Ayasofya Katedrali (Polotsk)

Polotsk'taki Kutsal Bilgelik Katedrali (Belarusça: Полацкі Сафійскі сабор; Rusça: Собор Святой Софии в Полоцке), Prens Vseslav Briacheslavich (1044-1101) tarafından 1044 (ilk olarak Voskresenskaia Chronicle'da 1056 yılı altında bahsedilmiştir) ve 1066 yılları arasında inşa edilen bir katedraldir. Polota Nehri ile Batı Daugava Nehri'nin kentin doğu tarafında birleştiği yerde yer almaktadır ve muhtemelen Belarus'taki en eski kilisedir.

Katedral, adını Kiev'deki Ayasofya Katedrali ve Novgorod'daki Ayasofya Katedrali gibi Tanrı'nın Kutsal Bilgeliği'nden almıştır. İzgoi prensi Vseslav, kendi katedralini yaptıktan sonra Kiev tahtını ele geçirmeye çalıştı. Bu girişimde başarısız olunca, çevredeki beyliklere baskınlar düzenledi. 1067'de Büyük Novgorod'a baskın düzenledi ve Kutsal Bilgelik Katedrali'ni yağmaladı, bu katedraldeki çan ve diğer değerli eşyayı kendi Kutsal Bilgelik Katedrali'ni süslemek için yağmaladı.^[1] Katedralden, Vseslav'ın bir kurt adam olarak Kiev'e gece gezileri yapacağını ve Polotsk'taki kutsal bilgelik çanlarını anneler için çaldıklarında duyacağının söyledinği İgor Destanı'nda da bahsedilir.^[2]

Katedral, on birinci ve on sekizinci yüzyıllar arasında önemli ölçüde yeniden inşa edildi ve mimarisi büyük ölçüde değişti. Günümüzde, kilisenin sadece küçük bir kısmının mimarisi Vseslav zamanına kadar uzanmaktadır, yine de ilk binayı yapanların isimleri katedralin dibinde bir taşa yazılmıştır: David, Toma, Mikula, Kopes, Petr ve Vorish. On birinci yüzyıla ait 16 Polotsk prensinin mezarı da kilisede ortaya çıkarıldı (bu arada, bir kurt adam olduğu kadar bir büyücü olduğu da söylenen Vseslav da inşa ettiği katedrale gömüldü). Voskresenskaia Letopis'e (1156) göre, katedral başlangıçta yedi kubbeye sahipti, 1447 yangını sonrasında yeniden inşa edildikten sonra kubbeler beşe indirildi. 1596–1654 ve 1668–1839 yılları arasında kilise bir Rum Katolik (Uniate) katedrali olarak işlev gördü. 1618-1620'de Rum Katolik Başpiskoposu St. Josaphat Kuntsevych (1618-1623) tarafından 1607'de çıkan yangından sonra katedral yeniden inşa edildi ve 1643'te bir yangından sonra katedral ve şehir yeniden harap oldu.

1705–1710'da Büyük Petro ve Aleksandr Menşikov, kiliseyi daha sonra patlayacak olan bir Barut Evi olarak kullandılar. Sonraki otuz yıl içinde (1738-1765), Uniate başpiskoposu Florian Hrebnicki katedrali yeniden inşa etti. Vilniuslu mimar Johann Christoph Glaubitz, "Vilnius Barok" tarzının bir örneği olan mevcut katedralin görünümünü tamamladı. Günümüzde katedral, kuleli barok bir yapıdır ve kubbeleri kaldırılmıştır (veya en azından yeniden inşa edilmemiştir). Katedralin bir kütüphanesi vardı ve katedral birçok diğer önemli kültürel eserlere sahipti, ancak kütüphane, 16. yüzyılın sonlarındaki Livonya Savaşı sırasında Polonya Kralı Stephen Báthory'nin şehri ele geçirmesiyle yıkıldı. Kasaba, 1812'deki Napolyon İstilası sırasında Fransızlar tarafından işgal edildi (aslında, Polotsk'ta Ağustos ve Ekim aylarında iki savaş yapıldı). Ayrıca, 1940'larda çok sayıda Polotsk sakininin katledildiği Nazi İstilası sırasında da işgal edildi.^[3]

Katedral, yüzyıllar boyunca birkaç kez işlev değiştirmiştir. Brest Birliği ile kilise, Polotsk – Vitebsk'in Ruthenian Katolik Arşeparşisinin katedrali haline geldi. Rus-Polonya Savaşı sırasında kilise, 1654'te katedrali ziyaret eden Çar Aleksey Mihayloviç'in Rus birlikleri tarafından ele geçirildi. 1668'de katedral tekrar Rum Katolikleri'nin kontrolüne geçti ve 1839'da Piskopos Joseph Siemaszko'nun birliği feshedip yargı yetkisini Rus Ortodoks Kilisesi'ne devretmesine kadar onların elinde kaldı. Sovyet döneminde katedral, Polotsk Bölgesel Devlet Arşivi'ne ev sahipliği yapmaktaydı (1949'dan 1954'e kadar). 1967'de katedralin ateizm müzesine dönüştürülmesi için restorasyon çalışmaları yapıldı, ancak müze 1969'da Vitebsk'e taşındı. Katedral günümüzde Polotsk Devlet Müzesi Koruma Alanı'nın bir parçası ve bir organ ile bir konser salonu olarak kullanılmaktadır. Binanın Rus Ortodoks Kilisesi'ne iade edilmesine dair görüşmeler devam etmektedir.

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

^ Lavrentevskaia Letopis (PSRL I), 166; Ipatevskaia Letopis (PSRL 2), 155; A. N. Nasonov, Novgorodskaia Pervaia Letopis: Starshego i mladshego izvodov (Moscow and Leningrad: ANSSR, 1950), 17, 186; Novgorodskaia Tretaia Letopis (PSRL 3), 212; Novgorodskaia chetvertaia letopis (PSRL 4), 123.
^ See Leonard Magnus' translation of the Igor Tale at http://www.sacred-texts.com/neu/tai/tai40.htm 8 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Duk, "Sviataia Sofii o Sed'mi Versiak." See also Gennadii Lavretskii, "Sofiia Premudrost' Polotskaia," Rodina (June 2007).

[1] Lavrentevskaia Letopis (PSRL I), 166; Ipatevskaia Letopis (PSRL 2), 155; A. N. Nasonov, Novgorodskaia Pervaia Letopis: Starshego i mladshego izvodov (Moscow and Leningrad: ANSSR, 1950), 17, 186; Novgorodskaia Tretaia Letopis (PSRL 3), 212; Novgorodskaia chetvertaia letopis (PSRL 4), 123.

[2] See Leonard Magnus' translation of the Igor Tale at http://www.sacred-texts.com/neu/tai/tai40.htm 8 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] Duk, "Sviataia Sofii o Sed'mi Versiak." See also Gennadii Lavretskii, "Sofiia Premudrost' Polotskaia," Rodina (June 2007).

[1]

[2]

[3]