Türkiye ekonomik krizi (2018-günümüz): Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Ereniusovic (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok Etiketler: Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
Bakım |
||
7. satır:
[[Dosya:USDTRY 2021-12-18 09-37-31.png|küçükresim|287x287pik|1 Ağustos 2021 - 18 Aralık 2021 tarihleri arasındaki Dolar/TL grafiği.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.fxcm.com/markets/quotes/forex/usdtry/ | başlık = USDTRY Forex Price, Live Charts and Quotes | erişimtarihi = 18 Aralık 2021 | dil = İngilizce | çalışma = FXCM Markets | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211218064321/https://www.fxcm.com/markets/quotes/forex/usdtry/ |arşivtarihi= 18 Aralık 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>]]
'''2018-22 Türkiye ekonomik krizi''', Türkiye'de devam eden ve [[finansal bulaşma]] ve
[[Türk lirası]]nın değer kaybı, yüksek [[enflasyon]], artan [[borç]] ve karşılık gelen kredi temerrütleri, krizin öne çıkan özellikleridir.
21. satır:
{{başlık genişlet}}
Yılın ilk çeyreğinde yüzde 7,2, ikinci çeyreğinde yüzde 5,3 büyüyen [[Türkiye ekonomisi]], ağustos ayında yaşanan spekülatif kur atakları ve küresel ekonomideki gelişmelere rağmen üçüncü çeyrekte yüzde 1,6'lık büyüme gerçekleştirdi. Türkiye, [[15 Temmuz Darbe Girişimi|2016'da darbe girişimi]]'nin olduğu üçüncü çeyrekteki gerilemenin ardından 8 çeyrek üst üste büyüme başarısı gösterdi.
[[Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi|Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi]] ile bakanlıkların sayısı azaltılarak ekonomide tek elden yönetime geçildi. Bu kapsamda Hazine Müsteşarlığı ile Maliye Bakanlığı birleştirilerek Hazine ve Maliye Bakanlığı oluşturuldu. Ekonominin koordinasyonunu da sağlayan Hazine ve Maliye Bakanlığı görevine [[Berat Albayrak]] getirildi.
Rahip [[Andrew Brunson]]'un davası nedeniyle [[Amerika Birleşik Devletleri-Türkiye ilişkileri|Türkiye-ABD ilişkileri]]<nowiki/>nde yaşanan gerilim piyasalara yansırken, ağustosta başlayan spekülatif saldırılar, kur ve faiz başta olmak üzere temel göstergelerde bozulmalara neden oldu. [[Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi|Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi]] ile spekülatif saldırılar karşısında hızlı ve etkili kararlar alınarak yürürlüğe konuldu.
Kurun etkisiyle yükselen ve ekimde yüzde 25,24 ile tepe noktasına ulaşan enflasyon, yürütülen sıkı para ve maliye politikası, alınan önlemler ve başlatılan Enflasyonla Topyekun Mücadele Programı'nın etkisiyle düşüş trendine girdi, kasımda yüzde 21,62 oldu.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/ekonomide-2018-boyle-gecti-/1341833|başlık=Ekonomide 2018 böyle geçti|erişimtarihi=2022-10-08|çalışma=www.aa.com.tr}}</ref>
* 2018 Yılında Türkiye'ye karşı yapılan kur saldırıları
* [[Faiz]] indirimleri<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/tl-faiz-indirimi-sinyali-verildi-gunden-bu-yana-yuzde-25-deger-kaybetti-6782763/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=23 Kasım 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211122094217/https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/tl-faiz-indirimi-sinyali-verildi-gunden-bu-yana-yuzde-25-deger-kaybetti-6782763/ |arşivtarihi=22 Kasım 2021 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59332074 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=21 Aralık 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211221140454/https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59332074 |arşivtarihi=21 Aralık 2021 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://www.yeniakit.com.tr/haber/faiz-indirimi-surerse-dolar-ne-kadar-olur-1604142.