Benedikt Kuripeçiç

Benedikt Kuripeçiç ya da Benedikt Kuripeşits (Almanca: Benedict Curipeschitz von Oberburg, d. ca.1490 – ö. ca.1531), Habsburg Hanedanı uyruğunda Slovenyalı XVI. yüzyıl diplomatı ve yazarıdır. Kutsal Roma Germen İmparatoru I. Ferdinand tarafından Kanuni’ye gönderilen elçilik heyetine çevirmen niteliğiyle katılmış ve yolculuğun öyküsünü kaleme almıştır.

Hayatı

Hayatı konusunda bilgiler çok sınırlıdır. B. Kuripeçiç, Kutsal Roma İmparatorluğu’nun günümüzde Slovenya sınırları içinde bulunan Gornji Grad (Tarihi Almanca adı Oberburg; bazı kaynaklarda Obernburg) yerleşiminde doğmuştur. Doğum ve ölüm tarihleri kesin değildir. Klasik diller eğitimi almış ve Habsburg Hanedanı’nın hizmetinde Moskova’da ve Kostantiniyye’de görev yapmıştır. Yolculuktan döndüğü yıl ya da bir yıl sonra 40’lı yaşlarının başında ölmüştür.

Eseri

Önemli eseri 1530 yılında Viyana’dan başlayıp Sırbistan’dan geçerek İstanbul’a varan bir elçi heyeti yolculuğunun 1531’de yayımlanan “Orta Almanca” anlatısıdır: Itinerarium Wegrayß. Kü. May. potschafft gen Constantinopel zů dem Türckischen Kayser Soleyman. Anno xxx. (Güzergâh - [15]30 yılında Yüce Kral tarafından Kostantiniyye’de Türk Sultanı Süleyman nezdine gönderilen Elçilik Heyetinin Günlüğü) Bu yolculukta Kuripeçiç, Kutsal Roma-Germen İmparatoru I. Ferdinand’ın temsilcileri olarak İstanbul’a yollanan Joseph von Lamberg ile Niclas Jurisiç’in Lâtince çevirmeniydi.

Eser, 1910'da Innsbruck'ta Wagner Üniversite Kitabevi tarafından basılan nüshadan, Özdemir Nutku tarafından, 1530 yılında, Bosna, Sırbistan ve Bulgaristan üzerinden İstanbul’a giden Joseph von Lamberg ile Niclas Jurischitz'in Elçilik Günlüğü başlığı altında Türkçeye çevrilmiştir. Dış kapakta Yolculuk Günlüğü başlığını taşır.

Eserde yolculuk gün be gün tarihlendirilerek, izlenen güzergâh ayrıntılı topografik bilgilerle ve kalınan köyler ve kaleler adlandırılarak aktarılır. O arada Kuripeçiç, yerel yetkililer tarafından nasıl ağırlandıklarını, rastladıkları Hristiyan topluluklar hakkında gözlemlerini ve onlar için dileklerini anlatır. Genel olarak Hristiyanlığa bağlı kalmalarını, “Acıması olmayan bir zorba, Hristiyanlık dininin baş düşmanı… arka arkaya bütün Hristiyanlığı, özellikle Alman ulusunu egemenliği altına almaya çalışan … dehşet verici ve kan dökücü ulus” olarak nitelediği Osmanlılara direnmelerini öğütler ve baskıdan kurtulmalarını temenni ve hayal eder. Nitekim amacını da şöyle açıklıyor: “Tanrının gazabına uğramamak, [Hristiyan] herkesin kendini yetiştirmesi ve Türklerin bugüne dek duyulmayan kıyıcılıklarına daha çok dikkat edip bunu yüreklerinde duymaları için bu çağdaş yolculuk notları yazılmıştır.” Bakışı, Rönesans Dönemi Avrupası’nın Osmanlıya egemen bakışıyla uyum içindedir. Öte yandan “Kuripeçiç tarihi gerçeklerle, halk arasında dolaşan söylenceleri birbirinden ayırmaz:” Bu çerçevede örneğin Sultan Murat Hüdâvendigâr’ın, Kosova Savaşı öncesinde Şövalye Kobilovitz tarafından öldürüldüğünü ve bunun üzerine Türklerin kaçmaya başladıklarını yazar.

İstanbul’daki temasları

Heyet 21 Ağustos 1530 da Laibach’tan (Bugünkü Ljubliana) yola çıkar ve 17 Ekim’de İstanbul’a varır. 22 Aralık 1530 günü İstanbul’dan ayrılır ve 9 Şubat 1531 tarihinde Laibach’a döner. Böylece İstanbul’da iki aydan fazla kalmış oluyor. Heyet bu süre içinde o dönemde Çemberlitaş’ta bulunan Elçi Hanı’nda ikamet eder ve Vezir-i Azam İbrahim Paşa (üç defa) ve Kanuni Sultan Süleyman tarafından (iki defa) kabul edilir.

Yolculuğa çıkılmazdan önce Elçiler von Lamberg ve Niclas Jurisiç, Bosna Sancakbeyi Gazi Sultanzade Hüsrev Bey’den “nereden geçmeleri ve hangi sınırlar içinde kalmaları gerektiği” konusunda talimat alırlar. Böylece güzergâhın çeşitli noktalarında Osmanlı görevlileri tarafından, karşılanır ve korunurlar.

İstanbul’da 25 Ekim Salı günü İbrahim Paşa Sarayı’nda Vezir-i Azamla ilk kez görüşürler. Ardından 30 Ekimde ve 9 Kasımda yeniden Vezir-i Azam, 7 Kasım ve 14 Kasım pazartesi günleriyse Padişah tarafında kabul edilirler. Padişahın kabullerinde Vezir-i Azam da hazır bulunur. İkinci kabulde heyete Padişah tarafından, kendisinin bulunmadığı ama dört paşanın o arada İbrahim Paşa’nın da katıldığı bir ziyafet verilir. Ayrıca Padişah heyete ihsanlarda bulunur. Latince çevirmeninin payına da 2000 akçeyle kırmızı Şam ipeğinden bir hilat (metinde elbise deniliyor) düşer. Eserde bu temasların içeriğine değinilmez, fakat teşrifata ilişkin ayrıntılar boldur ve renklidir. Elçilik heyetinin ziyaretinin sonuçları Kral Ferdinand’ın beklentilerine uygun olmamıştır.