Carpenter Antlaşması
Carpenter antlaşması 22 Mart 1915'te bir Muhtıra (memorandum) şeklinde Sulu Sultanı Jamamul Kiram II ile ABD Filipin Adaları Genel Valisi Frank Watson Carpenter arasında imzalanan antlaşmadır. Kiram- Bates Antlaşması'nın imzalanması sonrası ABD, 1902'de saldırıları vs. gerekçe göstererek kendisine bağlı ama özerk gözüken Sulu ve Moro topraklarını işgal etti ve çıkan Moro İsyanı 'nı 1913'te bastırdıktan sonra bölgede hakimiyetini iyice pekiştirdi. Sulu sultanını bu anlaşmayı imzalamaya zorladı.
Anlaşma hükümleri şu şekildedir.
| Amerika Birleşik Devletleri ile Sulu Sultanlığı Arasındaki Antlaşma (Memorandum: Carpenter Anlaşması, 22 Mart 1915) | |
|---|---|
| Tür | Yazılı antlaşma (Memorandum) |
| Bağlam | Sulu Sultanı bütün otoritesini ABD'ye devretti. Sulu Sultanlığı bu anlaşma ile fiilen, 1917'de resmen dağıldı. |
| Yazılma | 22 Mart 1915 |
| Yer | Manila, Filipinler |
| İmzacılar |
|
| Taraflar | |
| Diller | |
"Ekselansları Genel Vali ve Sulu Sultanı Hacı Muhammed Cemalül Kiram tarafından usulüne uygun olarak yetkilendirilen Mindanao ve Sulu Departmanı Valisi Frank W. Carpenter, Hükümetin diğer memurları ve Sultanın çeşitli danışmanları ile birlikte, Genel Vali ve Filipin Komisyonu Başkanı Luke E. Wright, ve adı geçen Sulu Sultanı ve ilgili ortakları, Bates Antlaşması'nın 21 Mart 1904 tarihinde Birleşik Devletler Başkanı tarafından feshedilmesini takiben 19, 20 ve 26 Temmuz 1904 tarihlerinde Manila'da yapılan belirli görüşmelerde, söz konusu görüşmenin sonucuna ilişkin aşağıdaki karşılıklı mutabakata varmışlardır:
MADEM Kİ, Sulu Sultanı, Amerika Birleşik Devletleri hükümeti altında böyle bir dini otorite tarafından kullanılabilen ve aynı sınırlamalara tabi olan tüm Muhammedan (Müslüman) hakları ve ayrıcalıkları ile Sulu Takımadaları'ndaki Muhammedan Cemaatinin'nin ünvansal ruhani başkanıdır; bu haklar, din adamlarının ayinlerini ve dini nitelikteki diğer gerekli yasal harcamaları desteklemek için gönüllü halk katkılarını isteme ve alma hakkı da dahil olmak üzere, Amerikan topraklarında mevcut diğer tüm dinlerin en yüksek ruhani başkanları için geçerli olan sınırlamalar onun içinde geçerlidir.
Sulu Sultanı, kendi adına ve Sulu Takımadaları'ndaki ve Amerikan topraklarının başka yerlerindeki taraftarları adına, herhangi bir çekince veya sınırlama olmaksızın, Ekselansları Genel Vali ve bu hükümetin Mindanao ve Sulu'daki temsilcisi tarafından, Hükümetin kanun ve emirlerine giren tüm medeni ve cezai konularda hükümet mahkemeleri veya usulüne uygun olarak yetkilendirilmiş diğer memurları tarafından karar verilmesi de dahil olmak üzere, Amerikan toprakları ve bağımlılıklarında başka yerlerde uygulanan egemen hükümetin tüm niteliklerinin kullanılması yönünde Amerika Birleşik Devletleri'nin egemenliğini tanıdığını onaylar ve teyit eder,
Sulu Sultanı ve taraftarları ile Müslüman inancına mensup kişiler, Amerika Birleşik Devletleri yasalarının temel ilkelerini ihlal etmeyen dini özgürlüklere ve inançlara sahip olacaklardır..."[1][2]
Sonuçları değiştir
Kiram II, 22 Mart 1915 tarihinde imzalanan Carpenter Antlaşması ile egemenlik haklarından neredeyse tümden vazgeçerek Sulu Sultanlığı'nın fiilen yıkıldığını ve eski toprakları üzerinde tam bir Amerikan egemenliği kurulduğunu kabul etti. Savaş kazanımları Mindanao ve Sulu Departmanı olarak çoktan organize edilmiş olmasına rağmen, Sulu'nun 400 yılı aşkın bağımsız egemenliği resmen sona ermiş oldu. 1917 yılında ise Sulu Sultanlığı resmi olarak da son buldu. ABD I.Dünya Savaşı'na katılması ve Osmanlı Sultanı'nın cihad ilanına karşın Filipinler'de Müslümanlardan ABD yönetimine bir isyan vuku bulmadı.[2]
Kaynakça değiştir
- ^ Filipinler Resmi Gazetesi, 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Ocak 2023
- ^ a b FARWELL, C. W., “‘The Biggest Man in the Philippines’: Story of the Wonderful Work of Frank W. Carpenter as Department Governor of Mindanao and Sulu.”, Current History (1916-1940) 13, no. 1 (1920), ss. 20-21, 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Ocak 2023