Bilgi mimarisi
Bilgi Mimarisi; paylaşılan bilgi ortamlarının yapısal tasarımı, organizasyon, etiketleme, arama, web siteleri ve intranet içindeki navigasyon sistemlerinin birleşimi veya kullanılabilirlik ve bulunabilirliğini destekleyen bilgi ürünleri ve deneyimleri şekillendirme sanatı ve bilimidir.[1]
Bilgi, günden güne çoğalan bir yapı haline geldi. Bu nedenle bilgiyi yönetmek,düzenlemek,sınıflamak ve bilgiye erişimi sağlamak oldukça zorlaştı. Aşırı bilgi yüklemesi sonucu kullanıcılar ihtiyaç duydukları bilgilere ulaşamamakta.Bilgiye erişim ilerleyen teknolojiyle çeşitli yollarla kullanıcıya sunulmaya başlandı. Bu tür uygulamaların başarılı hale getirilmesi için bilgi mimarisi büyük önem kazandı. Bilgi mimarisi teknolojiden çok hizmet ettiği insanların (kullanıcıların) aktiviteleri,erişilen bilginin içeriği,faydası ve bu bağlamda kullanılan teknolojilerin yararını kapsamaktadır.[2] Bilgiye erişimi ve bilgiyi kullanabilmek için bilgi mimarisi yöntem ve araçlarını uygulamayı bilmeliyiz. Ayrıca bu uygulamalar karmaşık bilgi sistemlerini kolay kullanabilmek için büyük olanak sağlar. Çünkü birçok veri tabanı,kütüphane veya herhangi web sitesine ulaşım açık ve hızlı olmalıdır.Bu kullanıcı için önemlidir.[3]
Bilgi mimarisi uzmanı değiştir
Bilgi mimarları eksik bilgi ve bilgi niteliklerini kontrol eder. Bilgi mimarları sayesinde kullanıcılarla bilgiler ve tecrübeler paylaşılıp bilgi akışı sağlanmaktadır.[4] Bu hizmetler geliştirilmeli ve incelenmeli ki istenilen hizmet kalitesine ulaşılabilsin. Ayrıca Hacettepe Üniversitesi'de de "bilgi uzmanı" yetiştirmek adına Bilgi ve Belge Yönetimi eğitimi verilmektedir. Burada verilen bilgi mimarisi dersi bu amaca yöneliktir ve bilgi uzmanlarını yetiştirmektedir.[5]
Arayüz ve web siteleri değiştir
Web siteleri bilginin yoğun olarak bulundukları yerlerdir. Bilginin akışı ve erişimi çoğu kullanıcı için buradan sağlanmaktadır. Fakat oluşan “bilgi patlaması” ile kullanıcı nereden hangi bilgiye ulaşacağı konusunda sıkıntı yaşamaktadır. Bu yüzden bu sitelerin düzeni ve bilgiye erişimi önem kazanmıştır. Web sitelerinin kurulmasında yatan amaç kullanıcının kullanımı kolay ve ihtiyacı karşılayan bir arayüz ile bilgiye ulaşımını sağlamaktır. Bu nedenle arayüz kullanımı rahat olmayan siteler tercih edilmemektedir.[6]
“Kullanıcı odaklı ve kullanılabilirlik testleri yapılarak tasarlanmış arayüzlere sahip web sayfaları, benzer içeriğe sahip diğer web sitelerine göre kullanıcılar tarafından daha çok tercih edilmektedir. Bu nedenle web sitelerinin tasarlanmasında kullanıcı özelliklerinin dikkate alınması gerekir. Kullanıcı özelliklerine göre tasarlanan web siteleri, kullanıcılara daha etkin bir içerik sunmakta, site içinde kaybolmadan ve gereksiz işlemler yapmadan bilgiye erişme olanağı sağlamaktadır. Web sitelerinin kurulum aşamasında olduğu kadar var olan sitelerin değerlendirilmesinde de kullanılabilirlik testleri ile sınanması yaygınlık kazanmaktadır”.[7] Web sitelerine giren kullanıcı ilk olarak gözüne çarpanlara dikkat eder. Bu yüzden önemli ve kullanıcının ihtiyaç duyacağı şeyleri belirgin bir şekilde sitede belirtmeliyiz ki kullanıcı aradığını bulsun ve yorulmasın. Eğer kullanıcının aklı karışırsa o web sitesininde kullanımı,etkinliği azalacaktır. İyi bir web sitesi için önemli olan kısımları net şekilde belirtilmeli. Mantıksal ve görsel karmaşıklıklar bu noktada kullanıcı için can sıkıcı olabilir. Sayfalar bölümler halinde olursa o site hem bilgi mimarisi açısından hem de kullanıcı için daha uygun hale gelir. Ayrıca arka plan veya reklam içeren sitelerde kullanıcının dikkatinin dağılmasına yol açar. Web sitelerinin etkinliği kullanımlarının fazla olmasıyla değerlendirilir.[8]
İlerleyen teknolojiyle Web sayfalarındaki teknik sorunlar giderilmiş ve siteler belli bir kaliteye ulaşmıştır. Bu, kullanıcının bilgiye ne kadar kısa sürede ulaştığı,bilginin erişimine sitelerin ne kadar katkı sağladığı düşüncesiyle ortaya çıkmıştır.[9]
Web tasarımı: Amaç ve hedef değiştir
Web sitelerini tasarlarken asıl amaç teknik konular olmamalıdır. Önemli olan kullanıcının siteye gelişindeki ihtiyacı karşılamak ona deneyim kazandırmaktır. Sitenin tam not alması kullanıcıyı tanımasıyla gerçekleşir. Bu yüzden web sitelerinin tasarımı kullanıcı merkezli olmalıdır.[10]
