Vikipedi

Cumhuriyet Halk Partisi: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Nanahuatl (mesaj | katkılar)
Devriyeler
544.785 değişiklik
kayda değer olmadığı gerekçesiyle silinen maddeye verilen bağlantı kaldırıldı
Stultiwikia (mesaj | katkılar)
Devriyeler
11.349 değişiklik
k dz. tr. (kendisi -> kendi) (via JWB)
91. satır:
Cumhuriyet Halk Partisi'nin kurumsal olarak ortaya çıkışı bazı İttihatçı eski kadrolardan da üyelerin katılımıyla, [[Sivas Kongresi]]'nde gerçekleşmiştir. CHP'nin 1. Kurultayı olarak da kabul edilen, 4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplanan [[Sivas Kongresi]]'nde, [[Türkiye]]'nin çeşitli bölgelerinde işgallere direnmek amacıyla kurulan [[müdâfaa-i hukuk cemiyetleri]] [[Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti]] (ARMHC) adı altında birleştirilmiştir. 23 Nisan 1920'de toplanan [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] ARMHC delegelerinden oluşmuş, ancak 1922'de Meclis, Birinci Grup ve [[İkinci Grup]] adıyla iki gruba ayrılmıştır.<ref>[http://www.chp.org.tr/?page_id=67&page=3 CHP'nin kuruluşu] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131226073519/http://www.chp.org.tr/?page_id=67&page=3|tarih=26 Aralık 2013}} ''CHP Resmî İnternet Sitesi''</ref>
 
[[Türk Kurtuluş Savaşı|Millî Mücadele]] zaferinden sonra Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki Birinci Grup, ülke çapında siyasi örgütlenmeye girişmiş ve 28 Haziran 1923 tarihinde<ref>[http://www.setav.org/ups/dosya/10342.pdf Osmanlı'dan bugüne Türkiye'de seçimlerin kısa tarihi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121119062533/http://www.setav.org/ups/dosya/10342.pdf|tarih=19 Kasım 2012}}, Mehmet O. Alkan</ref> yapılan seçimlere tek liste ile girerek biri dışında bütün Milletvekilliklerinimilletvekilliklerini elde etmiştir.
 
[[Lozan Antlaşması]]'nın kabulü nedeniyle Meclis'te baş gösteren yoğun tartışmalar üzerine Mustafa Kemal Paşa, 9 Eylül 1923 tarihinde [[Dokuz Umde]] adı verilen siyasi programı ilan etti ve iki gün sonra [[Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı|İçişleri Bakanlığı]]'na verilen bir dilekçeyle kendisinekendine bağlı Milletvekillerindenmilletvekillerinden oluşan Halk Fırkası’nı kurdu. (Halk Fırkası'nın resmî kuruluş tarihi 11 Eylül 1923 olmasına rağmen, partinin kuruluş tarihi partileşme kararının alındığı 9 Eylül 1923 olarak kabul edilir.<ref>[[Encyclopædia Britannica|Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition]]</ref>) Parti kurucuları; [[Refik Saydam]], [[Celâl Bayar]], [[Mehmet Sabit Sağıroğlu|Sabit Sağıroğlu]], [[Münir Hüsrev Göle]], [[Cemil Uybadın]], [[Halil İbrahim Nakıpoğlu|Kâzım Hüsnü]], [[Saffet Arıkan]] ve [[Mehmet Zülfü Tigrel]], ilk Genel Sekreter ise [[Recep Peker]]'di.
 
== Mustafa Kemal Atatürk dönemi ==
147. satır:
 
=== II. Dünya Savaşı yılları ===
İsmet İnönü, [[cumhurbaşkanı]] ve Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanı olduktan sonra 1939 yılında seçimler yenilendi. TBMM yeni dönem çalışmalarına Mart ayında başladı. 1 Eylül 1939 tarihinde [[Nazi Almanyası|Almanya]], [[Polonya]]'ya saldırdı ve [[II. Dünya Savaşı]] başladı. [[Avrupa]]'da [[Nazi Almanyası|Hitler Almanyası]], [[Faşist İtalya (1922-1943)|Mussolini İtalyası]] ile birlikte istilaya başlamıştı. [[Uzak Doğu]]'da da [[Japonya]] bu savaş dalgasına katılmıştı. Savaşın diğer tarafında ise Fransa ve İngiltere bulunuyordu. [[Adolf Hitler|Hitler]]'in güçlü ordusu kısa zamanda Avrupa'yı istila etti. [[Benito Mussolini|Mussolini]] kendisinekendine [[Afrika]]'yı hedef almıştı. [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] olayları uzaktan izliyordu. Ancak Japonlar 7 Aralık 1941 tarihinde ABD'nin [[Pearl Harbor Saldırısı|Pearl Harbor üssüne saldırınca]] [[Amerika Birleşik Devletleri]] Almanya, İtalya ve Japonya'ya savaş açtı. Bu arada Almanya [[Sovyetler Birliği|SSCB]]'ye saldırdı. Türkiye Millî Şef İnönü yönetiminde savaşın dışında durdu. İzlenen dengeci dış politika ile Türkiye savaşın dışında kaldı. Ancak savaş Türkiye'yi [[Iktisat|iktisadi]] yönden sıkıntıya soktu. Birçok temel madde bile karneye bağlandı.
 
