İhtiyozor
İhtiyozorlar (Ichthyosauria; Yunanca: "balık kertenkeleler"), Mezozoik dönemde yaşamış deniz sürüngenleriydi. Köpekbalıklarına veya yunuslara benzerlerdi. Bazıları korunmuş derinin izlenimlerine sahip birçok ihtiyozor fosili bulundu. Bunlar, Ichthyosaurus gibi gelişmiş ihtiyozorların, üçgen bir sırt yüzgeci, iki çift kürek benzeri yüzgeç ve bir köpekbalığınınki gibi çatallı, dikey bir kuyruğa sahip olduğunu göstermektedir. Uzun, çıtçıtlı çeneler ve konik dişler, ihtiyozorların balık ve kalamar yediğini gösterir. Küçük ihtiyozorlar sadece yaklaşık 3 ft (1 m) uzunluğundayken, Triyas ve erken Jura'dan dev ihtiyozorlar 65 ft (20 m) uzunluğa ulaştı ve onları pliosaur devlerinden sonra en büyük ikinci deniz sürüngenleri haline getirdi. İhtiyozorlar Kretase'de zaten nadirdi ve Mesozoyik'in sonuna kadar hayatta kalamadı.[2]
| İhtiyozorlar | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ichthyosaurus ve Mosasaurus, Heinrich Harder (1912) | |||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||
| |||||||||||
| Familyalar | |||||||||||
Morfoloji değiştir
İhtiyozorlar, köpekbalıklarına benzer kuyruk yüzgeçleri geliştirdiler. Kulak kemikleri yunuslarda olduğu gibi diğer kafatası kemiklerinden ayrılmamıştır, bu nedenle sonar kullanmadıkları belirgindir. Ichthyosaurların balık tutmak için geliştirdikleri küçük, sivri dişleri ve ince çeneleri vardı.[2]
Gözler değiştir
İhtiyozorların, sklerotik halka adı verilen bir kemik halkasıyla dolu büyük göz yuvaları vardı. Bu, büyük göz küresinin desteklenmesine yardımcı oldu. İri gözleri, ihtiyozorların avlanmak için görme yeteneğini kullandıklarını gösteriyor. Geceleri, bulanık sularda veya sürekli karanlık, derin sularda avlarını avlayabilmiş olabilirler. Avrupa'dan bir Jura devri ihtiyozoru olan Temnodontosaurus, herhangi bir omurgalı hayvanın en büyük gözlerine sahipti. Gözlerinin her biri 26 cm genişliğindeydi.[2]
Yüzüş şekli değiştir
Uzmanlar, ihtiyozorların tam olarak nasıl yüzdükleri konusunda tartışıyorlar. Muhtemelen suda ilerlemek için çatallı kuyruklarını kullanmışlardır. Sertleştirici lifler, kuyruk tabanının bir menteşe görevi görmesine yardımcı oldu, böylece kuyruk bir yandan diğer yana hızla çırpılabilirdi. Güçlü omuzları ve kanat şeklindeki arka yüzgeçleri, bazı uzmanlara, ihtiyozorların arka yüzgeçlerini çırptığını ve su altında “uçtuğunu” düşündürüyor.[2]
Doğum değiştir
Bazı ihtiyozorlar, karın bölgelerinde korunmuş bebek kemikleri ile bulunmuştur. İlk başta, uzmanlar bu bebeklerin mide içeriği olduğunu ve bu nedenle yamyamlık kanıtı olduğunu düşündüler. Ancak artık bunların, doğumdan önce veya doğum sırasında ölen bebekler olduğu düşünülüyor. Çoğu hamile ihtiyozor, yalnızca bir veya iki bebeği korur, ancak bazılarının sayısı 11'e kadar çıkar. Bebeklerin doğarken ilk olarak kuyrukları gözükür ve doğduktan sonra hemen yüzebiliyorlardı.[2]
Kaynakça değiştir
Notlar değiştir
- ^ "Ichthyosauria". paleobiodb.org. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021.
- ^ a b c d e Encyclopedia of dinosaurs & prehistoric life. sf.86-87
Bibliyografya değiştir
Encyclopedia of dinosaurs & prehistoric life. American Museum of Natural History. New York, N.Y.: DK Publishing in association with the American Museum of Natural History. 2008. ISBN 978-0-7566-3836-8. OCLC 181602635.
Ayrıca bakınız değiştir
Dış bağlantılar değiştir
Wikimedia Commons'ta Ichthyosauria ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Ichthyosauria ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.- USMP Berkeley's ichthyosaur introduction 10 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ryosuke Motani's detailed Ichthyosaur homepage, with vivid graphics
- Eureptilia: Ichthyosauria – Palaeos
- Hauff Museum, Germany – exhibiting the finds of Holzmaden
 | Tarih öncesi Sürüngenler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |