Enriqueta Favez

Enriqueta Favez (1791 – 1856) İsviçreli doktor ve cerrah. Doktorluk faaliyetini Napolyon Savaşları sırasında İspanya'da ve daha sonra Küba'da yaptı. Kadın olmasına rağmen, bir crossdresser olarak dört yıl Küba'da çalıştı. Kadın olduğunun ortaya çıkması üzerine yargılandı, dört yıl ceza aldı. Serbest bırakıldıktan sonra İspanyol yetkililer tarafından New Orleans'a gönderildi ve hayatının kalan kısmında yoksullara sağlık hizmeti veren bir kurumda hemşirelik yaptı. Küba'da doktor olarak çalışan ilk kadın kabul edilir.

Enriqueta Favez
Doğum	tahmini 1791 Lozan, İsviçre
Ölüm	1856
Eğitim	Paris Üniversitesi (Sorbonne)
Meslek	Tıp doktoru
Tanınma nedeni	Erkek kimliğine girerek doktorluk eğitimi alması ve doktorluk yapması
Evlilik	Adı bilinmeyen bir Fransız askeri Juana de Léon
Çocuk(lar)	Çocuk yaşta ölen bir kız (adı bilimiyor)

Hayatı

Enrigueta Favez tahminen 1791 yılında İsviçre'nin Lozan kentinde iyi halli bir ailede dünyaya geldi. Ailesiyle ilgili bilgiler belgelenememiş ve güvenilir değildir. Küba'daki mahkemede vermiş olduğu ifadesine göre ailesi onu henüz 15 yaşında iken Napolyon'un ordusunda görev yapan bir İsviçreli asker (muhtemelen Juan Bautista Renau) ile evlendirdi. Enriqueta hakkında bir kitap yazan Kübalı tarihçi Julio Cesar Gonzáles Pagés'a göre bu evliiliğin nedeni vasisis ve albay olan amcasının sempatisini kazanma isteği olabilir. Enriqueta üç yıl sonra kocasını ve küçük kızını kaybetti. İfadesine göre kocası savaşta, kızı ise henüz 8 günlükken bilinmeyen bir nedenden dolayı öldü.

Paris'te üniversiteye girmeyi nasıl başardığı hala açık değildir, Pagés'e göre amcasının yardımıyla bunu başarmış olabilir. Pagés'in kitabına bir önsöz yazan Annemarie Sancar'a göre Enriqueta ölen kocasının asker elbiselerini giyerek kendisini bir erkek olarak tanıttı ve bu sayede tıp eğitimi için Paris üniversitesine girmeyi başardı. Sorbonne'dan mezun olduktan sonra Napolyon savaşlarında askeri cerrah olarak görev yaptı. İspanya'da Wellington dükünün askerleri tarafından yakalanıp esir düştü. İngilizler tarafından esir olarak Guadalupe, Meksika'ya gönderildi. Bu sırada amcasını da İspanya'da kaybetti. Savaştan sonra serbest bırakıldığında yeni bir hayata başlamak için Küba'ya gitti.

Küba'da doktorluğu ve yargılanması

Havana'da bir tıp kurulundan doktor olarak çalışabilmek için lisans aldı ve Küba'nın en doğusundaki Baracoa'da çalışmaya başladı. Sürekli korsanlar tarafından talan edilen ve boğucu sıcakların olduğu bu şehirdeki hastaları aynı zamanda yoksul ve eğitimsiz insanlardı. Enriqueta Baracoa'da bir taraftan da hastarına okuma yazma öğretmeye çalıştı. Komşu kasabalardan birinden yoksul bir melez kız olan Juana de Léon ile evlendi. Sancar Juana'nın Enriqueta'nın gerçek cinsel kimliğini bildiğini söyler. Ona göre "Juana, Enriqueta'nın gerçek cinsel kimliğini biliyordu. Ancak bu ilişkinin bilinçli iki lezbiyen kadın arasındaki bir ilişki mi yoksa yoksul bir kadın olan Juana için sadece mali olarak bir destek imkânı mı olduğunu bilmiyoruz."