[[Türk Silahlı Kuvvetleri|Türk Ordusu]] her türlü tehlikeye karşı ayakta tutuldu. Dönemde yaşanan olaylardan biri ise [[Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı|Millî Eğitim Bakanı]] [[Hasan Âli Yücel]] öncülüğünde açılan [[Köy enstitüsü|Köy Enstitüleri]] idi.
232. satır:
28 Eylül 1959 tarihinde [[Kasım Gülek]] Genel Sekreterlikten istifa etti, yerine [[İsmail Rüştü Aksal]] Genel Sekreter oldu.
CHP'liler 1959 bahar aylarında Batı Anadolu illerini kapsayan ve Büyük Taarruz adı verilen bir seçim kampanyası başlattılar. Ülke ise büyük bir gerginlik içindeydi. Bu geziler sırasında İnönü, [[Uşak]]’ta taşlı saldırıya uğradı. Devlet güçleri olaya müdahale etmediler. Siyasette CHP-DP kavgası gitgide su üstüne çıkıyordu. 1960 yılı başlarında basına uygulanan sansür de artmıştı. CHP'nin yayın organı ''Ulus'' gazetesi kapatılmıştı. 2 Nisan 1960 tarihinde [[Kayseri]]'ye giden İnönü'nün treni durduruldu. İsmet Paşa kurulan barikatları elleriyle yararak şehre ulaştı ve kendisinikendini Kayseri'de 50 bin kişi karşıladı. Demokrat Parti, 18 Nisan 1960 tarihinde [[Tahkikat Komisyonu|Meclis Tahkikat Encümeni]]'ni kurdu. Aynı gün CHP Lideri İsmet İnönü, TBMM'de Tahkikat Komisyonu hakkında tarihi bir konuşma yaptı ve Demokrat Partililere "Biz demokratik rejim dedik, bu rejim kurulmuştur. Bu demokratik rejim istikametinden ayrılıp baskı rejimi haline götürmek tehlikeli bir şeydir. Bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam. Şartlar tamam olduğunda milletler için ihtilal, meşru bir haktır." dedi. İsmet Paşa'nın bu sözlerine tepki olarak CHP lideri 12 oturum TBMM toplantılarından uzaklaştırıldı. Bunun üzerine tepki gösteren CHP Grubu meclisten polis zoruyla uzaklaştırıldı. 28-30 Nisan'da, [[İstanbul]] ve [[Ankara]]'da hükûmete karşı öğrenci olayları yapıldı, ölenler oldu. İki kentte de sıkıyönetim ilan edildi. Menderes olaylardan CHP ve İnönü'yü sorumlu tuttu. 3 Mayıs 1960 tarihinde Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral [[Cemal Gürsel]] hükûmeti bir mektupla uyardı.
 
=== 27 Mayıs ve sonraki yıllar ===
254. satır:
22 Şubat 1962 günü Albay [[Talat Aydemir]]'in başında bulunduğu cunta yönetime el koymaya kalkıştı. [[Kara Harp Okulu]] öğrencileri harekete geçirildi. [[Ankara]] karışmıştı. Olay büyük tecrübe sahibi olan Başbakan İnönü tarafından bastırıldı.
 
İnönü'nün ilk koalisyon daha fazla hükûmette kalamadı. Özellikle siyasi af konusunda işler çıkmaza girince Başbakan İnönü 30 Mayıs 1962 tarihinde istifa etti. Hükûmeti kurma görevi tekrar kendisinekendine verildi. İsmet İnönü 25 Haziran 1962'de YTP, CKMP ve bağımsızlarla II. Koalisyon Hükûmeti'ni kurdu. 14 Aralık 1962 tarihindeki 16. Kurultay, Genel Merkezciler, Kasım Gülek-Nihat Erim kanadı ve üçüncü dünyacılar arasında tartışmalara sahne oldu. İhraçlar, istifalar partiyi zayıflattı. Kasım Gülek, [[Nihat Erim]] ve [[Mehmet Avni Doğan]] bir yıl süreyle partiden ihraç edildi. 1963 Mayıs ayında Talat Aydemir'in ikinci darbe girişimi de başarıyla bastırıldı. Darbeye teşebbüsten mahkûm olan Talat Aydemir idam edildi.
 
16 Kasım 1963 tarihindeki ara seçimleri AP kazandı. Aynı gün yapılan yerel seçimlerde AP % 45.4, CHP ise %36.2 oranında oy aldı. Başbakan İnönü yurtdışında bulunduğu sırada YTP hükûmetten çekildi. Hemen ertesi gün de CKMP hükûmetten çekildiğini açıkladı. II. Koalisyon da çökmüştü. 2 Aralık 1962 tarihinde İnönü istifa etti. AP lideri [[Ragıp Gümüşpala]] hükûmeti kuramadı, 10. İnönü Hükûmeti 25 Aralık 1963 tarihinde kuruldu. Bu defa CHP bağımsızlarla birlikteydi.
267. satır:
* [[28. Türkiye Hükûmeti|X. İnönü Hükûmeti]] (25 Aralık 1963 - 20 Şubat 1965)
 
Seçimlere gidilirken Cumhuriyet Halk Partisi kendisinekendine bir kimlik belirlemeliydi. CHP siyasi yelpazenin neresinde duracaktı? Yeni bir ses, yeni bir politika gerekliydi. Örgütün ve partinin buna ihtiyacı vardı. Bu yeni ses 1965 yılı ortalarında Genel Başkan İsmet İnönü'den geldi: "CHP ''[[Ortanın solu|Ortanın Solunda]]''dır." CHP bu şekilde hem soldaki [[Türkiye İşçi Partisi (1961)|Türkiye İşçi Partisi]]'ne tabandan gidecek oyları engellemek hem de yeni gidişatını belirlemek amacındaydı.
 