“Başarılı bir Web projesine, öncellikle, o Web sitesinin hedefini iyi anlamak ile başlamak gerekiyor. Bir Web sitesinin şirket yönlü amacı, bir “şeyler” satmak, bir “şeyler” satmaya yardımcı olmak; daha fazla kar sağlamak, şirket markasını tanıtmak ya da daha iyi pazarlamak olabilir. İşin garip yanı, şirket hedeflerinin hiçbiri, genelde, bir Web sitesi kullanıcısının hedefleri ile uyuşmaz. Bir Web sitesi kullanıcısının hedefleri ise, en uygun fiyatı bulmak, siteye geliş amacını gerçekleştirmek ya da bir tüketici olarak kendini özel hissetmek olabilir. Görüldüğü gibi iki grubun da hedefleri birbirlerinden çok farklı. Peki biz, Web çalışanları, tasarımcılar, proje yöneticileri, yazılımcılar, bu bahsettiğim iki grubu aynı anda nasıl memnun edebiliriz? Bu iki hedefin yani şirket hedeflerinin ve kullanıcı hedeflerinin birbirinden farklı olmalarına rağmen, birbirine yakınlaştırıp, her iki grubu da tatmin edecek bir yöntem var mı?”.[11] Bunun mümkün olması için projelerin öncelikle kullanıcıya dönük onları aradıkları “şey”lere ulaştıracak, ulaştırırken kullanıcıya seçenekler sunarak bu düzeni en uygun biçim ve ücretle sağlanması gerekir.
“Öncellikle Web sitesi sahiplerinin ve tasarımcılarının yapması gereken, kullanıcılarının ihtiyaçlarını anlamak ve bu ihtiyaçları karşılayabileceklerini kullanıcılarına inandırmaktır. Birçok Web sitesi, kullanıcının ihtiyacı olan bilgiyi sitelerinde barındırırken, bu bilgileri kullanıcıya ulaştırma yönteminde başarısız yöntemleri uyguluyor”.[12] Sürekli bahsettiğimiz olay kullanıcıyı anlamakla alakalı. Bunu başaran web siteleri hem güvenilir hem kullanım açısından büyük bir gelişme gösterir.
Dipnotlar değiştir
1.^ Louis Rosenfeld ve Peter Morville, (2002).Information architecture for the Web: Designing large-scale web sites.(2. basım.) Sebastopol, CA: O'Reilly, Sayfa numaraları:4,18.
2.^İrem Soydal (2011). Ders Notları.
3.^İnformation architecture(2008).Erişim tarihi: 5 Ocak 2013 http://en.wikipedia.org/wiki/Information_architecture 18 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
4.^Yaşar Tonta.Erişim tarihi: 5 Ocak 2013 http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2010/bby607/bby607dersprog2010.htm 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
5.^Nazan Uçak ve Tolga Çakmak (2009.) Web Sayfası Kullanılabilirliğinin Ölçülmesi: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Web Sayfası Örneği. Türk Kütüphaneciliği, Cilt:23 Sayı:2 Sayfa numaraları: 278-298 https://web.archive.org/web/20131217221618/http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/2142-4192-1-PB.pdf
6.^Steve Krug (2007)..Kullanışlı web siteleri yaratma.Çeviri:Gönül Çolak, Editör:Nusret Kurar.Orijinal isim: Don't Make Me Think: A Common Sense Approach to Web Usability İstanbul:Açık Akademi Yayınları.
7.^Mehmet Doğan (2005).Teknoloji kimin umurunda.Editör:Mehmet Çömlekçi.İstanbul: Alfa.Sayfa numaraları: 13-14,39,44,86-87.
Kaynakça değiştir
- ^ Rosenfeld, L. ve Morville, P. (2002). Information architecture for the Web: Designing large-scale web sites. (2. basım.) Sebastopol, CA: O'Reilly.(s.4)
- ^ Soydal. İ, (2011) Ders Notları
- ^ İnformation architecture(2008).5 Ocak 2013 tarihinde http://en.wikipedia.org/wiki/Information_architecture 18 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden erişildi.
- ^ s.18 Information architecture for the Web: Designing large-scale web sites
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2013.
- ^ Uçak, N. ve Çakmak, T. (2009) Web Sayfası Kullanılabilirliğinin Ölçülmesi: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Web Sayfası Örneği. Türk Kütüphaneciliği, 23(2), 278-298 http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/2142-4192-1-PB.pdf 17 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ s.280 Türk Kütüphaneciliği
- ^ Krug, S. (2007).Kullanışlı web siteleri yaratma(G.Çolak,Çev.).İstanbul:Açık Akademi Yayınları.
- ^ Doğan, M. (2005). Teknoloji kimin umurunda. İstanbul: Alfa.(s.13-14) http://www.altiustutasarim.com/upload/tku.pdf 15 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ s.39 Teknoloji kimin umurunda
- ^ s.44 Teknoloji kimin umurunda
- ^ s.86-87 Teknoloji kimin umurunda