Arslanhane
Arslanhane, Bizans Doğu Ortodoks kilisesi. Yakınında bulunan Halki Kapısı'nın ana girişinin üzerinde bulunan Hristos Pantokrator (Her şeye kâdir İsa) ikonasına[1] atfen kiliseye Hristos Halkitis ("Halki'nin İsa'sı") ismi verilmiştir.[1] Adı muhtemelen bronzdan (Yunanca chálkeos) yapılmış kapı veya çinilerden gelen bu bina, Büyük Saray'ın anıtsal girişiydi. Zaten yangından ağır hasar gören kutsal kilise 1804'te yıkıldı.[2]
Yer değiştir
Yapı İstanbul'da, Fatih ilçesinde, Sultanahmet semtinde, Ayasofya'nın yaklaşık 200 m güneyinde, Jüstinyen Sütunu'na çok uzak olmayan ve Büyük Saray'ın Halki Kapısı'nın solunda yer alıyordu.[2]
Tarihi değiştir
Bizans dönemi değiştir
Onuncu yüzyılda İmparator I. Romanos, Chalke'nin yanına, Halki Kapısı'nın ana girişini süsleyen Hristos Halkitis isimli İsa imgesine adanmış bir şapel inşa etti. Şehrin en önemli dini sembollerinden biri olan bu imge, İkonoklastik dönemde büyük önem taşıyordu.[1][3] İbadethane o kadar küçüktü ki, on beş kişiden fazla kişi giremezdi.[1] 971'de İmparator I. İoannis, Kiev Ruslarına karşı kazandığı zaferi kutlamak için iki katlı bir kilise inşa ederek şapeli genişletti ve kiliseye 50 din adamı atadı.[1] Zaten yıkık durumda olan yakındaki "tou oikonomíou" isimli Saray Hamamları'dan malzemeler kullanılarak kısmen inşa edilen yeni bina, cömertçe dekore edilmişti.[2] I. İoannis, 976'da kilisenin mahzenine gömüldü.[1][2] 1183'te Andronikos Komnenos, hemen ardından öldürülen genç İmparator II. Aleksios ile birlikte burada İmparator ilan edildi.[1] Bir Rus hacıya göre, kilise on beşinci yüzyılın ikinci çeyreğinde hala kullanılıyordu.[1]
Osmanlı dönemi değiştir
1453 yılında İstanbul'un Fethi'nden sonra, Cebehane (istihkam ocağı) kilisenin yanına yerleştirildi ve kilise terk edildi.[2] Daha sonra, yakınlardaki Dihippion'daki Aziz İoannis Kilisesi gibi,[4] binanın zemin katı, yakındaki Topkapı Sarayı'ndaki Sultan'ın sarayına yönelik vahşi hayvanları (arslanlar - Arslanhane ismi buradan gelmektedir - kaplanlar, filler vb.) barındırmak için kullanıldı.[5] Aynı zamanda üst katın pencereleri duvarlı olup, Topkapı Sarayı'nda faaliyet gösteren süsleme sanatçıları için Nakkaşhane olarak kullanılmıştır.[2] 1741'de Ayasofya mahallesinde çıkan bir yangın binanın yanı sıra yakındaki Haseki Hamamı'na zarar verdi.[2][6][7] 1802'de üst kat alev aldı ve 1804'te bina yıkıldı.[2] 1802'de üst kat alev aldı ve 1804'te bina yıkıldı.[2] 1846-48 yıllarında İsviçreli İtalyan mimar Gaspare Fossati yeni İstanbul Üniversitesi'nin rektörlük binasını aynı yere inşa edene kadar siteye inşa edilen yeni yapılarda sonraki yıllarda çok sayıda yangın çıkmıştır.[2]
Tanım değiştir
