Vikipedi

Deutschland sınıfı zırhlı

Alman İmparatorluk Donanması için inşa edilen beş ön dretnot savaş gemisinden oluşan gemi sınıfı

Deutschland sınıfı, Alman İmparatorluk Donanması için inşa edilen beş ön dretnot savaş gemisinden oluşan gemi sınıfıdır. Sınıf Deutschland, Hannover, Pommern, Schlesien ve Schleswig-Holstein gemilerinden oluşmaktaydı. 1903-1908 arasında inşa edilen gemiler, daha önceki Braunschweig sınıfı zırhlılara çok benzerdi; ancak daha iyi koruma sağlayan zırhları vardı. İngiliz Kraliyet Donanması'nın devrimci gemisi HMS Dreadnought'un hizmete girişiyle daha inşaları tamamlanamadan teknolojinin gerisinde kalan Deutschland sınıfı, Alman donanmasına katılan son ön dretnot gemiler oldular. Deutschland sınıfının ardından inşa edilen Nassau sınıfı zırhlılar ise Almanya'nın ilk dretnot sınıfı oldu.


Deutschland sınıfı zırhlılar formasyonda[Not 1]
Gemi sınıfı
İnşa eden:Germaniawerft
Schichau-Werke
Wilhelmshaven Donanma Tersanesi
A G Vulcan
Kullanıcılar: Kaiserliche Marine
Reichsmarine
Kriegsmarine
Önce gelen:Braunschweig sınıfı
Sonra gelen:Nassau sınıfı
İnşa edilme:1903–08
Görev dönemi:1906–45
Tamamlanmış:5
Batmış:3
Sökülen:2
Genel karakteristik
Tipi Ön dretnot
Deplasman 13.200 t normal
14.218 t tam yük
Uzunluk 127,6 m
Genişlik 22,2 m
Su çekimi 8,21 m
İtme gücü Üç şaft, üç adet üçlü genleşmeli buhar motoru, 12 kazan[Not 2]
Hız 18 knot (33 km/sa; 21 mil/sa)
Menzil 10 knot (20 km/sa; 10 mil/sa) hızda 4.800 deniz mili (9.000 km; 6.000 mil)
Kişi kapasitesi 35 subay
708 bahriyeli
Silah donanımı

İnşa edildiğinde:
2 × 2 - 28 cm SK L/40 top
14 × 17 cm SK L/40 top
22 × 8,8 cm top
6 × 45 cm torpido tüpü
1939'daki silahları:
2 × 2 - 28 cm top
2 × 8,8 cm top
4 × 3,7 cm top (2×2)

22 × 2 cm top
Zırh Kemer: 100-240 mm[Not 3]
Taretler: 280 mm
Güverte: 40 mm

İki Deutschland sınıfı geminin hizmete girmesiyle Alman donanması iki farklı savaş filosu oluşturacak sayıda zırhlıya sahip oldu, bunun ardından donanma I. Dünya Savaşı'nda savaşa girecek Açık Deniz Filosu olarak yeniden düzenlendi. Çağın gerisinde kalmış olmalarına rağmen Deutschland sınıfındaki beş zırhlı da 31 Mayıs-1 Haziran 1916'daki Jutland Savaşı'nda görev yaptılar. Savaşın gece olan kısmında SMS Pommern torpidolanarak batırıldı. Savaştan sonra elde kalan dört gemi ön saflardan çekilerek ikincil görevlere atandılar. Versay Antlaşması Almanya'nın Deutschland sınıfındaki dört gemi de dahil birçok eski zırhlıyı elde tutarak kıyı savunma görevlerinde kullanmasına olanak sağladı.

