Ay Festivali
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Ekim 2012) |
Ay Festivali veya Ay Keki Festivali (Geleneksel Çince: 中秋節; basitleştirilmiş Çincede: 中秋节), Çinliler ve Vietnamlılar tarafından ortaya çıkarılan popüler bir Ay takvimi hasat festivalidir. Bu festivalin ilk tanımlamaları bundan 3000 yıl önce, Rites of Zhou (Zhou’nun dinsel törenleri) isimli Batı Zhou Hanedanlığının dinsel ritüellerinin yazılı olduğu bir koleksiyonda bulunmuştur. Bu kutlama Tang Hanedanlığı döneminde popüler hale gelmiştir. Festival, Çin takviminin sekizinci ayının 15. Günü yapılmaktadır. Miladi takvimde bu tarih her yıl değişmekle birlikte, Eylül ayı ve Ekim ayının başı arasında değişmektedir. Çin hükûmeti bu festivali 2006 yılında “değiştirilemez kültürel miras” olarak belirlemiş ve 2008 yılında ise ulusal tatil ilan edilmiştir. Ayrıca bu festival Tayvan’da da ulusal tatildir.[1]
Gelenekler değiştir
Ay Festivali Çin takvimindeki çok önemli ender tatillerden biridir. Diğerleri ise, İlkbahar Festivali ve Kış Gün dönümüdür. Ay Festivalini kutlarken yapılan kültürel ve bölgesel gelenekler:
Ay Festivali ile alakalı hikâyeler değiştir
Houyi ve Chang'e değiştir
Ay Festivali kutlamaları Houyi, öğrencisi Feng Meng ve Chang'e efsanesiyle güçlü bağlar içerir. Ay'ı tanrıçalaştıran diğer kültürlerden farklı olarak, Chang'e nin Ay'da yaşadığına inanılmaktadır.
Birbiriyle sıkça çelişen birçok Chang'e efsanesi vardır. Bununla birlikte, efsanenin çoğu versiyonu şu elementleri içerir: Houyi, Okçu, hükümdar, hayat iksiri.
Efsanenin bir versiyonu der ki: Houyi ölümsüzdü ve Chang'e gökyüzünün krallığındaki sarayda hükümdarın eşi için hizmetçi olarak çalışan çok güzel bir kızdı. Houyi diğer ölümsüzlerin kıskandığı birisiydi ve diğer ölümsüzler ona iftira attılar. Houyi ve eşi, Chang'e, iftira yüzünden hükümdar tarafından gökyüzünden kovuldular. Cezaları Dünya'da yaşamaktı. Houyi hayatta kalmak için avlanmak zorundaydı ve böylece çok yetenekli bir okçu oldu.
O zamanlar, üç ayaklı kuş formunda doğu denizinde bir dut ağacında oturan on tane Güneş vardı. Her gün Güneş kuşlarından biri Dünyanın etrafında dönmek üzere Xihe (Güneşlerin 'annesi') tarafından zorlanıyordu. Bir gün, Güneşlerin onu beraber Dünya'nın etrafında dolandılar ve Dünya'nın yanmasına sebep oldular. Çin hükümdarlığının lideri, hükümdar Yao, Houyi'ye Güneşlerden biri dışındakileri vurmasını emretti. Bu emrinin yerine getirilmesi üzerine, hükümdar Houyi'ye sonsuz yaşam sağlayan bir hap ile ödüllendirdi. Hükümdar Yao Houyi'ye hapı hemen yutmamasını bunun yerine hapı yutmadan önce kendisini dua ederek ve bir yıl boyunca aç durarak hazırlamasını öğütledi. Houyi hapı aldı ve evdeki çatı kirişlerinin birinin altına sakladı. Bir gün, Houyi yine hükümdar Yao tarafından çağrıldı. Kocasının yokluğunda, Chang'e, çatı kirişinin arasından sızan beyaz ışığı gördü ve hapı buldu. Chang'e onu yuttu ve aniden kendisini havada uçarken buldu. Houyi eve döndü, neler olduğunu anladı ve eşine serzenişe başladı. Chang'e pencereden dışarıya uçarak kaçtı.[2]
Houyi onu gökyüzünün yarı yoluna kadar takip etti ancak çok sert rüzgarlar nedeniyle Dünya'ya geri dönmek zorunda kaldı. Chang'e Ay'a ulaştığında hapın bir kısmını öksürerek çıkardı. Chang'e başka bir hap yapmak için Ay'da yaşayan yaban tavşanını emri altına aldı. Chang'e bu sayede Dünya'ya ve kocasının yanına dönebilecekti.
Efsane der ki; yaban tavşanı hala hap yapmak için ot toplamaktadır. Houyi kendisine Güneş'te, "Yang"ı temsil eden, bir saray yapmıştır, Chang'e nin Aydaki evi "Yin ve Yang" ı temsil eder. Yılda bir kez, Ay Festivali gecesinde, Houyi eşini ziyaret eder. Bu nedenle, o gece Ay dolunay şeklinde ve çok güzeldir.
