Ahmet Veli Menger
Ahmet Veli Menger (d. 8 Aralık 1891, Petropavlovsk, Rus İmparatorluğu - ö. 10 Kasım 1978, İstanbul), Türk iş insanı, sanayici; Ahmet Veli Menger Holding, Mengerler Otomotiv ve Otomarsan şirketlerinin kurucusu. Türkiye'de Mercedes-Benz şirketinin ilk distribütörüdür.[1]
Ahmet Veli Menger | |
|---|---|
| Doğum | 8 Aralık 1891 Petropavlovsk, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 10 Kasım 1978 İstanbul, Türkiye |
| Milliyet | Sibir |
| Meslek | İş insanı, sanayici, mümessil, A.V.M. Holding Kurucusu ve eski Yönetim Kurulu Başkanı |
| Organizasyon | Ahmet Veli Menger Holding, Mengerler Otomotiv, Otomarsan, Bosch Türk |
| Evlilik | Ayşe Menger (e. 1925) |
| Çocuk(lar) | Safiye Menger (d. 1927, Tientsin) |
Hayatı değiştir
Menger, 8 Aralık 1891 yılında Sibirya'nın Petropavlovsk kentinde (şimdi Kazakistan'ın Kızılyar şehri), Mehmetcan İbrahimoff'un 13 çocuğunun en küçüğü olarak dünyaya gelir.[2] Kendisi aslen bir Kazan Tatarıdır.[3] Eğitimini dini okulda devam ettirirken, orada elde ettiği bilgileri ve öğrenimleri yetersiz bulur ve bir arkadaşı ile birlikte İstanbul'daki Galatasaray Lisesi'nde okumak hevesi ile evden kaçar.
Kaçarken Odessa'da yakalanarak ailesine iade edildiğinde daha fazla okumasını istemeyen babası tarafından ağabeyinin bakkal dükkanına çırak olarak verilir. 18 yaşına geldiğinde kendisinin bakkal dükkanında kalmasının uygun olmadığına inanarak, merkezi Almanya'nın Bremen şehrinde olan ve yün, ham deri ile kürk sektörlerinde iş yapan "Stucken" firmasının Rusya organizasyonunda küçük bir görev ile iş hayatına başlar.
22 yaşında imza yetkisi alarak şirket adına satın alma işlerini yapmak üzere Moğolistan'a gönderilir. Bu sırada Rusya'daki ayaklanmalar ve isyanların çapı genişler ve Menger, Rusya'ya dönmeyip Çin'e yerleşmeye karar verir.
1925 yılında kendisi gibi Rusya'dan göç etmiş Tatar asıllı Satlıgan ailesinin kızı Ayşe ile evlenir ve Çin'in Tientsin kentine yerleşir. 2 yıl sonra kızları Safiye dünyaya gelir.
Stucken firmasında yün ve kürk eksperi olarak yetişen Menger, Çin'de Stucken ürünlerinin ihracatı üzerine bir şirket kurar. Çin'de kaldığı 11 sene içerisinde toplam 42 adet şube ve iki yerde yün arındırma ve işleme fabrikası kurar. Başta İngilizlerle ticarete odaklanarak çalışırken daha sonrasında Alman "Melchers" firması ile birlikte Almanya'ya ürün ihracat etmeye başlar. 1937 yılında başlayan Japon işgali sebebiyle ticaret ve ihracat zorlaşır, Menger ise bu yüzden Çin'de işleri sonlandırıp, gençliğinde öğrenim görmek istediği Türkiye'ye göç etmeye kararını verir. Tientsin kentini terk ederek Japonya ve ABD üzerinden Avrupa'ya gelir, geçici olarak Berlin'e yerleşir ve Türkiye'nin Almanya büyükelçiliğine göç müracaatında bulunur.
