Afganistan-Özbekistan sınırı
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Afganistan-Özbekistan sınırı, Özbekistan'ın yabancı ülkelerle olan 144 kilometrelik (89 mil) sınırının en kısasıdır. Türkmenistan sınırından Tacikistan sınırına kadar Amu Derya Nehri boyunca uzanır.[1]
Tanımlama değiştir
Sınır, batıda Türkmen sınır kavşağından doğuda Tacik kavşağına kadar tamamen Amu Derya Nehri boyunca uzanıyor. Sınır, Özbek tarafından karayolu ve demiryolu ile geçilmektedir ve ana kontrol noktası Özbek şehri Termez'in doğusunda yer almaktadır.[2]
Özbekistan, sınır boyunca iki çit kurdu: biri dikenli telden, diğeri ise daha yüksek, elektrikli dikenli teller (380 volt), mayınlar ve silahlı Özbek askerleri tarafından devriyelerle korunuyor.[3][4]
Tarih değiştir
Eski Sovyetler Birliği ile Afganistan arasındaki sınırdan sonra sınır değişmedi. Sınır, bugünkü şeklini 19. yüzyılda Orta Asya'da Büyük Oyun olarak bilinen Anglo-Rus rekabeti sırasında almıştır. Hiva Hanlığı ve Buhara Emirliği'nin Rus İmparatorluğu tarafından fethinden ve İngiliz İmparatorluğu'nun İngiliz Hindistan'ı üzerindeki egemenliğinden sonra, iki ülke Afganistan'ı aralarında bağımsız bir tampon devlet olarak tutmaya karar verdi.
1873'te İngiltere ve Rusya sınırın çizilmesi konusunda anlaştılar: Amu Darya Hvaja Salar köyünden Zorku Gölü'ne kadar olan doğu sınırı ilan edildi ve Wahan Koridoru Afganistan'da kaldı. Sınırın batı kısmı (yani günümüz Afganistan-Türkmenistan sınırının çoğu) daha sonra bir sınır komisyonu tarafından belirlenecekti.[2]
1880'lerin başında, Rusların sınırlarını günümüz Türkmenistan'ına kadar genişletmesi ve Afganistan'ın şu anda Sandıkach olarak bilinen bölgesi yakınlarındaki Penjde'de bir savaş çıkmasıyla gerilim tırmandı. Müzakereler durumu yumuşattı ve 1885-88'de bir araya gelen İngiliz-Rus Sınır Komisyonu, modern zamanlardaki sınırları belirledi. Hwaja Salar köyünün kimliği artık tespit edilemediği için sınırın Afganistan, Hamiab yakınlarında Amu Derya'nın geçtiği alanla aynı hizaya getirilmesine karar verildi.[2]
1921'de, Rusya'nın "Afganistan'da yaşayan halkların adalet ve kendi kaderini tayin etme ilkelerine uygun olarak geçen yüzyılda Afganistan'ın sınır bölgelerini terk etmeyi kabul ettiği Sovyet-Afgan anlaşması" imzalandı. Ancak bu anlaşma hiçbir zaman uygulanmadı ve 1946 Sınır Anlaşması ile feshedildi. Sınırlar nehir adalarında kaldı ve daha sonra ortak bir komisyon tarafından paylaşıldı.[2]
1979'da 40. Ordu'ya bağlı Sovyet birlikleri, Afgan savaşının bir parçası olarak Mezar-ı Şerif ve Kabila'ya ulaşmak için dubalarla Termez sınırını geçti.[5] Daha sonra 1982'de resmen açılan Dostluk Köprüsü'nü inşa ettiler, ancak stratejik önemi onu Mücahid isyancıları için bir hedef haline getirdi.[6] Sovyet ordusu 1989'da Afganistan'ı bu köprüyü kullanarak terk etmiştir.
1997'den 2001'e kadar Özbeklerin Taliban ayaklanmasıyla ilgili endişeleri nedeniyle kapatılan köprü, 2001'de Taliban'ın yenilmesinden sonra yardım için yeniden açıldı.[7] 2018 için Özbekistan ve Afganistan arasındaki tek istikrarlı bağlantı olmaya devam ediyor.
Kaynakça değiştir
- ^ CIA World Factbook - Afghanistan, 8 Eylül 2018, 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 6 Temmuz 2021
- ^ a b c d International Boundary Study No. 26 - Afghanistan-USSR Boundary (PDF), 15 Eylül 1983, 9 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 8 Eylül 2018
- ^ McElroy, Damien (11 Kasım 2001). "Tashkent urged to allow UN aid across bridge". The Daily Telegraph. 7 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2007.
- ^ Bivens, Matt (16 Kasım 2001). "The Afghan Humanitarian Crisis". The Nation. 25 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2007.
- ^ BBC Timeline: Soviet War in Afghanistan, 24 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 8 Eylül 2018
- ^ Hairatan and the Friendship Bridge, 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 8 Eylül 2018
- ^ CNN - Aid flows as key Afghan border bridge re-opens, 9 Aralık 2001, 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 8 Eylül 2018