Cuğo Kalesi
Cuğo Kalesi (Gürcüce: ჯუღოს ციხე; okunuşu: "cuğos tsih'e"), Artvin ilinin Ardanuç ilçesinde, bugün Soğanlı köyünün bir mahallesi olan Cuğo'da Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.
ჯუღოს ციხე | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Harabe |
| Tür | Kale |
| Konum | Soğanlı, Ardanuç |
| Koordinatlar | 41°09′41″K 42°01′53″D / 41.16139°K 42.03139°D |
| Tamamlanma | Orta Çağ |
| Yükseklik | |
| Mimari | Gürcü mimarisi |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Taş, kireç harcı |
Tarihçe değiştir
Cuğo Kalesi'nin bulunduğu Cuğo, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanılar bu bölgeyi ve kaleyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcüce "Cuğo" (ჯუღო), günümüzde anlamı belirsizleşmiş olsa da eski metinlerde "cuği" (ჯუღი), "cuğa" (ჯუღა) şeklinde de geçen bir kelimedir.[1] Osmanlılar ele geçirdiğinde Cuğo bağımsız bir köy olup 1574 tarihli ve Osmanlı mufassal defterine göre nüfus 6 Hristiyan haneden oluşuyordu. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterindeki kayda göre köy tamamen boşalmıştı. Bu yerleşim daha sonra yeniden meskun hale gelmiş, 1835 yılında 12 hanelik bir köye dönüşmüştür. 1928 yılından sonra ise bir mahalle olarak Soğanlı köyüne bağlanmıştır.[2] Cuğo köyünün sınırları içinde bulunan Cuğo Kalesi ve bu köyün kilisesi olan Cuğo Kilisesi Osmanlı dönemi öncesine ait yapılardır.
Geniş bir alanı gören kayalık bir tepede inşa edilmiş olan Cuğo Kalesi, Ahiza Kalesi’ni yukarıdan görmektedir. Bu noktadan Ardanuç Kalesi, İmerhevi ve Ardanuç dereleri, İmerhevi Deresi’nin Çoruh Nehri’ne katıldığı noktalar da görünmektedir. Cuğo Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde Ardanuç Kalesi’yle birlikte, buradaki eski savunma sistemi yapıları arasında önemli noktalardan biri sayılmaktadır.[3][4]
Kalıntılar değiştir
Cuğo Kalesi, bugün Petekli olarak anılan mahallenin 1,5 km güneybatısında, Ardanuç Deresi’nin sağ kıyısında, deniz seviyesinden 920 metre yükseklikte, ulaşılması zor yüksek kayalık bir tepede inşa edilmiştir. Kapsadığı yapılar açısından Cuğo Kalesi’nin batı, orta ve doğu olmak üzere üç kısma ayrılabilir. Yapıların tümü kabaca yontulmuş orta irilikte sarımsı taşlardan kireç harcı kullanılarak inşa edilmiştir. Bununla birlikte bazı yapıların temel seviyelerinde daha iri ve farklı renkli taşlar bulunmaktadır. Bu da kaledeki yapıların daha sonra elden geçirildiğini göstermektedir.
Cuğo Kalesi’nin doğu kısmında, duvarları da temel seviyesine kadar yıkılmış bir kule ile tonoz tipi çatı örtüsü çökmüş bir yapı (3,0×4,8 m) bulunmaktadır. Kalenin orta kısmında da bir kule ile bir yapı kalıntısı tespit edilmiştir. Buradaki kule 1,8 metre çapında olup diğer kule gibi temele seviyesine kadar yıkılmıştır. Kulenin hemen yakınındaki yapının (3.7×5.7 m) kuzey duvarı yıkılmış, diğer duvarları ise görece sağlam kalmıştır. Bu duvarların yüksekliği 3 metreyi bulmaktadır. Cuğo Kalesi’nin batı kısmında ise, bir yapı kalıntısı ile 10-12 metre uzunluğunda sur duvarları bulunmaktadır. Buradaki yapının (3.6×6.0 m) tonoz örtüsünden küçük bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Doğu duvarın kısmen yıkılmış olan bu yapının kuzey duvarında iki adet küçük niş bulunmaktadır.[3][4]
Kaynakça değiştir
- ^ ""ჯუღი" - ლექსიკონი ქართული (Gürcüce Sözlük". 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2023.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35, 39. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları, Tiflis, 2016, s. 85-86 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 306, ISBN 9789941478178.