Ancak CHP'nin büyük rakibi AP bu sloganı seçimlere gidilirken tam tersi yönde kullandı ve CHP'yi [[sosyalizm]]e kaymakla suçladı. 1964 yılında AP'nin başına geçen [[Süleyman Demirel]] meydanlarda "Ortanın Solu Moskova Yolu" diyerek CHP'yi yerden yere vurdu. Ayrıca seçimler öncesinde CHP'nin girişimiyle seçim kanunu değiştirildi ve [[Millî bakiye sistemi|millî bakiye usulü]] getirildi. Bu, küçük partilerin lehine bir gelişmeydi. AP kanuna muhalefet etti. 1968 yılında AP bu kanunu kaldırmıştır.<ref>[http://www.chp.org.tr/?page_id=67&page=15] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131226071706/http://www.chp.org.tr/?page_id=67&page=15|tarih=26 Aralık 2013}} ''CHP Resmî İnternet Sitesi''</ref>
293. satır:
28 Haziran 1974 tarihinde toplanan tüzük kurultayında "Demokratik Sol" kavramı doğrultusunda parti tüzüğünde değişikliğe gidildi. Demokratik Sol'un [[Marksizm]]'den kaynaklanmayan yerli bir kavram olduğu vurgulandı. Ortanın Solu ile başlayan süreç böylelikle sonuçlanmış oldu. Yeni düzende CHP kabuğunu kırmış ve yerini bulmuştu.
 
Taban tabana zıt bu iki partiden kurulan koalisyonda beklenen oldu. Özellikle [[Türk Ceza Kanunu]]'nun 163., 141. ve 142. maddeleri konusunda iki parti görüş ayrılığına düştü. Hükûmetin sonu yaklaşmaktaydı. Tam bu sırada [[Yunanistan]]'daki [[1967-1974 Yunanistan askerî cuntası|albaylar cuntasının]] desteklediği Kıbrıs Rum Millî Muhafız Alayı'na bağlı birlikler, [[Enosis]]'i gerçekleştirmek amacıyla, cumhurbaşkanı [[Makarios]]'u devirdi. Cunta, adadaki [[Kıbrıs Türkleri|Türklere]] karşı katliam hareketlerine başladı. Diplomatik görüşmeler sonuçsuz kaldı ve Türkiye 1960 [[Zürih ve Londra Antlaşmaları|Zürih ve Londra garantörlük antlaşmalarının]] verdiği hakkı kullanarak [[Kıbrıs]]'a askerî müdahalede bulundu. [[Türk Silahlı Kuvvetleri]], 20 Temmuz 1974 sabahı [[Kıbrıs Harekâtı]]'na başladı. Bu olay Başbakan [[Bülent Ecevit]]'in halk üzerindeki sempatisini oldukça artırdı. Ecevit her gittiği yerde "Kıbrıs Fatihi Karaoğlan" olarak karşılanıyordu. Adaya müdahale ile Türklerin hakları kurtarıldı. [[Birleşmiş Milletler]]'in çağrısıyla ateşkes yapıldı. Ancak olayın sonucunda gelen [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ambargosu [[Türkiye]]'ye ekonomik açıdan çok zorlu yıllar yaşattı. Kıbrıs Barış Harekâtı'nın ardından hükûmet içi anlaşmazlıklar nedeniyle Başbakan [[Bülent Ecevit]], 18 Eylül 1974 tarihinde [[37. Türkiye Hükûmeti|CHP-MSP hükûmeti]]nin istifasını verdi. Hükûmetin istifasının ardından Ecevit erken seçim kampanyası başlattı. Kıbrıs zaferinin kendisinekendine sağladığı siyasi prestiji oya dönüştürmek istiyordu ancak TBMM'deki diğer partiler buna yanaşmadılar. Hükûmet uzun süre kurulamadı. Bu arada CHP 14 Aralık 1974 tarihinde 22. Kurultayını topladı. [[Orhan Eyüboğlu]] genel sekreter seçildi. Deniz Baykal ve [[Mustafa Üstündağ (siyasetçi)|Mustafa Üstündağ]] yeni genel sekreter yardımcıları oldular.
 
[[Bülent Ecevit]]'in istifasının ardından başlayan hükûmet bunalımı ancak 12 Nisan 1975 tarihinde sona erdi. [[Süleyman Demirel]] Başbakanlığında AP, MSP, MHP ve CGP, [[39. Türkiye Hükûmeti|I. Milliyetçi Cephe Hükümeti]]'ni kurdular. Ülkede iç gerilim artmakta, ekonomik bunalım gitgide daha da çekilmez bir hal almakta, sağ-sol ayrışması ve çatışmalar yaşanmaktaydı. Bu şartlar altında 12 Ekim 1975'te yapılan ara seçimlerde CHP ve AP oylarını artırdı. 6 milletvekili için yapılan ara seçimde milletvekillerinden 5'ini AP, 1'ini de CHP kazandı. [[1975 Türkiye senato seçimleri|Senato üçte bir yenileme seçiminde]] ise AP 27, CHP 25, MSP 2 senatörlük kazandı.
315. satır:
[[12 Eylül Darbesi|12 Eylül 1980]] sabahı Türk halkı, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin sesi ile uyandı. Ordu yönetime el koydu ve TBMM, hükûmet ve anayasa feshedildi. Tüm yurtta sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Siyasi partilerin, derneklerin ve sendikaların etkinlikleri durduruldu. Genelkurmay Başkanı Orgeneral [[Kenan Evren]] ve kuvvet komutanlarının oluşturduğu [[Millî Güvenlik Konseyi]] ülkenin tek hakimiydi. CHP Genel Başkanı [[Bülent Ecevit]] ve AP Genel Başkanı [[Süleyman Demirel]] [[Gelibolu]]'daki Hamzakoy tesislerinde gözetim altına alındı. MSP Genel Başkanı [[Necmettin Erbakan]] ve MHP Genel Başkanı [[Alparslan Türkeş]] ise [[İzmir]]-[[Uzunada-Yassıca ada|Uzunada]]'ya gönderildi.
28 Ekim 1980 tarihinde tüm siyasi partilerin çalışmaları durduruldu. 30 Ekim 1980 tarihinde [[Bülent Ecevit]], "siyasi yasak nedeniyle kendisikendi eve hapsolup sustuğunda partiyi karıştırmak isteyenlerin istediklerini yapabilecekleri" gerekçesiyle<ref>CHP'nin Reddi Mirası - Orhan Akbulut, Yazan: Dr. Metehan Akbulut, Ubuntu Yayınları, Antalya, 2021, 400 Sayfa, ISBN 9786057052346, (Sayfa: 221)</ref><ref>Yalçın Doğan, Dar Sokakta Siyaset (1980-1983), Tekin Yayınevi, 1985, İstanbul, Sayfa: 75-76</ref> 30 Ekim 1980'de CHP Genel Başkanlığından istifa etti. Ayrıca istifasıyla ilgili kamuoyuna bir açıklamada bulundu.<ref>CHP'nin Reddi Mirası - Orhan Akbulut, Yazan: Dr. Metehan Akbulut, Ubuntu Yayınları, Antalya, 2021, 400 Sayfa, ISBN 9786057052346, (Sayfa: 329, Ek-16: Bülent Ecevit'in CHP Genel Başkanlığı'ndan istifası hakkındaki basın açıklması - tam metin)</ref> 21 Şubat 1981 tarihinden itibaren ''[[Arayış]]'' dergisini çıkardı. Buradan ya da başka kanallarla verdiği demeçlerden dolayı yargılandı ve cezaevine girdi. MGK bir yıl sonra, 16 Ekim 1981 tarihinde tüm siyasi partilerle birlikte Cumhuriyet Halk Partisi'ni de kapattı. Böylece Türkiye Cumhuriyeti tarihinde CHP'nin ilk dönemi sona erdi.
 