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=21 Aralık 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211221153321/https://www.yeniakit.com.tr/haber/faiz-indirimi-surerse-dolar-ne-kadar-olur-1604142.html |arşivtarihi=21 Aralık 2021 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://www.webtekno.com/faiz-kararina-ekonomistlerden-gelen-ilk-tepkiler-h117448.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=22 Aralık 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211222133047/https://www.webtekno.com/faiz-kararina-ekonomistlerden-gelen-ilk-tepkiler-h117448.html |arşivtarihi=22 Aralık 2021 |ölüurl=hayır }}</ref>
* Merkez Bankası'nın brüt rezervlerindeki ciddi azalma<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/dolarda-rekorlar-haftasi-s400-biden-faiz-6075021/ | başlık = Dolarda rekorlar haftası: S400, Biden, faiz… | erişimtarihi = 4 Kasım 2020 | dil = Türkçe | çalışma = www.sozcu.com.tr | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201013000641/https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/dolarda-rekorlar-haftasi-s400-biden-faiz-6075021/ | arşivtarihi = 13 Ekim 2020 | ölüurl =hayır}}</ref>
Satır 31 ⟶ 38:
* Dış siyasetteki tansiyon artışı (Fransa ve Yunanistan ile yaşanan politik çatışmalar, ABD ve AB tarafından yaptırım söylemleri vb.)
* Ayasofya'nın müze statüsünden camiye dönüştürülmesi<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aa.com.tr/tr/analiz/ayasofya-nin-camiye-cevrilmesi-karari-ve-teo-politik-tepkiler/1913722 | başlık = Ayasofya’nın camiye çevrilmesi kararı ve teo-politik tepkiler | erişimtarihi = 6 Temmuz 2021 | çalışma = www.aa.com.tr | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200912034633/https://www.aa.com.tr/tr/analiz/ayasofya-nin-camiye-cevrilmesi-karari-ve-teo-politik-tepkiler/1913722 | arşivtarihi = 12 Eylül 2020}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.dw.com/tr/uluslararas%C4%B1-toplumun-ayasofya-tepkisi/a-54136620 | başlık = Uluslararası toplumun Ayasofya tepkisi {{!}} DW {{!}} 11.07.2020 | erişimtarihi = 6 Temmuz 2021 | dil = tr-TR | çalışma = DW.COM | ad = Deutsche | soyadı = Welle (www.dw.com) | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200712090703/https://www.dw.com/tr/uluslararas%C4%B1-toplumun-ayasofya-tepkisi/a-54136620 | arşivtarihi = 12 Temmuz 2020}}</ref>
* Sosyal Medya üzerinden yapılan [[dezenformasyon]] yapılması<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ntv.com.tr/teknoloji/sosyal-medya-dezenformasyonu-kitlelerle-yayginlasiyor,dlp7WPb3N0SF6kmj8vJUUw|başlık=Sosyal medya dezenformasyonu kitlelerle yaygınlaşıyor|erişimtarihi=2022-10-08|dil=tr|çalışma=www.ntv.com.tr}}</ref>
== Etkileri ==
===Döviz kuru===
Merkez Bankası'nın verilerine göre, 1 Ocak 2018 tarihinde 3.78 lira seviyesinde bulunan [[Dolar]] kuru, Türkiye'ye karşı kur saldırıları nedeniyle 20 Aralık 2021 tarihi itibarıyla 18.36 lira seviyesine yükselerek rekor bir yükseliş gösterdi; bu da son 10 yılda yüzde 600'den fazla yükselişe denk geldi. Aynı dönemin başında 4,54 liraya denk gelen Avrupa para birimi [[Euro]] ise, kriz sırasında 20,74 düzeyine yükseldi.<ref>{{Web kaynağı |url=https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?%2Fevds%2FserieMarket%2F#collapse_2 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=13 Mart 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201230191405/https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?%2Fevds%2FserieMarket%2F#collapse_2 |arşivtarihi=30 Aralık 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>