Versay Antlaşması'nın izin vermesine rağmen Alman donanması gemileri kıyı savunma görevinde tutmadı. Deutschland 1920-1922 yılları arasında söküldü; Hannover'in ise hedef gemi olarak kullanılması planlandı; ancak bu plan gerçekleştirilmedi ve gemi 1944-1946 yılları arasında söküldü. Schlesien ve Schleswig-Holstein ise önce Reichsmarine, ardından da Kriegsmarine'de ön cephede görev almayı sürdürdü. İki gemi de II. Dünya Savaşı'nda sınırlı sayıda görevde bulundular. Bu görevler arasında Schleswig-Holstein'ın Westerplatte'deki Polonya kalesini bombalaması da dahildi. Savaşın sonunda bu iki gemi de batmıştı.

Tasarım değiştir

Deutschland sınıfındaki beş zırhlı, Alman donanması için inşa edilen son ön dretnotlardır. Gemiler kendilerinden önce gelen Braunschweig sınıfına benzer yapıdaydı; Deutschland önceki sınıfla neredeyse tamamen aynıyken, lider geminin inşası başladıktan sonra inşaya başlanan diğer gemilerde tasarım biraz değiştirilmişti. Deutschland'ın ardından yapılan gemilerde kazanların yerleşimi değiştirilmiş, zırhları ise Braunschweig sınıfı gemilere göre kalınlaştırılmıştı.[1] Deutschland sınıfındaki beş geminin hepsinde ikincil silahlar olan 17 cm'lik toplar tekne kısmındaki kazamatlara monte edilmişti. Gemilerin inşası o sırada inşa edilmekte olan devrimci HMS Dreadnought hakkındaki söylentilere rağmen yürütülmüştü.[2] Amiral Alfred von Tirpitz sınıftaki gemilerin inşa edilmesi için ısrarcıydı; daha büyük gemilerin inşası Kiel Kanalı'nın genişletilmesini mecburi kılacak, bu genişletme çalışması ise o yılki donanma bütçesinin aşılması anlamına gelecekti.[3]

Genel özellikler değiştir

Deutschland sınıfı gemiler su hattında 125,9 m (413 ft), toplamda 127,6 m (419 ft) uzunluktaydılar. Gemilerin genişliği 22,2 m (73 ft), su çekimi ise burunda 8,21 m (26,9 ft) idi. Gemilerin tasarım ağırlıkları standart yükte 13.191 metrik ton (12.983 emperyal ton), tam yükte 14.218 metrik ton (13.993 emperyal ton) idi.[4] Deutschland sınıfı gemilerin tekneleri enlemesine ve boylamasına çelik çerçevelerden oluşuyordu. Geminin çelik panelleri bu çelik iskele üzerine perçinlenmişlerdi. Gemilerin tekneleri on ikişer su geçirmez kompartımana ayrılmıştı, Pommern ise on üç kompartımandan oluşuyordu. Gemi teknesinin yüzde 84'ü çift tekneydi.[5]

Gemilerin denizdeki manevraları kendilerinden önce gelen Braunschweig sınıfına göre daha zordu; ancak önceki sınıfa göre daha az rüzgara dönüş eğilimleri vardı. Gemilerin metasentrik yükseklikleri 0,98 metreydi.[4] Gemilerin mürettebatları 35 subay ve 708 bahriyeliden oluşuyordu, gemilerden birinin filonun bayrak gemisi olması durumunda ise ek olarak 13 subay ve 66 bahriyeli, ikincil komuta gemisi olması durumunda ise 2 subay ve 23 bahriyeli mürettebata katılıyordu.[5] 1935 yılında eğitim gemisi olmasının ardından Schlesien'in mürettebatı 29 subay, 559 bahriyeli ve 214 kadet (askeri öğrenci) oldu. Schleswig-Holstein ise daha farklı bir mürettebata sahipti; gemi 31 subay, 565 bahriyeli ve 175'e kadar kadetten oluşan mürettebatla eğitim görevlerinde bulundu. Deutschland ve kardeşleri bazı küçük tekneler de taşıyorlardı.[4]

Makineler değiştir

Deutschland ve kardeşleri üç şaftlı, üçlü genleşmeli buhar motorlarıyla donatılmışlardı. Gemilerde tek dümen ve üç pervane bulunuyordu. Dıştaki iki pervane 4,8 metre çapında ve üç bıçaklıyken, orta pervane 4,5 metre çapında ve dört bıçaklıydı.[6] Deutschland hariç, gemilerin motorlarına gereken buhar her motor için dörder adet olmak üzere on iki deniz tipi kazandan sağlanıyordu.[5] Deutschland ise Braunschwieg sınıfına benzer makinelere sahipti; gemide sekiz deniz tipi, altı adet de silindirik kazan yer alıyordu.[6] Deutschland'ın motorları 16.000 ihp (12.000 kW), diğer gemilerin motorları ise 17.000 ihp (13.000 kW) güce sahipti. Gemilerin tasarım hızları 18 knot (33 km/sa; 21 mph)* idi; ancak denemelerde beş geminin her biri bu hızı geçmeyi başardı.[4]

Gemiler 700 ton kömür taşıyacak şekilde tasarlanmışlardı; ancak gemideki çeşitli boşluklar ek kömür taşımak için kullanıldığında bu kapasite 1.540 tona kadar çıkıyordu. Bu kömür yükü 10 kn (19 km/sa; 12 mil/sa) seyir hızıyla maksimum 4.800 deniz mili (8.900 km; 5.500 mil) menzil sağlıyordu.[4] Gemilerin elektriği 110 Volt gerilimde toplam 260 kW enerji üreten dört turbo jeneratörden sağlanıyordu.[5]

Silahlar değiştir

 
Deutschland'ın ön ana batarya tareti

Deutschland sınıfının silahlarının yerleşimi, kendinden önce gelen Braunschweig sınıfındakine çok benzerdi. Gemilerin ana silahları iki ikiz tarette yer alan dört 28 cm SK L/40[Not 4] seri atışlı toptu. Bu taretlerden biri geminin üst yapısının önünde, diğeri ise arkasında konumlandırılmıştı. Drh.L. C/01 modeli taretler namluların -5° ile +30° yükselişte ateş edebilmelerine olanak sağlıyordu. Maksimum yükselişte toplar 18.830 metre mesafedeki hedefleri vurabiliyordu. Silahlar 240 kg'lık patlayıcı (HE) veya zırh delici (AP) mermiler kullanıyordu. İki tür merminin de namlu çıkış hızı 820 m/s'ydi. 12.000 metre menzilde zırh delici mermiler 160 mm'ye kadar zırhı delebilmekteydi.[7]

Gemilerin ikincil bataryaları, orta bölüme monte edilmiş kazamatlarda yer alan on dört adet 17 cm'lik toptan oluşuyordu. Bu toplar geminin iki yanında, onu üst güvertede, dördü ise komuta kulesinin yanlarında olacak şekilde monte edilmişlerdi. Kazamatlar -5° ile +22° arası yükselişe izin veriyordu. Maksimum yükselişte toplar 14.500 metre mesafedeki hedefleri ateş altına alabiliyordu. Her top için 130 zırh delici mühimmat taşınmaktaydı, toplar dakikada 5 mermilik atış hızına sahipti. Gemilerin atış sahası 160° genişliğindeydi.[8]

Gemilerde ayrıca yirmi iki adet 8,8 cm'lik seri atışlı top bulunuyordu. 8,8 cm'Likler elle kontrol edilen tekli kundaklara monte edilmişlerdi. Silahlar 14,8 kg'lık patlayıcı (HE) mermiler kullanıyor, dakikada on iki atış yapabiliyorlardı. Her top için 140 atımlık mühimmat taşınmaktaydı. 8.8 cm'lik topların maksimum muharebe mesafesi 11.000 m'ydi.[9]

Zırh değiştir

Deutschland sınıfı zırhlılar, Krupp zırhı ile kaplanmışlardı.[5] Deutschland su hattında 225 mm, alta doğru ise incelerek 140 mm kalınlıkta zırha sahipken, kardeş gemilerinde su hattında 240 mm, su hattı altında ise 170 mm kalınlığında zırha sahipti. Deutschland'ın komuta kulesinde zırh kalınlığı 160 mm, kardeşlerinde ise 170 mm; beş geminin de güverte zırhı kalınlığı ise 40 mm'ydi.[10]