Bülent Ecevit'in 1970'lerde kurduğu CHP hükûmetleri:
378. satır:
18 Nisan 1999 günü yapılan genel ve yerel seçimlerde [[Bülent Ecevit]]'in [[Demokratik Sol Parti|DSP]]'si oyların %22.18'ini alarak birinci parti oldu ve 136 milletvekilliği kazandı. ([[Milliyetçi Hareket Partisi|MHP]]: 129, [[Fazilet Partisi|FP]]: 111, [[Anavatan Partisi|ANAP]]: 86, [[Doğru Yol Partisi|DYP]]: 85, Bağımsızlar: 3).<ref>[https://web.archive.org/web/20110720033123/http://www.belgenet.net/ayrinti.php?yil_id=13 1999 Yılı Genel Seçim Sonuçları] ''Belgenet.net''</ref> Sol oyların bu şekilde [[Demokratik Sol Parti|DSP]]'de toplanması CHP'yi askerî darbeler dönemi dışında ilk defa meclis dışına itti. CHP %8.71 oy almış ancak %10 barajını geçemediği için [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]] dışında kalmıştı. Seçimlerden sonra koalisyon pazarlıkları başladı ve 28 Mayıs 1999 tarihinde [[Bülent Ecevit]] başbakanlığında [[Demokratik Sol Parti|DSP]]-[[Milliyetçi Hareket Partisi|MHP]]-[[Anavatan Partisi|ANAP]] koalisyon hükûmeti kuruldu.
 
[[Deniz Baykal]] seçim yenilgisinden kendisininkendinin sorumlu olduğunu belirterek 22 Nisan 1999'da genel başkanlıktan istifa etti. 22 Mayıs 1999 tarihinde toplanan IX. Olağanüstü Kurultay'da [[Altan Öymen]] genel başkanlığa seçildi. Haziran ayındaki X. Olağanüstü Kurultay parti meclisi seçimleri içindi ve [[Tarhan Erdem]] genel sekreter seçildi.
 
Deniz Baykal'ın CHP'den ayrı kalması kısa sürdü. Yaklaşık 1.5 yıl sonra 30 Eylül 2000 tarihinde toplanan XI. Olağanüstü Kurultay'da Baykal genel başkanlığa döndü. CHP genel sekreterliğine ise [[Önder Sav]] seçildi.
 
CHP, TBMM dışında olmasına rağmen iktidardaki koalisyona karşı muhalefetini sürdürdü. Özellikle Şubat 2001 ekonomik krizinden hükûmeti sorumlu tutarak muhalefetini şiddetlendirdi. 2002 yılının Mayıs ayında Başbakan Bülent Ecevit rahatsızlandı. Ekonomik gidişat zaten kriz nedeniyle iyi değildi. Ekonomi, krizden sonra [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'den getirilen iktisatçı [[Kemal Derviş]]'e teslim edilmişti. Başbakanın sağlık durumunun bozulması koalisyonda sarsıntıya neden oldu. Yaz aylarında koalisyon ortağı MHP, kendisininkendinin bulunmadığı hükûmet modelleri konuşulmaya başlanınca 3 Kasım 2002'de erken seçime gidilmesini talep etti. Koalisyonun büyük ortağı DSP'de ise Ecevit'in rahatsızlığından kaynaklanan iktidar mücadelesi partiyi böldü. DSP grubunun yarısı partiden ayrılarak [[İsmail Cem]] genel başkanlığında [[Yeni Türkiye Partisi (2002)|Yeni Türkiye Partisi]]'ni kurdu. Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı [[Kemal Derviş]] önceleri [[Yeni Türkiye Partisi (1961)|YTP]] içinde siyaset yapacağının sinyallerini verse de Ağustos ayında CHP'ye katıldı. Ayrıca 3 milletvekili de CHP'ye katılarak partinin TBMM'de temsil edilmesini sağladı. TBMM Ağustos ayında toplanarak hem 3 Kasım'da erken seçim kararı aldı hem de [[Avrupa Birliği]] uyum yasalarını çıkardı. CHP [[2002 Türkiye genel seçimleri|3 Kasım 2002 milletvekilliği seçimleri]]ne umutla gidiyordu. [[Kemal Derviş]]'in partiye katılımı ivme kazandırdı. Öte yandan [[Türk-İş]] başkanı [[Bayram Meral]], sanatçı [[Zülfü Livaneli]] ve ilahiyatçı Prof. Dr. [[Yaşar Nuri Öztürk]] de partiye katılıp milletvekili adayı oldular.
 