Enriqueta ile Juana'nın eviliğinden dört yıl sonra Enriqueta'nın cinsel kimliği hakkında söylentiler dolaşmaya başladı. Buna göre Enriqueta'nın bir sarhoşluğu sırasında bir hizmetçi elbisesinin düğmelerini açıp erkek olmadığı anlamış ve hemen yetkililere haber vermişti. Favez tutuklandı ve cezaevine konuldu. Mahkemedeki suçlamalar bir kadın olarak illegal şekilde tıp doktorluğu yapması, lisans alabilmek için tıp kurumunu ve yetkili makamları aldatması, bir kadını onursuzca bir evliliğe zorlaması idi. Favez önce erkek olduğunu ileri sürdü. Gerçek cinsel kimliğini ortaya çıkarabilmek için yerel doktorlara zorla muayene ettirildi. Mahkeme sırasında Juana'nın yazdığı suçlayıcı mektuplar ortaya çıkarıldı. Mahkeme kayıtlarına göre Favez daha sonra kadın olduğunu kabul etti ve kendisini "kadın bedeninin içinde bir erkek ruhu taşıdığı" şeklinde savundu. Favez suçlu sayıldı ve Juana ile evliliği geçersiz kabul edildi.

Hapisten çıkarıldıktan sonra Baracoa'daki mahkemenin kararına göre dört yıl Havana'daki "Hospital de Paula de la ciudad de La Habana" hastanesinde hizmet etmesi gerekiyordu. Ancak hastane yeterli güvenlik ve "uygun" şekilde denetim koşullarının olmadığı gerekçesiyle Favez'i kabul etmedi ve kadın suçluların konulduğu "La Casa de Recogidas de San Francisco de Paula" hapishanesine gönderilmesini önerdi.

Sor Magdalena olarak New Orleans

Favez kayıtlara geçmiş olan ikinci intihar girişiminden sonra, 33 yaşındayken İspanyol otoriteleri tarafından sınır dışı edildi ve bir gemiyle akrabalarının olduğu New Orleans'a gönderildi. Akrabaları ailenin adını korumak için yaşananları bir sır olarak sakladılar, Favez'in adı değiştirildi ve Sor (Sister) Magdalena adıyla rahibelerin olduğu bir manastıra gönderildi. Favez, hayatının kalan kısmında Sor Magdalena olarak yaşadı ve yoksullara tıbbi yardıma devam etti, Meksika'daki bir misyona katıldı, daha sonra "Mother Superior of her Congregation" (Cemaatin üstün annesi) oldu. 65 yaşında New Orleans'ta öldü.

Kültürel mirası

Favez'in yaşam öyküsü değişik kitaplara konu oldu. Bunlardan en günceli Kübalı tarihçi Julio Cesar Gonzáles Pagés tarafından yazılan "Bir Erkek Gibi Giyinmek" ("For Dressing Like a Man") adlı kitaptır. Kitap "İsviçre Gelişme ve İş Birliği Ajansı" tarafından desteklendi. Kitap Favez'le ilgili şu ana kadar elde edilen belgelerin kapsamlı bir derlemesini yapar. Pagés'e göre Favez, bir lezbiyen evlilik yapmış ve döneminin zorlukları mücadele etmiş bir kadın olabileceği gibi, bir trans erkek de olabilir.

Favez'in hayatı Lídice Pérez tarafından 2005 yılında çekilmiş 28 dakikalık "Favez" adlı bir belgeselin de konusu olmuştur. Ayrıca Rita Montaner'in tiyatro grubu tarafından bir tiyatro oyunu olarak sergilenmiştir.

Favez, Küba'da kadın haklarının ve sosyal adaletin öncülerinden biri olarak kabul edilir.

Ayrıca bakınız

• James Barry
• İMDB'de Favez belgeseli, Lídice Pérez