bahçecik Mah. 29,0 1.046 252 249 348
13 Balçıkhisar Mah. 39,7 1.088 675 550 931
14 Baltalıin Mah. (Pınarbaşı) 39,8 1.082 150 122 201
15 Boğazkaya Mah. 59,0 925 73 73 81
16 Bostanhüyük Mah. 40,7 1.075 177 188 232
17 Bumsuz Mah. 46,1 1.152 619 597 684
18 Büyükkonak Mah. 40,7 966 124 116 105
19 Büyükyağcı Mah. 48,0 1.029 184 186 223
20 Cihanşah Mah. 48,5 1.034 260 247 283
21 Cingirli Mah. 17,2 1.290 24 22 20
22 Culuk Mah. 24,5 1.163 398 399
23 Çalış Mah. 26,9 1.158 432 412
24 Çatak Mah. 64,2 1.062 338 332
25 Çayraz Mah. 9,8 1.127 156 156
26 Çeltikli Mah. 39,5 1.145 260 238
27 Demirözü Mah. 30,7 963 387 369
28 Dereköy Mah. 25,1 1.130 168 161
29 Deveci Mah. 35,5 1.097 212 222
30 Devecipınarı Mah. 44,9 1.150 28 27
31 Durupınar Mah. 28,0 1.066 228 185
32 Durutlar Mah. 17,0 937 117 108
33 Emirler Mah. 56,8 983 689 651
34 Esen Mah. 14,3 1.055 127 116
35 Eskikışla Mah. 21,7 1.093 119 130
36 Evci Mah. 10,6 1.168 116 116 110
37 Evliyafakı Mah. 26,9 1.023 249 236
38 Gedik Mah. 7,0 1.152 110 116
39 Gültepe Mah. (Gedikli) 24,4 1.106 423 408
40 Güzelcekale Mah. 33,6 1.171 146 130
41 İncirli Mah. 26,1 1.173 94 81
42 Kadıköy Mah. (Yeşilyurt) 6,0 1.030 324 414 346
43 Karahoca Mah. 8,7 1.245 256 234 240
44 Karaömerli Mah. 19,8 1.043 157 147 197
45 Karapınar Mah. 22,9 1.199 214 218 269
46 Karasüleymanlı Mah. 20,3 1.158 238 211 285
47 Katrancı Mah. 29,2 1.078 338 317 349
48 Kavak Mah. 29,2 1.010 288 268 342
49 Kerpiç Mah. 60,0 1.017 875 842 797
50 Kesikkavak Mah. 5,0 1.142 40 37 59
51 Kızılkoyunlu Mah. 17,0 1.133 233 233 282
52 Kirazoğlu Mah. 33,3 961 176 172 239
53 Kutluhan Mah. 49,3 1.146 236 267 264
54 Küçükkonak Mah. 46,4 1.026 47 36 44
55 Küçükyağcı Mah. 49,2 986 74 58 59
56 Saatli Mah. 62,2 1.008 131 121 164
57 Sarıdeğirmen Mah. 11,4 946 207 194 247
58 Sarıgöl Mah. 16,0 988 268 262 328
59 Sazağası Mah. 46,5 1.055 96 103 171
60 Serinyayla Mah. 45,6 1.126 187 170 201
61 Sırçasaray Mah. 46,0 907 195 198 201
62 Sinanlı Mah. 46,6 1.094 761 726 759
63 Soğulca Mah. 19,1 930 141 129 163
64 Söğüttepe Mah. 11,6 1.093 57 57 94
65 Şerefligökgöz Mah. 25,2 1.141 269 260 279
66 Tabaklı Mah. 15,2 1.106 62 74 163
67 Tepeköy Mah. 58,0 998 333 333 309
68 Toyçayırı Mah. 60,4 950 228 212 221
69 Türkhüyük Mah. 16,3 906 50 51 50
70 Türkşerefli Mah. 25,4 925 206 196 228
71 Yamak Mah. 17,0 1.119 174 151 216
72 Yaprakbayırı Mah. 44,7 1.090 342 308 312
73 Yaylabeyi Mah. 17,9 909 87 90 98
74 Yeniköy Mah. 10,5 1.235 220 217 269
75 Yergömü Mah. 50,6 1.057 127 133 241
76 Yeşilköy Mah. 51,9 1.049 330 294 404
77 Yukarısebil Mah. 48,9 1.060 353 337 370
78 Yurtbeyli Mah. 40,4 1.143 624 594 762
Haymana (kırsal) 18.081 17.365 20.676
Haymana (ilçe) 28.127 27.277 30.930

* Km, kaymakamlığa olan uzaklıktır.

** TUİK 01 Şubat 2018 verileri

Yönetim değiştir

Belediye başkanları değiştir

Yıl Ad Parti
1984 Mustafa Namal ANAP
1989 DYP
1994 Bünyamin Adacı ANAP
1999 Mustafa Namal FP
2004 Bünyamin Adacı DYP
2009 Hacı Aysu AK Parti
2014 Özdemir Turgut DP[30]
2019 AK Parti
2024 Levent Koç CHP

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2021. 
  2. ^ "Tarihçe". www.haymana.com/. 19 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2015. 
  3. ^ Prof. Dr. Ali SEVİM, Selçuklu Devleti Tarihi, Siyaset, Teşkilat, Kültür, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2014.
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020. 
  5. ^ a b c “Ankara Eyaleti Haymanateyn Kazasının XIX. Yüzyıl Ortalarında Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerine Tespitler ve Sonuçlar”, Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, ISSN: 1307-914X, Sayı:4, Şennur Şenel¬--Aysun Yalçın[ölü/kırık bağlantı]
  6. ^ a b c ""Tarih İçinde Haymana", Haymanalılar Yardımlaşma ve Tanışma Derneği, Yayın No:1, Halil İbrahim Uçak" (PDF). 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Eylül 2015. 
  7. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  8. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  10. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  14. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  27. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  28. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  29. ^ a b c d e f g h
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Haymana Nüfusu - Ankara". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Ankara Haymana Nüfusu". nufusune.com. 
  30. ^ "wikipedia". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2014. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Haymana&oldid=32468209" sayfasından alınmıştır