=== 2002 genel seçimleri ===
395. satır:
2003 yılı Ekim ayında yapılan 30. Olağan Kurultay'da Baykal ve ekibi tekrar seçildiler. Tüzük değişikliği, sert tartışmalara sebep olsa da kabul edildi ve [[Kemal Derviş]] parti meclisine girdi. [[2004 Türkiye yerel seçimleri|28 Mart 2004 yerel seçimleri]]nde AK Parti %41 oy alırken CHP 1999 yerel seçimlerinde %13 olan oyunu bu seçimde %18'e çıkardı. İllerin büyük çoğunluğunda belediye başkanlıklarını AK Parti kazandı.<ref>[http://www.yerelnet.org.tr/secimler/ 2004 Yılı Yerel Seçim Sonuçları] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081206070649/http://www.yerelnet.org.tr/secimler/ |tarih=6 Aralık 2008 }} ''Yerelnet.org.tr''</ref>
 
Seçimlerin ardından Baykal'a karşı muhalefet yükseliyordu. Muhalefetin başında ise [[İstanbul]] [[Şişli]] ilçe belediye başkanlığına %65 oy alarak seçilen [[Mustafa Sarıgül]] bulunuyordu. Sarıgül CHP'yi iktidara taşıyacağı söylemiyle [[Anadolu]]'yu dolaşmaya başladı. Elbette bu eylem genel merkezi rahatsız etti ve genel başkan [[Deniz Baykal]] 3 Temmuz 2004 tarihinde XII. Olağanüstü kurultayı topladı, delegelerden güvenoyu istedi. 781 oyla güvenoyu alan Baykal, Sarıgül'e karşı güçlenmişti. Ayrıca 24 Ekim 2004 tarihinde [[Yeni Türkiye Partisi (2002)|Yeni Türkiye Partisi]] kendisinikendini feshetti ve CHP'ye katıldı. Sarıgül ise muhalefetini sürdürdü. CHP adına mitingler ve toplantılara devam etti. Bunun üzerine yönetim Sarıgül'ü disiplin kuruluna sevk etti. Kurul Sarıgül'ün ihracını 7'ye karşı 8 oyla reddetti. Genel Başkan Deniz Baykal kararın rüşvetle alındığını belirterek 29 Ocak 2005 tarihinde Olağanüstü Kurultayı toplayacağını söyledi. Kurultay öncesinde üç isim başkanlığa aday olarak ortaya çıktı: Baykal, Sarıgül ve [[Zülfü Livaneli]]. Daha sonra Livaneli adaylıktan çekildi. Baykal ve Sarıgül'ün hesaplaştığı XIII. Olağanüstü Kurultay çok gergin geçti. Büyük kavgalar çıktı, yaralanmalar yaşandı. Baykal ve Sarıgül arasında çok şiddetli tartışmalar yaşandı. Sonuçta Baykal 674 oyla güven tazeledi. Kurultaydan sonra Mustafa Sarıgül, 24 Mart 2005'te, CHP Yüksek Disiplin Kurulu tarafından "Kurultayı arbede ve şiddet ortamına çevirdiği" gerekçesiyle CHP'den ihraç edildi.<ref>[http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2005/03/25/618743.asp Sarıgül CHP'den ihraç edildi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120112224849/http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2005/03/25/618743.asp |tarih=12 Ocak 2012 }} ''Hürriyet'', 25 Mart 2005</ref>
 
Yine kurultay sonrası partiden istifalar oldu ancak meclis grubunun büyük kısmı partide kaldı. İstifa eden milletvekillerinin bir kısmı bağımsız kalırken bir kısmı da [[Sosyaldemokrat Halk Partisi|SHP]]'ye geçti. 19-20 Kasım 2005 tarihlerinde toplanan 31. Olağan Kurultay'da Deniz Baykal 1158 oyun tamamını alarak genel başkanlığına devam etti.
458. satır:
[[Dosya:CHP 2014 convention.jpg|thumbnail|upright=1.36|5 Eylül 2014 tarihinde Ankara'da gerçekleştirilen CHP 18. Olağanüstü Kurultayı'nda [[Muharrem İnce]] ve [[Kemal Kılıçdaroğlu]].]]Cumhuriyet Halk Partisi, [[2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi|2014 cumhurbaşkanlığı seçimi]]nde [[Milliyetçi Hareket Partisi]] ile ortak aday çıkarma kararı aldı ve [[İslam İşbirliği Teşkilatı]] eski genel sekreteri [[Ekmeleddin İhsanoğlu]]'nu aday gösterdi.
 
Ekmeleddin İhsanoğlu'nun seçimlerde %38,44 oy alarak kaybetmesi üzerine CHP'de muhalifler hareketlendi. Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu muhaliflerin olağanüstü kurultay için yeterli imzayı bulamayacağını düşünerek tüzüğün kendisinekendine verdiği yetkiyle kurultayı toplama kararı aldı. Aynı gün CHP Yalova Milletvekili ve Grup Başkanvekili [[Muharrem İnce]], yapılacak 18. Olağanüstü Kurultay'da Kemal Kılıçdaroğlu'na karşı adaylığını açıkladı. 5 Eylül 2014'te Ankara'da düzenlenen kurultayda Kılıçdaroğlu 740 oyla tekrar genel başkan seçildi, İnce 415 oy aldı.<ref name="2014kongre">{{Web kaynağı | url = http://www.ntvmsnbc.com/id/25536005/ | başlık = Kılıçdaroğlu yeniden genel başkan | yazar = | tarih = 5 Eylül 2014 | eser = | yayıncı = [[NTVMSNBC.com]] | erişimtarihi = 5 Eylül 2014 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140905191245/http://www.ntvmsnbc.com/id/25536005/ | arşivtarihi = 5 Eylül 2014 | ölüurl = hayır }}</ref>
 