Bu açıklama Batı Han Hanedanlığının (MÖ.206 - MS.24) iki koleksiyonunda yazılı olarak görülmektedir; dağların ve denizlerin klasiği Shan Hai Jing'de ve filozofik bir klasik olan Huainanzi'de.[3]
Efsanenin yukarıda anlatılana benzer başka bir versiyonu da, Houyi'nin okçu arkadaşlarından biri olan Peng'ın Chang'e yi hapı vermesi için zorlaması sonucunda, Chang'e nin hapı bilerek yutmuş olduğudur. Peng'a karşı koyamayacağını bilen Chang'e nin hapı yutmaktan başka bir seçeneği kalmamıştı.
Diğer versiyonlar ise; Houyi 9 tane Güneşi öldürdüğünde hala gökyüzünde yaşayan ölümsüzler olduklarını söyler. Güneş kuşları gökyüzünün hükümdarının oğullarıdır ve Houyi ve Chang'e Dünya'da bir ölümlü olarak yaşama cezasına çarptırılırlar. Chang'e nin ölümsüzlüğünü kaybetmesi nedeniyle çok büyük hayal kırıklığına uğradığını gören Houyi, onu tekrar ölümsüz yapabilecek olan hapı aramaya koyulur. Arayışlarının sonunda, Houyi kendisine ölümsüzlük hapını vermeye razı olan Batının Anne Kraliçesini bulur. Fakat bir uyarı alır, bu hapın sadece yarısı ölümsüzlüğü yeniden kazanmak yeterlidir. Houyi hapı eve getirir ve bir kabın içine koyar ve Chang'e yi bu kabı açmaması için uyarır. Yunan mitolojisindeki Pandora gibi, Chang'e çok merak eder. Tam Houyi eve dönmüşken kabı açar ve hapı bulur. Endişelenen Houyi onu engellemeye çalışır. Fakat Chang'e kazara bütün hapı yutar ve fazla dozdan dolayı uçmaya başlar.[2]
Efsanenin bazı versiyonları ise Houyi ve Chang'e yi başlangıçta ölümsüz değil, ölümlü olduğunu söyler.
Ayrıca Houyi'nin 9 Güneşi öldürüp insanları kurtardığı için hükümdar ilan edildiği versiyonlar da vardır. Bununla birlikte, hükümdar Houyi despot birisi haline gelir ve hem Batının Anne Kraliçesinden ölümsüzlük hapını çalar hem de 100 gece boyunca her gece bir ergen erkek çocuğunu öldürerek ölümsüzlük hapını yapabileceğini öğrenir. Chang'e hapı çalar ve daha fazla erkek çocuğunun ölmesini engellemek için kendisi yutar.[2]
Yaban Tavşanı değiştir
Geleneğe göre, Yaban Tavşanı Chang'e ile birlikte Tanrılar için ilaç toplamaktadır. Diğerlerinin dediğine göre Yaban Tavşanı Chang'e nin kafasında oluşturduğu bir şekildir. Ay'ın yüzeyindeki karanlık bölgeler bir tavşan figürü ortaya çıkarabilmektedir. Tavşanın kulakları sağ üste doğru yönelmiştir ve soldaki iki büyük çembersel bölge ise kafasını ve vücudunu temsil etmektedir.
Moğol İstilasına Başkaldırı değiştir
Çok yaygın bir halk hikâyesine göre, Ay Festivali ile 14. yüzyılda yaşanan Yuan Hanedanlığı (1280-1368) zamanında yaşanan Moğol istilasına karşı Çinlilerin yükselişini hatırlanılmaktadır. Grup toplantıları yasaklandığından dolayı o dönemdeki Moğol istilasına karşı ayaklanmak imkânsız bir hale gelmişti. Çinlilerin isyan lideri Zhu Yuanzhang’ın danışmanlarından olan Liu Bowen (劉伯溫) ayaklanmayı Ay Festivalinin olduğu dönemde yapmayı önerdi. Bunun nedeni de, Moğolların Aykeklerini yememesiydi. Moğol kralının uzun yaşaması temennisiyle şehirdeki Çinlilere Aykekleri göndermek için Moğol kralından izin aldı. Bununla birlikte, Aykeklerinin hepsinin içinde bir parça kağıda yazılmış “Moğolları sekizinci ayın 15. Gününde öldürün.” (geleneksel Çincede: 八月十五殺韃子; basitleştirilmiş Çincede: 八月十五杀鞑子) mesajı yer almaktaydı. Ay Festivali akşamında, isyancılar bir saldırı düzenledi ve istilacı Moğolları yönetimden indirdi. Bunun ardından da, Zhu yönetimindeki Ming Hanedanlığı dönemi başladı. Bu nedenledir ki, Ay Festivali, Aykekleri ile kutlanmaktadır.[1]
Tarihler değiştir
Ay Festivali Miladi takvimde Eylül ile Ekim ayının başı aralığına denk gelir ve Çin takvimine göre sekizinci ayın 15. günü kutlanır. 2012 yılında Ay Festivali 30 Eylül gün kutlanacaktır. Gelecekteki yıllarda ise:[4]
- 2013: Eylül 19
- 2014: Eylül 8
- 2015: Eylül 27
- 2016: Eylül 15
- 2017: Ekim 4
- 2018: Eylül 24
- 2019: Eylül 13
- 2020: Ekim 1
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e f g [1] 4 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., cincedersim.com
- ^ a b c [2] 6 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., chinatown.com.au
- ^ [3] 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., shanghai me
- ^ [4] 3 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., chinahighlights