Ana silahlar, 280 mm kalınlığında duvar ve 50 mm kalınlığında tavan zırhına sahip taretlere monte edilmişti. Taretlerin monte edildikleri barbetlerde ise 250 mm duvar, 35 mm tavan zırhı vardı. Kazamatlara monte edilen silahlar 35 mm kalınlığında zırhla korunmaktaydı. Ön komuta kulesi 300 mm, arka komuta kulesi ise 140 mm kalınlığında zırhla korunmaktaydı.[10]

İnşa değiştir

Deutschland, Alman Donanması için "N" koduyla sipariş edildi.[Not 5] Deutschland'ın inşası, Germaniawerft tersanesinde 109 inşa numarasıyla 1903 yılında başladı;[11] 20 Kasım 1904'te ise tamamlanarak denize indirildi ve donatım çalışmaları başladı. Geminin üst yapısı, silahları, iç mekanı ve makinelerinin inşası 1906'Nın ortalarında tamamlandı. Deutschland, filoya aynı yılın 3 Ağustos'unda katıldı.[12] Hannover "O" koduyla sipariş edilerek Kaiserliche Werft Wilhelmshaven tersanesinde 1904 yılında kızağa konuldu,[11] 29 Eylül 1905'te denize indirildi ve 1 Ekim 1907'de hizmete girdi.[12]

Pommern, Stettin'deki AG Vulcan tersanesinde "P" koduyla 1904 yılında kızağa kondu.[11] 2 Kasım 1905'te denize indirilen gemi, 1 Ekim 1907'de filoya katıldı.[12] 1904 yılında Schlesien Danzig'deki Schichau-Werke tersanesinde "R" koduyla kızağa kondu.[11] Gemi 28 Mayıs 1906'da denize indirildi ve 5 Mayıs 1908'de hizmete girdi.[12] Schleswig-Holstein Germaniawerft tersanesinde "Q" koduyla inşa edildi. Geminin omurgası 1905 yılında serildi,[11] 17 Aralık 1906'da denize indirildi ve Deutschland sınıfının son gemisi olarak 6 Temmuz 1908'de hizmete girdi.[12]

Hizmet geçmişi değiştir

İnşaatı tamamlanan gemiler, Braunschweig sınıfı zırhlıların da yer aldığı Heimatflotte'nin (Yurt Filosu) II. Savaş Bölüğü'ne katıldılar.[3] Deutschland, filonun bayrak gemisi olarak Kaiser Wilhelm II'nin yerine geçti. II. Savaş Bölüğü tam mevcuda ulaştığında, filo Hochseeflotte (Açık Deniz Filosu) olarak yeninden düzenlendi.[13] Beş gemi 1914 yılına dek her yıl birçok eğitim seferi ve filo manevrasına katıldı; bu manevralar arasında Atlas Okyanusu ve Baltık Denizi'ne seferler ile Norveç'e yıllık filo ziyaretleri de vardı.[14] 1913 yılında filonun bayrak gemisi görevine Deutschland'ın yerine yeni dretnot SMS Friedrich der Grosse getirildi.[15] Temmuz 1914'te beş gemi Norveç'teki yıllık filo ziyaretindeydi. Yaklaşan savaş ziyaretin kısa kesilmesine sebep oldu, tüm gemiler ay sonundan önce Alman limanlarına ulaşmışlardı.[16]

I. Dünya Savaşı değiştir

 
Pommern, 1907

Deutschland sınıfı gemiler, I. Dünya Savaşı boyunca II. Savaş Bölüğü'nde görev yaptılar. Gemiler, filonun geri kalanı seferberlik durumuna geçene dek Elbe Nehri ağzında birkaç hafta devriye görevi yaptılar. Sınıftaki gemiler savaşın ilk iki yılındaki büyük filo görevlerinin çoğuna da katıldılar. Bu görevlerde Deutschland sınıfı diğer muharebe kruvazörlerinin İngiliz Kraliyet Donanması'nı parça parça açık denize çekmek için İngiltere kıyılarını bombalama harekâtlarında yardımcı görevlerde bulundular.[17]