=== 2015 genel seçimleri ===
468. satır:
Parti Meclisi'nin aldığı karar doğrultusunda 29 Mart 2015 tarihinde, 7 Haziran 2015'te düzenlenecek [[Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri|milletvekilliği seçimleri]] için partinin adaylarını belirlemek üzere ön seçim düzenlendi. İl seçim kurullarının gözetiminde 45 seçim bölgesinde gerçekleştirilen ön seçimde Genel Başkan Kılıçdaroğlu İzmir 2’nci bölgeden oyların yaklaşık yüzde 85'ini alarak birinci çıkmayı başarırken, 11 milletvekili aday listelerine giremedi.<ref>[http://www.sozcu.com.tr/2015/gundem/il-il-chp-on-secim-sonuclari-787437/ İl il CHP ön seçim sonuçları ] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150612220308/http://www.sozcu.com.tr/2015/gundem/il-il-chp-on-secim-sonuclari-787437/ |tarih=12 Haziran 2015 }}, sozcu.com.tr.</ref>
 
7 Haziran 2015 tarihinde yapılan [[Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri|genel seçimler]]de yaklaşık %25 oy alan CHP, 132 milletvekilliği kazandı. 2011 seçimlerine göre oy kaybı yaşansa da, CHP seçmeninin seçim barajını geçmesi için [[HDP]]'ye stratejik oy vermiş olduğunun yaygın olarak kabullenilmesi nedeniyle 'yenilgi psikolojisi' hissedilmedi. Buna rağmen CHP [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi]]'nde siyasi olarak neredeyse yok oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/06/150608_secim_satir_baslari_gs2015 | başlık = 7 Haziran seçiminin 8 sonucu | yazar = | tarih = 8 Haziran 2015 | eser = | yayıncı = BBC Türkçe | erişimtarihi = 2 Şubat 2020 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170620191954/http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/06/150608_secim_satir_baslari_gs2015 | arşivtarihi = 20 Haziran 2017 | ölüurl = hayır }}</ref> İktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi'nin TBMM'deki sayısal üstünlüğü kaybettiği seçimlerin ardından, Kılıçdaroğlu, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'ye birlikte hükûmet kurmaları halinde başbakan olması yönünde çağrıda bulundu. CHP liderinin kendisinekendine yaptığı "başbakanlık" teklifine Bahçeli olumsuz yanıt verdi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.trthaber.com/haber/gundem/hukumet-kurma-surecinden-secime-dogru-199771.html | başlık = Hükümet kurma sürecinden seçime doğru | yazar = | tarih = 21 Ağustos 2015 | eser = | yayıncı = TRT Haber | erişimtarihi = 2 Şubat 2020 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200201215425/https://www.trthaber.com/haber/gundem/hukumet-kurma-surecinden-secime-dogru-199771.html | arşivtarihi = 1 Şubat 2020 | ölüurl = evet }}</ref>
 
Cumhurbaşkanı'nın hükûmeti kurma yetkisi verdiği AK Parti Genel Başkanı [[Ahmet Davutoğlu]], 13 Temmuz'da koalisyon görüşmeleri kapsamında Kılıçdaroğlu ile bir araya geldi. Böylece Türkiye'de, 16 yıl sonra ilk defa hükûmet kurulması için koalisyon görüşmeleri gerçekleştirilmiş oldu. Hükûmet kurma girişimlerinin başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Davutoğlu, 63. Hükûmet'i kurma görevini Cumhurbaşkanı Erdoğan'a 18 Ağustos'ta iade etti. Erdoğan, Davutoğlu dışında ikinci kez hükûmeti kurma görevlendirmesi yapmadı ve 26 Ağustos’ta anayasa gereği yenileme seçimi yapılması kararı verdi. 1 Kasım'da yapılacak seçimlere kadar görev yapacak seçim hükûmetinde Anayasa gereği tüm partilerin hükûmette temsil edilmesi zorunluluğu vardı. Davutoğlu, TBMM’de temsil eden partilerden kendi belirledikleri isimlere bakanlık önerisi yaptı. CHP ve MHP, bu süreçte hükûmete bakan vermeyeceğini açıkladı. 1 Kasım’da yenilenen seçimde, AK Parti yüzde 49 oya çıkarak 317 milletvekili ile tekrar tek başına iktidar oldu. CHP’nin oyları ise yüzde 25’e çıktı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/24/davutoglu-isaret-etmisti-7-haziran-1-kasim-tarihleri-arasinda-neler-yasandi/ | başlık = Davutoğlu işaret etmişti: 7 Haziran - 1 Kasım tarihleri arasında neler yaşandı? | yazar = | tarih = 24 Ağustos 2019 | eser = | yayıncı = Gazete Duvar | erişimtarihi = 2 Şubat 2020 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200201215423/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/24/davutoglu-isaret-etmisti-7-haziran-1-kasim-tarihleri-arasinda-neler-yasandi/ | arşivtarihi = 1 Şubat 2020 | ölüurl = evet }}</ref>
491. satır:
TBMM, 20 Nisan 2018 tarihinde 381 milletvekilinin oyuyla cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinin 3 Kasım 2019 tarihi yerine 24 Haziran 2018 tarihinde yapılacağını kararlaştırdı. Erken seçim kararının ardından "ortak cumhurbaşkanı adayı" arayışı sonuçsuz kalan ve her partinin kendi adayıyla cumhurbaşkanlığı için yarışmasında karar kılan muhalefet partileri, parlamento seçimlerinde ise ittifakla seçime gitme kararı aldı. [[Millet İttifakı]], 5 Mayıs 2018 tarihinde Kemal Kılıçdaroğlu, [[İYİ Parti]] Genel Başkanı [[Meral Akşener]], [[Saadet Partisi]] Genel Başkanı [[Temel Karamollaoğlu]] ve [[Demokrat Parti (2007)|Demokrat Parti]] Genel Başkanı [[Gültekin Uysal]]'ın Partiler Arası Seçim İşbirliği Bildirisi’ni imzalamalarıyla kuruldu.
 
