Allosaurus
Allosaurus (Yunanca: "farklı kertenkele"), Geç Jura döneminde (155 ila 145 milyon yıl önce) yaşamış Carnosauria kladından bir teropod dinozor cinsi. Yaşadığı dönemde Avrupa ve Kuzey Amerika'nın bilinen en büyük etobur dinozorlarından biriydi.[1][2]
| Allosaurus | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Allosaurus fragilis'in iskelet rekonstrüksiyonu. San Diego Doğa Tarihi Müzesi. | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||||
| †Allosaurus fragilis Marsh, 1877 | |||||||||||||||||
| Türler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Bulunuşu ve adlandırılması değiştir
Allosaurus, ilk olarak Colorado'da 1877 yılında paleontolog Othniel Charles Marsh tarafından bulunmuş ve adlandırılmıştır. Hemen hemen tam olan ilk fosili, 1883'te yine Colorado'da, M. P. Felch tarafından bulunmuştur. Utah'taki Cleveland-Lloyd ocağında 46 örneğe ait 10.000 fosil parçası keşfedilmiştir. Bu bu bölge en yoğun Allosaurus buluntularına sahip bölgedir.[3]
Özellikleri değiştir
Allosaurus klasik iki ayaklı teropod vücut yapısına sahipti. S şeklinde boynu ve diğer dinozorlardan farklı olan bir omurgası vardı. Bu omurga yapısı ona bu "farklı kertenkele" adını kazandırmıştır.
Güçlü bir kuyruğa ve iri bir gövdeye sahipti. Ön ayakları kısa ve üç parmaklıydı. Pençeleri 15 cm kadardı. Bu türün üyeleri 9-12 metre uzunluğa ve 1.5-2 ton ağırlığa erişebilirlerdi.[4] Allosaurus'un çene ve kafatası yapısı bilim adamları tarafından incelendiğinde alt ve üst çenesiyle ısırdığı zaman uyguladığı basıncın bir aslanınkinden zayıf olduğu saptandı. Ancak Allosaurus, bu dezavantajını jilet keskinliğindeki tırtıklı dişleri ve güçlü boynunun da yardımıyla uyguladığı kendine has balta vuruşunu yaptığı üst çenesinin ilginç ısırığıyla kapatıyordu. Tam vücut büyüklüğüne yaklaşık 15 yılda ulaşabiliyordu ve anatomisi incelendiğinde 20 km bir ortalama hıza ulaşabildiği anlaşılıyor.[5]
Allosaurus, kendisine çok benzeyen Saurophaganax cinsiyle oluşumla bulunmuştur, Allosaurus'un iki katı ağırlığındaki bu etçil sırt omurlarındaki ayrıntılarla ondan ayrılır.[6]
Sınıflandırma değiştir
Allosaurus bir allosauriddir ve Allosauroidea üstfamilyasına aittir. Bu grubun diğer familyaları Neovenatoridae, Carcharodontosauridae ve Sinraptoridaedir. Benson ve meslektaşlarının 2009'da yayımladığı kladogram aşağıdadır:[7]
| Allosauroidea |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleoekoloji değiştir
Beslenme değiştir
Jura aslanı olarak bilinen ve döneminin en büyük etçillerinden biri olan Allosaurus'un güçlü çenesi, keskin dişleri ve pençeleri en büyük silahlarıydı. Büyük olasılıkla Stegosaurus ile aralarında bir tür av-avcı ilişkisi vardı. Bunun yanında orta boy sauropodları da öldürebildiği tahmin ediliyor. Allosaurus'un diş izleri bir Apatosaurus'un omurgasında bulunmuştur. Leş ile de beslenmiş olması muhtemeldir. Hatta bir Stegosaurus'un kuyruk dikeni Allosaurus'un kuyruk omurunda ve bir başka numunenin pelvis kemiğinde bulunmuştur.
Habitat değiştir
Allosaurus 155-145 milyon yıl önce Geç Jura'da yaşayan büyük bir teropoddur. Fosilleri Kuzey Amerika ve Avrupa kıtalarında bulunmuştur. Dolayısıyla Lavrasya üzerinde yaşadığı yorumu yapılabilir.[2] Geç Jura yaşlı Morrison Oluşumu'ndaki en tanıdık ve en fark edilen dinozordur, aynı zamanda bu oluşumdaki en baskın teropod olduğu da fosil kalıntılarının sıklığından yola çıkılarak hesaplanmıştır. Ayrıca bu formasyondan olan Apatosaurus, Camarasaurus, Stegosaurus, Saurophaganax, Ceratosaurus, Camptosaurus, Stokesosaurus gibi farklı pek çok dinozorla aynı ekosistemi paylaşıyordu. Genellikle Camptosaurus ve Stegosaurus[8] gibi orta boyuttaki canlıları ve dev sauropodların daha genç bireylerini avladıkları düşünülüyor. Bazı Allosaurus fosil kalıntıları üzerinde ısırık izlerinin bulunması bu cins içinde yamyamlık görüldüğünü şeklinde bir savın ortaya atılmasına yol açmıştır.[6]
Kaynakça değiştir
- ^ a b "Allosaurus". paleobiodb.org. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021.
- ^ a b The Editors of Encyclopaedia Britannica, The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Allosaurus". Encyclopedia Britannica. Encyclopedia Britannica. 13 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2020.
- ^ Hamilton, Jason. "Allosaurus". ScienceViews. ScienceViews. 31 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2020.
- ^ Therrien, François; Henderson, Donald M. (12 Mart 2007). "My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods". Journal of Vertebrate Paleontology (İngilizce). 27 (1): 108-115. doi:10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2. ISSN 0272-4634. 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2024.
- ^ Castro, Joseph. "Allosaurus: Facts About the 'Different Lizard". Livescience. Livescience. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2020.
- ^ a b Foster, John (2020). Jurassic West. Indiana: Indiana University Press. ss. 118-214. ISBN 9780253051585.
- ^ Benson, Roger; Carrano, Matthew; Brusatte, Stephen. "A new clade of archaic large-bodied predatory dinosaurs (Theropoda: Allosauroidea) that survived to the latest Mesozoic" (PDF). repository.si.edu/. Naturwissenschaften. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ekim 2022.
- ^ Woodward, John (2014). KNOWLEDGE ENCYCLOPEDIA DINOSAURIA. Londra: Dorling Kindersly. ss. 72. ISBN 978-1-4093-5467-3.
Dış bağlantılar değiştir
- Allosaurus, the story of "Big Al", from the University of Wyoming Geological Museum in Laramie.
- Specimens, discussion, and references pertaining to Allosaurus19 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi on December 30, 2008 at dinosaurgeek.com at The Theropod Database.
- Allosaurus on December 30, 2008 at dinosaurgeek at DinoData.
- Public Pioneer, Utah State Fossil, Allosaurus22 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., from Utah.gov.
- Restoration of MOR 693 ("Big Al") and
- muscle and organ restoration at Scott Hartman's Skeletal Drawing website.
- List of the many possible Allosaurus species...24 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
