Arpaşen, Göle
Arpaşen, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
| Arpaşen | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Arpaşen Arpaşen'in Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 429 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Tarihçe değiştir
Arpaşen veya Arpaşeni, köyün bilinen en eski adıdır. Gürcüce bir yer adı olan Arpaşeni (არფაშენი), Eski Gürcücede "ışın" anlamındaki "arpi" (არფი) kelimesinden türemiştir ve "güneşli köy" gibi bir anlama gelir.[3] Bu yer adı Türkçeye Arpaşen şeklinde girmiştir. Nitekim 1854 tarihli Kiepert haritasında "Arpaschen" (Arpaşen) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Arpaşen" (آرپەشین) biçiminde geçer.[4][5] Gürcü gazeteci Konstantine Martvileli ise, Arpaşeni (არფაშენი) adındaki "Arpa" kelimesinin Türkçe, “şeni” (შენი) kelimesinin Gürcüce olduğunu yazmıştır.[6]
Arpaşen, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir.
Arpaşen köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince Arpaşen (Арпашен) olarak kaydedilen köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlı ve idari merkezi Kirziyan köyü olan Arpaşen nahiyesinin 12 köyünden biriydi. 1886 yılında nüfusu, 146'sı erkek ve 146'sı kadın olmak üzere, 36 hanede yaşayan 292 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı Kürt olarak kaydedilmiştir. Arpaşen nahiyesi, Arapaşen köyü ile Gülistan, Demur-Kapı Kürt, Kirzian, Molla-Hasan, Muçuk, Telli-Ogli, Tikaş, Heva, Çardahlı, Çoban-Köy ve Yagmur-Ogli köylerini kapsıyordu. Bu köylerde 207 hanede toplam 1.641 kişi yaşıyordu. Bu nüfus içinde 1.383 kişi Kürt ve 258 kişi Türk olarak kaydedilmiştir.[7] Arpaşeni köyünün nüfusu 1896 yılında 216 kişi, 1906 yılında 310 kişi olarak tespit edilmiştir.[8] Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezmiş olan Gürcü gazeteci Konstantine Martvileli de bir çayırlıkta yer alan köyün nüfusunun Kürtlerden oluştuğunu belirtmiştir.[6]
Arpaşen köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Arpaşen Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Arpaşen köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Arpaşen / Arpaşin" (آرپەشین) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı.[5] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 642 kişiden oluşuyordu.[10] Arpaşen Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Ağılyolu olarak değiştirilmiştir.[11] 1965 genel nüfus sayımında Ağılyolu köyünün nüfusu 1.241 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 301 kişi okuma yazma biliyordu.[12] Daha sonra köye yeniden eski adı verilmiştir.
Coğrafya değiştir
Köy, Ardahan il merkezine 31 km, Göle ilçe merkezine 49 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 429[2] |
| 2021 | 454[2] |
| 2020 | 468[2] |
| 2019 | 476[2] |
| 2018 | 511[2] |
| 2017 | 521[2] |
| 2016 | 571[2] |
| 2015 | 576[2] |
| 2014 | 611[2] |
| 2013 | 624[2] |
| 2012 | 655[2] |
| 2011 | 646[2] |
| 2010 | 669[2] |
| 2009 | 699[2] |
| 2008 | 715[2] |
| 2007 | 708[2] |
| 2000 | 760[13] |
| 1990 | 1.128[14] |
| 1985 | 1.424[15] |
| 1980 | 1.538[16] |
| 1975 | 1.556[17] |
| 1970 | 1.384[18] |
| 1965 | 1.241[19] |
| 1960 | 1.096[20] |
| 1955 | 1.023[21] |
| 1950 | 925[22] |
| 1945 | 744[23] |
| 1940 | 642[24] |
| 1935 | 563[25] |
Kaynakça değiştir
- ^ "Arpasen, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Arpaşen Köy Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "არფი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 15 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 8 (21) Ekim 1917, sayı 221". 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 443-454". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 112, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 352.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 606". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ a b "Ağılyolu Köyü". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1981). "1980 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1977). "1975 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1973). "1970 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). "1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1948). "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