Cumhuriyet Halk Partisi milletvekilleri [[Öztürk Yılmaz]] ve [[Didem Engin]], 20 Nisan 2018'de Cumhurbaşkanlığı'na aday adayı olduklarını ilan etti.<ref>{{Haber kaynağı |url=https://www.ntv.com.tr/turkiye/chpli-ozturk-yilmaz-ve-didem-engin-cumhurbaskanligi-icin-adayliklarini-acikladi,qsaUtWfRO0aVRmp8EAsgAw |başlık=CHP'li Öztürk Yılmaz ve Didem Engin cumhurbaşkanlığı için adaylıklarını açıkladı |yayımcı=NTV |tarih=20 Nisan 2018 |erişimtarihi=28 Nisan 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180429093248/https://www.ntv.com.tr/turkiye/chpli-ozturk-yilmaz-ve-didem-engin-cumhurbaskanligi-icin-adayliklarini-acikladi,qsaUtWfRO0aVRmp8EAsgAw |arşivtarihi=29 Nisan 2018 |ölüurl=hayır }}</ref> Parti Sözcüsü [[Bülent Tezcan]], Yılmaz ve Engin'in açıklamalarının ciddiye alınmaması gerektiğini belirtti.<ref>{{Haber kaynağı |url=https://www.yenisafak.com/gundem/ozturk-yilmaz-ile-didem-engin-chpyi-karistirdi-3246497 |başlık=Öztürk Yılmaz ile Didem Engin CHP'yi karıştırdı |çalışma=Yeni Şafak |tarih=21 Nisan 2018 |erişimtarihi=28 Nisan 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180429094800/https://www.yenisafak.com/gundem/ozturk-yilmaz-ile-didem-engin-chpyi-karistirdi-3246497 |arşivtarihi=29 Nisan 2018 |ölüurl=hayır }}</ref> CHP Parti Meclisi, cumhurbaşkanı adayını belirleme yetkisini Genel Başkan [[Kemal Kılıçdaroğlu]]'na verdi.<ref>{{Haber kaynağı |url=http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/963577/CHP_PM__Kilicdaroglu_na_ittifak_yetkisi_verdi.html |başlık=CHP PM, Kılıçdaroğlu'na ittifak yetkisi verdi |çalışma=Cumhuriyet |tarih=24 Nisan 2018 |erişimtarihi=28 Nisan 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180427150100/http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/963577/CHP_PM__Kilicdaroglu_na_ittifak_yetkisi_verdi.html |arşivtarihi=27 Nisan 2018 |ölüurl=hayır }}</ref> Kılıçdaroğlu, kendisininkendinin aday olmayacağını, belirlenecek aday için çalışacağını açıkladı.<ref>{{Haber kaynağı |url=https://www.cnnturk.com/video/turkiye/kilicdaroglundan-aday-tarifi-kavgaci-olmayacak-basari-oykusu-olacak |başlık=Kılıçdaroğlu'ndan aday tarifi: Kavgacı olmayacak, başarı öyküsü olacak |yayımcı=CNN Türk |tarih=26 Nisan 2018 |erişimtarihi=28 Nisan 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180428094955/https://www.cnnturk.com/video/turkiye/kilicdaroglundan-aday-tarifi-kavgaci-olmayacak-basari-oykusu-olacak |arşivtarihi=28 Nisan 2018 |ölüurl=evet }}</ref> CHP, 4 Mayıs 2018 tarihinde 110 milletvekilinin imzasıyla aldığı grup kararıyla [[Muharrem İnce]]'yi aday gösterdi.<ref>{{Haber kaynağı |url=http://www.hurriyet.com.tr/gundem/ankarada-muharrem-ince-afisleri-asiliyor-40825441 |başlık=CHP'nin adayı resmen Muharrem İnce... İnce'den ilk sözler |çalışma=Hürriyet |ad1=Rıfat |soyadı1=Başaran |ad2=Selahattin |soyadı2=Sönmez |ad3=Gamze |soyadı3=Kolcu |yer=Ankara |tarih=4 Mayıs 2018 |erişimtarihi=4 Mayıs 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180504095950/http://www.hurriyet.com.tr/gundem/ankarada-muharrem-ince-afisleri-asiliyor-40825441 |arşivtarihi=4 Mayıs 2018 |ölüurl=hayır }}</ref> Bir gün sonra İnce'nin adaylık başvurusu YSK'ya iletildi.<ref>{{Haber kaynağı |url=https://www.ntv.com.tr/turkiye/chp-ince-icin-yskya-adaylik-basvurusu-yapti,JhxhWNRb3Ea030T1caIZzQ |başlık=CHP, İnce için YSK'ya adaylık başvurusu yaptı |yayımcı=NTV |tarih=5 Mayıs 2018 |erişimtarihi=5 Mayıs 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180505133954/https://www.ntv.com.tr/turkiye/chp-ince-icin-yskya-adaylik-basvurusu-yapti,JhxhWNRb3Ea030T1caIZzQ |arşivtarihi=5 Mayıs 2018 |ölüurl=hayır }}</ref> Kılıçdaroğlu, 26 Mayıs 2018'de partisinin seçim bildirgesini açıkladı ve milletvekili adaylarını tanıttı.<ref>{{Haber kaynağı |url=http://www.hurriyet.com.tr/gundem/chpnin-secim-bildirgesi-aciklaniyor-40848755 |başlık=CHP'de büyük gün... Kılıçdaroğlu seçim bildirgesini açıkladı... |çalışma=Hürriyet |tarih=26 Mayıs 2018 |erişimtarihi=26 Mayıs 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180526123259/http://www.hurriyet.com.tr/gundem/chpnin-secim-bildirgesi-aciklaniyor-40848755 |arşivtarihi=26 Mayıs 2018 |ölüurl=hayır }}</ref>
 