İlk şapel hakkında sadece yapımında kullanılan iki mermer sütunun Selanik'ten getirildiği bilinmektedir.[8] 1493 Nürnberg Kroniği'ne ait kentin bir tasviri, Matrakçı Nasuh tarafından yapılmış bir 1532 tasviri[9] ve 1804'te Venedik'te basılan bir coğrafya kitabındaki bir gravür[10] kilisenin günümüze ulaşan görüntüleridir, sonuncusunda bina zaten harabe halinde temsil edilmektedir.[2] Yapı, kesme ve tuğladan yapılmış, merkezi bir plan ve iki katlı bir kubbe ile örtülmüş gibi görünmektedir.[2] Üst kat iki yarım kubbeyle çevrili olup ve önünde bir teras görünmektedir.[2] Her iki kat da pencerelerle delinmiştir. Kilise içten değerli vazolar ve ikonalarla (Beyrut'tan gelen ünlü İsa ikonu[11] gibi) süslenmiş ve tablolar ve mozaiklerle cömertçe dekore edilmiştir.[1][2] Bunların kalıntıları ve Yunanca yazıtlar, on sekizinci yüzyıla kadar iç mekanda hala görülebiliyordu.[2] I. İoannis, kiliseye aralarında İsa'nın sandaletleri ve Vaftizci Yahya'un saçlarının da bulunduğu çeşitli kutsal emanetler bağışladı,[1] ve mezarı altın ve emayıdan yapılmış mezarın içine inşa ettirdi.[8]
Kaynakça değiştir
- Özel
- ^ a b c d e f g h i j Janin (1953), p. 544.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o Müller-Wiener (1976), p. 81
- ^ Modern kaynaklara göre, bu görüntünün ikonoklastik dönemden önce varlığının şüpheli olduğu unutulmamalıdır. Brubaker, 2011
- ^ Aziz İoannis Kilisesi, Ayasofya'nın kuzeydoğu köşesine yakın, Alman Çeşmesi mevkiinde yer almaktaydı ve aynı zamanda yüksek bir kubbe ile örtülü merkezi bir plana sahipti. Hayvan barınağı olarak kullanıldıktan sonra 17. yüzyılın başında yıkıldı. Malzemesi, Sultanahmet Camii'nin inşaatı için yeniden kullanılmıştır.Grèlois, Jean-Pierre (2006), "Note sur la disparition de Saint-Jean au Dihippion", Revue des études byzantines (Fransızca), 64 (64-65), ss. 369-72, doi:10.3406/rebyz.2006.2399
- ^ Ronchey (2010), p. 299
- ^ Mamboury (1953) p.329
- ^ Müller-Wiener (1976), p. 329
- ^ a b Janin (1964) p. 111
- ^ Müller-Wiener (1976), p. 71
- ^ This is the Géographie des quatre parties du monde, San Lazzaro degli Armeni manastırı papazı Ermeni Ingigian tarafından yazılmıştır. Müller-Wiener (1976) p. 81. Balbi, (1824) p. 4
- ^ Alice Mary Talbot y Denis F. Sullivan : « The History of Leo the Deacon » - Washington, 2005, p.209
- Genel
| Wikimedia Commons'ta Arslanhane ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Balbi, Adriano (1824). Compendio di Geografia universale. 3 (İtalyanca). Venezia: Glauco Masi.
- Mamboury, Ernest (1953). The Tourists' Istanbul (İngilizce). İstanbul: Çituri Biraderler Basımevi.
- Janin, Raymond (1953). La Géographie Ecclésiastique de l'Empire Byzantin. 1. Part: Le Siège de Constantinople et le Patriarcat Oecuménique. 3rd Vol. : Les Églises et les Monastères (Fransızca). Paris: Institut Français d'Etudes Byzantines.
- Janin, Raymond (1964). Constantinople Byzantine. 2 (Fransızca). Paris: Institut Français d'Etudes Byzantines.
- Müller-Wiener, Wolfgang (1977). Bildlexikon zur Topographie Istanbuls: Byzantion, Konstantinupolis, Istanbul bis zum Beginn d. 17 Jh (Almanca). Tübingen: Wasmuth. ISBN 9783803010223.
- Ronchey, Silvia; Braccini, Tommaso (2010). Il romanzo di Costantinopoli. Guida letteraria alla Roma d'Oriente (İtalyanca). Torino: Einaudi. ISBN 978-88-06-18921-1.
- Brubaker, Leslie; Haldon, John (2011). Byzantium in the Iconoclast era (ca 680-850) (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-05-21-43093-7.