Aktaş, Tortum
Aktaş, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
| Aktaş | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Aktaş Aktaş'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 14,17[1] km² |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 126 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Tarihçe değiştir
Aktaş'ın eski adı Pethar'dır. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Pethar (پتخار) olarak geçer.[5][6] Bu yer adı Gürcüce "peti" (ფეთი) ve "hari" (ხარი) kelimelerinden türemiş ve "çılgın boğa" anlamında Pethari'den (ფეთხარი) geliyor olabilir.[7][8]
Pethari veya Pethar köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir.
Pethar köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Tortum sancağına bağlı Liskavi nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu, 3'ü Müslüman olmuş ve 51'i Hristiyan kalmış 54 haneden oluşuyordu. Köyün nüfusunun zaman içinde azaldığı 1835 tarihli nüfus defterinden anlaşılmaktadır. Bu tarihte Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlı olan köydeki 23 hanede 65 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince Pethar köyünün nüfusunun yaklaşık 130 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9][10]
Pethar, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Erzurum vilayetinin Tortum kazasının merkez nahiyesine bağlı köylerden biriydi.[6] Bu yerleşim 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 186 kişiden oluşuyordu.[11] Pethari veya Pethar Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Aktaş olarak değiştirilmiştir. 1965 genel nüfus sayımına göre Aktaş köyünde 271 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde sadece 7 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Tortum Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[13]
Coğrafya değiştir
Mahalle, Erzurum il merkezine 44 km, Tortum ilçe merkezine 6 km uzaklıktadır.[14] Mahalle, Tortum'un güneyinde olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Tortum-Yakutiye) devlet yoluna 2 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[15]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 126[2] |
| 2021 | 125[2] |
| 2020 | 136[2] |
| 2019 | 155[2] |
| 2018 | 143[2] |
| 2017 | 112[2] |
| 2016 | 110[2] |
| 2015 | 127[2] |
| 2014 | 150[2] |
| 2013 | 119[2] |
| 2012 | 98[3] |
| 2011 | 102[3] |
| 2010 | 92[3] |
| 2009 | 96[3] |
| 2008 | 120[3] |
| 2007 | 121[3] |
| 2000 | 133[3] |
| 1990 | 195[16] |
| 1985 | 219[17] |
| 1965 | 271[18] |
Kaynakça değiştir
- ^ "Erzurum Tortum'un Mahalleleri". AtlasBig. 1 Oca 1970. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Tortum Aktaş Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Aktas, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 19 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 234.
- ^ "ფეთი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 6 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "ხარი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 6 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93, 96. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "(PDF) XIX. YÜZYILDA TORTUM'UN NÜFUS DURUMU". www.acarindex.com. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 252.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Aktaş Mahallesi". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Aktaş to D 950". Aktaş to D 950. 25 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.