Sınıftaki beş gemi de 31 Mayıs-1 Haziran 1916'daki Jutland Muharebesi'ne Amiral von Mauve komutasında katıldılar.[18] Filoların savaşının sonuna doğru, 31 Mayıs gecesinde Deutschland sınıfı gemiler I. Gözcü Grubu'nun hasarlı muharebe kruvazörlerine yardıma gittiler. Deutschlandlar savaşa katılarak Amiral David Beatty komutasındaki İngiliz muharebe kruvazörlerinin Alman gemilerini takip etmesini engellediler.[19] Alman gemileri karanlıkta hedef belirlemekte zorluk yaşayarak isabetli atışlar yapamadılar, İngilizler ise Deutschland sınıfı gemilerden üçünü vurmayı başardılar. Çatışmada Pommern bir süreliğine savaş hattı dışına çıkmaya zorlandı.[20] Geceki çatışmalarda Pommern torpidolandı, torpido geminin cephaneliğini havaya uçurdu ve geminin tüm mürettebatıyla birlikte batmasına sebep oldu. Mürettebattan kurtulan olmadı.[21] Alman filosu 1 Haziran öğleninde Wilhelmshaven'a ulaştı, burada Nassau ve Helgoland sınıfındaki hasarsız dretnotlar savunma pozisyonu aldılar.[22]

1916 sonlarında kalan dört gemi filo hizmetinden çekildi. Bu gemiler 15 Ağustos 1917'de rezerve alındılar. Deutschland Wilhelmshave'da, Schleswig-Holstein ise Kiel'de kışla gemi olarak görev yaptılar. Hannover Danimarka kanallarını korumakla görevlendirildi, Schlesien ise Kiel'de eğitim gemisi olarak görev aldı.[3]

Savaşlar arası dönem değiştir

 
Schlesien, 1938'de Panama Kanalı'nı geçerken

I. Dünya Savaşı'nda Almanya'nın mağlup olmasının ardından yapılan Versay Antlaşması, Deutschland sınıfı gemileden üçünün Reichsmarine adı altında yeniden organize olan Alman Donanması'nda kalmasına izin verdi. Donanmada kalmasına karar verilen gemiler Hannover, Schleswig-Holstein ve Schlesien ile Braunschweig sınıfı zırhlılar oldu.[23] Deutschland 1922'de hurdaya ayrılarak söküldü.[12] Hizmette kalan üç ön dretnot 1920'lerde modernize edildi,[24] bu modernizasyonda gemilerin 17 cm'lik topları 15 cm'lik toplarla değiştirildi.[25]

Hannover, Şubat 1921'de Baltık filosunun bayrak gemisi olarak Reichsmarine'de hizmete giren ilk zırhlı oldu. Geminin ilk ana limanı Swinemünde'ydi; ancak gemi 1922'de Kiel'e transfer edildi. 1923'te Alman donanması yeniden yapılanma geçirdi, Braunschweig filonun yeni bayrak gemisi olarak belirlendi. Ekim 1925'te Hannover Kuzey Denizi'ne kaydırıldı. Gemi, Schlesien'in hizmete dönmesiyle Mart 1927'de görevden alındı. Gemi yeniden inşa edilen mastlarıyla Elsass'ın yerine Şubat 1930'da tekrar donanmaya katılarak Eylül 1931'e dek görevde kaldı.[26]