1938 yılının 2. yarısında büyükelçilikten olumlu cevap gelir ve Menger, ailesi ile beraber İstanbul'a yerleşir. Türkiye'de ilk işini, Karaköy'de küçük bir yazıhane açarak başlatır, ancak 1939 yılının Eylül ayında başlayan II. Dünya Savaşı, ticari faaliyetleri durdurma noktasına getirir. Savaş sonrası Alman firmaları finansal olarak toparlanıp kendilerine yeni temsilciler ve mümessiller aradıklarında "Melchers" firmasının aracısı ile Menger başta Daimler-Benz, Bosch ve Hentig[4] gibi firmalardan mümessillik teklifi alır.
Türkiye, savaşa katılmadığından dolayı elinde yeterince döviz rezervi bulunmamaktaydı. Bu sıkıntıyı gidermek için koyulan kararlar ve yasalar, ithalat yapan firmalara işlerini büyütme imkanını doğurur. Menger, bu durumun uzun sürmeyeceği kanaatine vararak temsil ettiği Alman firmalarını Türkiye'de yatırımda bulunup, üretime geçmeleri konusunda ikna etmeye çalışır. O zamanlarda Alman firmaları, dış devletlerde yatırım yapmaktan çekinir ve bu sebeple Menger'in, Mercedes-Benz firmasıyla görüşmeleri 10 yıla yakın bir vakit alır. 1967 yılında bu uzun görüşmeler sona erer ve Otomarsan kurulur. Bu şirket sayesinde Mercedes-Benz marka otobüsler, "Otomarsan" markasıyla Türkiye'de imal edilebilecek ve satılabilecektir.
1960'lı yıllarda Bosch şirketi ile Türkiye'de akümülatör ve buzdolabı imalatı üzerine yapılan müzakereler bir sonuç vermemiştir. Menger, Bosch ile yaptığı uzun görüşmeler sonrasında 1970 yılında Menger-Bosch ortaklığı ile "Robert Bosch Türk" fabrikası kurulur ve enjektör memesi imalatına başlanarak Bosch'un Türkiye'de üretim yapması garantilenir.
Menger, otomotiv ve elektrikli aletler haricinde ziraat sektöründe de yer almıştır. 1955 yılında Silivri yakınlarındaki Köstemir Çiftliği'ni satın alıp modern zirai yatırımlara başlar. Bu ve bu tür çiftlikleri işletmek için "Gülçin Çiftliği Ziraat ve Ticaret A.Ş." şirketi kurulur.
En nihainde otomotiv, elektrikli aletler, tarım, ölçüm aletleri ve diğer birçok sektörde faaliyet gösteren Menger, tüm şirketleri tek bir çatı altında toplayarak Ahmet Veli Menger Holding'i kurar.
Menger, Türkiye'deki Tatarların tanınması için birçok faaliyetlerde bulunmuştur. 1965 yılında Ankara'da, Kazan Kültür ve Yardımlaşma Derneği'nin kurucuları arasında yer almıştır.[5] Son yıllarında, hayırseverlik ve kültürel faaliyetler için Ahmet Veli Menger Vakfı'nı kurar.
Menger, aynı sırada Yapı ve Kredi Bankası'nın kurucusu Kazım Taşkent'in dostudur.[6]
Ahmet Veli Menger, 10 Kasım 1978 tarihinde vefat etmiştir.
Kaynakça değiştir
- ^ "Ergün Diler - PARAYI TAKİP ET!". takvim.com.tr. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022.
- ^ "Ahmet Veli Menger Holding". www.avm.com.tr. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022.
- ^ "«Гениальный коммерсант»: как казанский татарин Ахметвали Менгер стал турецким дилером Мерседеса и Бош". 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.
- ^ Mumcu, Uğur (10 Ekim 2018). 40'ların Cadı Kazanı. um:ag. ISBN 978-605-4274-58-1. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022.
- ^ "Bizim Ahıska dergisi - Bir Muhaceretin Hikayesi" (PDF). www.ahiska.org.tr. 2015. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022.
- ^ Taşkent, Kâzım (1980). Yaşadığım Günler. Yapi Kredi Publishing. ISBN 978-975-08-3131-7. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022.