24 Haziran 2018 tarihinde düzenlenen [[2018 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi|Cumhurbaşkanlığı seçimi]]nin ilk turunda Recep Tayyip Erdoğan yeniden Cumhurbaşkanı seçilirken, CHP'nin adayı Muharrem İnce oyların %30,64'ünü alarak ikinci oldu. İnce'nin seçim gecesi kamuoyunun karşısına çıkmaması ve gazeteci [[İsmail Küçükkaya]]'ya gönderdiği "Adam Kazandı" mesajıyla Erdoğan'ın galibiyetini kabul etmesi, özellikle CHP tabanında tepkilere neden oldu.<ref>{{Haber kaynağı |url=https://tr.sputniknews.com/turkiye/201904171038794255-muharrem-ince-kucukkaya-adam-kazandi/ |başlık=Muharrem İnce bir kez daha 'adam kazandı' dedi |çalışma=Sputnik Türkiye |tarih=17 Nisan 2019 |erişimtarihi=3 Şubat 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190417172335/https://tr.sputniknews.com/turkiye/201904171038794255-muharrem-ince-kucukkaya-adam-kazandi/ |arşivtarihi=17 Nisan 2019 |ölüurl=evet }}</ref> İnce'nin, kaybetmesine rağmen, hem [[1983 Türkiye genel seçimleri|1983 genel seçimleri]]nden sonra ilk kez Türkiye çapında CHP'nin oy oranını %30'un üzerine taşıması, hem de partisinin milletvekilliği genel seçimlerindeki oyunun 8 puan üstünde oy alması dikkat çekici sayıldı.
530. satır:
==Özgür Özel dönemi==
{{Ayrıca bakınız|Özel Gölge Kabinesi}}[[Dosya:Özgür Özel, September 17 2023 (cropped).jpg|küçükresim|Özgür Özel]]
2023 yılında yapılacak [[38. Cumhuriyet Halk Partisi Olağan Kurultayı]]'nda genel başkanlık için aday olacağını açıkladı.<ref name=":02">{{Web kaynağı|url=https://www.haberturk.com/ozgur-ozel-genel-baskan-adayi-olacak-mi-chp-genel-baskani-ile-ne-gorustu-merak-edilen-sorularin-yanitlarini-chp-grup-baskani-haberturkcom-a-anlatti-3621502|başlık=Özgür Özel CHP Genel Başkanlığına aday olacak|erişimtarihi=14 Eylül 2023|arşivtarihi=14 Eylül 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230914190212/https://www.haberturk.com/ozgur-ozel-genel-baskan-adayi-olacak-mi-chp-genel-baskani-ile-ne-gorustu-merak-edilen-sorularin-yanitlarini-chp-grup-baskani-haberturkcom-a-anlatti-3621502|dil=Türkçe|çalışma=Habertürk|soyadı=Habertürk}}</ref> CHP genel başkanı [[Kemal Kılıçdaroğlu]], CHP'nin geleceği hakkında yaptığı açıklamalarda, partiyi "bilgili, birikimli iyi bir sosyal demokrata" devredeceğini söyledi. Ancak bu ifadeye tepki gösteren bazı partililer, Kılıçdaroğlu'nun partiyi demokratik bir şekilde yönetemediği eleştirilerinde bulundular. Özellikle Özgür Özel, Kılıçdaroğlu'nun bu tanımlamayı kendisinekendine ve diğer potansiyel rakiplere yönelik olarak yaptığını savundu. Özel, partinin iç demokrasisinin önemine vurgu yaparak, partinin liderinin demokratik yollarla seçilmesi gerektiğini dile getirdi. Ayrıca Kılıçdaroğlu'nun "ama görünür hale gelmesi lazım" ifadesine de tepki gösterdi ve böyle bir kişinin nerede olduğunu ve hangi görevlerde denendiğini sordu.<ref name=":1">{{Web kaynağı|url=https://www.gazeteduvar.com.tr/ozgur-ozelden-kilicdarogluna-iyi-bir-sosyal-demokrat-tepkisi-sehzademiz-hangi-kafeste-haber-1644974|başlık=Özgür Özel'den Kılıçdaroğlu'na 'iyi bir sosyal demokrat' tepkisi: Şehzademiz hangi kafeste?|erişimtarihi=31 Ekim 2023|arşivtarihi=31 Ekim 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20231031064611/https://www.gazeteduvar.com.tr/ozgur-ozelden-kilicdarogluna-iyi-bir-sosyal-demokrat-tepkisi-sehzademiz-hangi-kafeste-haber-1644974|tarih=31 Ekim 2023|ölüurl=hayır|dil=tr-TR|çalışma=gazeteduvar.com.tr}}</ref> Kemal Kılıçdaroğlu'nun "partiyi güvenli bir limana teslim etmek" benzetmesine de itiraz eden Özel, bu ifadeyi "O gemiyi tehlikeli sulara kim sürükledi?" sorusuyla eleştirdi.<ref name=":1" />
 
5 Kasım 2023’te gerçekleştirilen kongrede rakibi ve mevcut genel başkan Kemal Kılıçdaroğlu karşısında 2. turda 812 oy ile CHP genel başkanı seçildi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c0v283jjp7vo|başlık=Özgür Özel: CHP'de 13 yıllık Kemal Kılıçdaroğlu dönemine son veren değişimci yeni genel başkan|erişimtarihi=5 Kasım 2023|arşivtarihi=5 Kasım 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20231105014222/https://www.bbc.com/turkce/articles/c0v283jjp7vo|tarih=5 Kasım 2023|ölüurl=hayır|dil=Türkçe|çalışma=BBC News Türkçe}}</ref>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Cumhuriyet_Halk_Partisi" sayfasından alınmıştır