1932'de Schleswig-Holstein'ın kazanları değiştirildi ve gemi kadet (öğrenci subay) eğitim gemisi olarak göreve başladı.[27] Geminin görünümü, öndeki iki bacanın birleştirilerek tek bir büyük baca haline getirilmesiyle değişmişti.[28] Schlesien Ocak 1933'te zırhlı filosunun bayrak gemisi olarak görevlendirildi.[29] Mayıs 1935'te Reichsmarine bir kez daha yeniden organize edilerek Kriegsmarine adını aldı. Bu yıllarda sadece Schlesien ve Schleswig-Holstein savaş gemisi olarak aktif görevdeydi; Braunschweig sınıfındaki dört zırhlı da ya sökülmüş, ya da yardımcı gemilere dönüştürülmüştü.[24]

Hannover 1936'da donanma envanterinden düşülerek hurdalığa ayrıldı. Gemiyi yeniden elden geçirip uçaklar için hedef olarak kullanmakla ilgili planlar yapıldı; ancak bu gerçekleşmedi. Schlesien ise aynı yıl yeni kazanlarla donatılarak eğitim gemisine dönüştürüldü.[27] Gemi ertesi yıl Güney Amerika seferine çıktı, Aralık ayında Arjantin'e de uğradı.[30] 1939 yılında Schlesien ve Schleswig-Holstein cephe görevlerinde daha yeni gemilerle değiştirilmişti, bu sebeple eğitim görevlerinde kaldılar.[31][Not 6]

II. Dünya Savaşı değiştir

 
1936'da eğitim gemisi olarak yeniden inşasının ardından Schleswig-Holstein

Ağustos 1939'da Schleswig-Holstein, Ağustos 1914'te Magdeburg'un batırılışını anmak üzere Baltık Denizi'nde sefere çıktı. Turun sonunda gemi, Danzig'de, Westerplatte kalesinde yer alan bir Polonya askeri deposunun karşısına çekildi. 1 Ekim 1939 sabahı saat 04.07'de Schleswig-Holstein Westerplatte Muharebesi'ni ve II. Dünya Savaşı'nı başlatan ilk mermiyi attı.[32] Bir grup deniz piyadesi kaleye saldırıya geçti. Westerplatte kalesi saldırıya yedi gün dayanabildi. Westerplatte Muharebesi boyunca Schleswig-Holstein kara birliklerine deniz topçusu desteği sağladı. Operasyon boyunca Schlesien eğitim görevine devam etti; ancak kısa bir süreliğine U-Bootlar için buzkıran görevi üstlendi.[33]

Nisan 1940'ta Schleswig-Holstein ve Schlesien Danimarka ve Norveç'in işgaline katıldılar. Daha sonra Schleswig-Holstein bir kez daha cepheden çekilerek eğitim görevine verildi, bu sırada Schlesien buzkıran görevine çekilmişti. Mart 1941'de Schlesien Baltık Denizi'nde mayın dökücülere eşlik etti, ardından Gotenhafen'de kışla gemisi olarak hizmet verdi.[33]

Schlesien ve Schleswig-Holstein 1944 ortalarında uçaksavar silahları ciddi şekilde güçlendirilerek Gotenhafen'da uçaksavar gemisi olarak göreve alındılar. İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri'ne ait bombardıman uçakları Aralık 1944'te düzenledikleri bir saldırıda Schleswig-Holstein'i batırmayı başardılar; ancak gemi sığ sularda battığı için uçaksavar silahları kullanımda kaldı. Bir yangın sonucu geminin tamamen hizmet dışı kalmasının ardından gemi mürettebatı sahile gönderilerek Marienburg savunmasında görevlendirildiler.[33] 1944'te Hannover'in hurda olarak sökülmesi başladı ve 1945'e kadar işlem sürdü.[27] Schlesien 15-21 Mart 1945'te Gotenhafen yakınlarındaki Alman askerlerine ateş desteği sağladı.[34] Nisanda Schlesien Swinemünde'ye giderek 1.000 yaralı askerin tahliyesini sağladı, burada cephane yüklemesi de yapıldı. 3 Mayıs'ta gemi Swinemünde açıklarında bir mayına çarptı, ertesi gün mürettebatı tarafından sığ sularda batırıldı. İki gemi de savaşın ardından bulundukları yerde söküldüler.[35]

Notlar değiştir

  1. ^ En yakın beş gemi Deutschland sınıfı gemilerdir.
  2. ^ Dört geminin itme sistemidir, Deutschlan'ın biraz daha farklı olan motorları 16.000 ihp güç üretiyordu ancak hızı diğer gemilerle aynıydı.
  3. ^ Dört geminin kemer zırhı kalınlığıdır, ilk inşa edilen gemi olan Deutschland'ın kemer zırhı sadece 225 mm kalınlığındaydı.
  4. ^ Alman İmparatorluk Donanması literatüründe "K" harfi Kanone (top) anlamındadır, L/40 ise top namlusunun uzunluğunu belirtir. SK (Schnelladekanone) ise topun hızlı doldurulabilen bir top olduğunu belirtir. Bu örnekte, topun namlusu 40 kalibre uzunluğundadır, yani top namlusunun uzunluğu topun namlusunun iç çapının 40 katıdır.
  5. ^ Ismarlanan Alman savaş gemileri, geçici isimler ile adlandırılıyorlardı; filoya eklenen yeni gemilere harf kodları veriliyordu, daha eski gemilerin yerine hizmete girecek olanlar ise "Ersatz (yerine hizmete gireceği gemi)" olarak adlandırılıyorlardı.
  6. ^ Alman donanması Nazi rejimi alrında yeni bir gemi inşa programına başlamıştı. Bu programda Deutschland sınıfı ağır kruvazörler, Scharnhorst sınıfı zırhlılar ve Bismarck sınıfı zırhlılar yer alıyordu. Bu gemilerin her biri, hizmette bulunan ön dretnotların yerine inşa edilmekteydi. Bakınız:Williamson, s. 6 ve Gröner, s. 31, 33, ve 60

Kaynakça değiştir

Özel
  1. ^ Staff, s. 5
  2. ^ Hore, s. 69
  3. ^ a b c Gardiner & Gray, s. 141
  4. ^ a b c d e Gröner, s. 21
  5. ^ a b c d e Gröner, s. 20
  6. ^ a b Gröner, s. 18–20
  7. ^ DiGiulian, Tony (25 Mart 2009). "Germany 28 cm/40 (11") SK L/40" (İngilizce). Navweaps.com. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2010. 
  8. ^ DiGiulian, Tony (28 Mart 2010). "Germany 17 cm/40 (6,75") SK L/40" (İngilizce). Navweaps.com. 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2010. 
  9. ^ DiGiulian, Tony (28 Mart 2010). "German 8.8 cm/35 (3.46") SK L/35" (İngilizce). Navweaps.com. 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2010. 
  10. ^ a b Staff, s. 6
  11. ^ a b c d e Gröner, s. 20–21
  12. ^ a b c d e f Gröner, s. 22
  13. ^ Herwig, s. 45
  14. ^ Staff, s. 8–15
  15. ^ Staff, s. 10
  16. ^ Staff, s. 11
  17. ^ Staff, s. 10–15
  18. ^ Tarrant, s. 286
  19. ^ Tarrant, s. 195
  20. ^ London, s. 71
  21. ^ London, s. 89
  22. ^ Tarrant, s. 263
  23. ^ Williamson, s. 5–6
  24. ^ a b Williamson, s. 6
  25. ^ Proceedings, s. 1014
  26. ^ Hildebrand, Cilt 3, s.47 f.
  27. ^ a b c Gardiner & Chesneau, s. 222
  28. ^ Miller, s. 99
  29. ^ Mueller, s. 89
  30. ^ Newton, s. 184
  31. ^ Williamson, s. 7
  32. ^ Williamson, s. 7–8
  33. ^ a b c Williamson, s. 8
  34. ^ Rohwer, s. 398
  35. ^ Gardiner & Gray, s. 141–142
Genel
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Deutschland_sınıfı_zırhlı&oldid=32170566" sayfasından alınmıştır