[[Amerikan doları|Dolar]] kuru, 11 Ekim 2021 itibarıyla 9₺'yi,<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.haberturk.com/dolar-9-lirayi-asti-dolar-ne-kadar-oldu-dolar-kac-tl-3218452-ekonomi | başlık = Dolar ne kadar oldu? | erişimtarihi = 14 Ekim 2021 | tarih = 11 Ekim 2021 | dil = Türkçe | çalışma = hthayat.haberturk.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211016121453/https://www.haberturk.com/dolar-9-lirayi-asti-dolar-ne-kadar-oldu-dolar-kac-tl-3218452-ekonomi | arşivtarihi = 16 Ekim 2021}}</ref>, 12₺ Kasım 2021 itibarıyla 10₺'yi<ref>{{Web kaynağı |url=https://tele1.com.tr/dolar-999-tlyi-gorerek-rekor-tazeledi-506200/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=12 Kasım 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211112183151/https://tele1.com.tr/dolar-999-tlyi-gorerek-rekor-tazeledi-506200/ |arşivtarihi=12 Kasım 2021 |ölüurl=hayır }}</ref> aştı. "Kara Salı" olarak da anılan<ref>{{haber kaynağı |başlık=Dünya basını, TL'nin 'Kara Salı'sı ile ilgili olarak bir konuda hemfikir: Buna Erdoğan'ın söyledikleri ve politikaları sebep oldu |url=https://t24.com.tr/haber/dunya-basini-tl-nin-kara-sali-si-ile-ilgili-olarak-bir-konuda-hemfikir-buna-erdogan-in-soyledikleri-ve-politikalari-sebep-oldu,995668 |yayıncı=T24 |tarih=24 Kasım 2021 |erişimtarihi=16 Aralık 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211124181449/http://t24.com.tr/haber/dunya-basini-tl-nin-kara-sali-si-ile-ilgili-olarak-bir-konuda-hemfikir-buna-erdogan-in-soyledikleri-ve-politikalari-sebep-oldu,995668 |arşivtarihi=24 Kasım 2021 |ölüurl=hayır }}</ref> 23 Kasım 2021 gününde dolar önce 12<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.cumhuriyet.com.tr/ekonomi/piyasalarda-son-durum-1-dolar-13-lirayi-da-asti-art-arda-rekorlar-23-kasim-2021-1886982 | başlık = Piyasalarda son durum: 1 Dolar 13 lirayı da aştı! Art arda rekorlar (23 Kasım 2021) | erişimtarihi = 23 Kasım 2021 | dil = Türkçe | çalışma = www.cumhuriyet.com.tr | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211123135910/https://www.cumhuriyet.com.tr/ekonomi/piyasalarda-son-durum-1-dolar-13-lirayi-da-asti-art-arda-rekorlar-23-kasim-2021-1886982 | arşivtarihi = 23 Kasım 2021}}</ref>, sonra 13₺'yi gördü ve böylelikle dolar, 1 günde 2₺ artarak rekora imza attı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.bloomberght.com/dolartl-12-yi-asti-2292620 | başlık = Dolar/TL 13'ü de aştı | erişimtarihi = 23 Kasım 2021 | tarih = 23 Kasım 2021 | dil = Türkçe | çalışma = BloombergHT | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211123111307/https://www.bloomberght.com/dolartl-12-yi-asti-2292620 | arşivtarihi = 23 Kasım 2021}}</ref> 14 Aralık 2021 itibarıyla, [[Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası|Merkez Bankası]]'nın müdahalelerine rağmen 14₺'yi,<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.bloomberght.com/dolartl-14-u-asarak-rekor-kirdi-2294121 | başlık = Dolar/TL 14'ü aşarak rekor kırdı | erişimtarihi = 14 Aralık 2021 | tarih = 13 Aralık 2021 | dil = Türkçe | çalışma = BloombergHT | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211213064051/https://www.bloomberght.com/dolartl-14-u-asarak-rekor-kirdi-2294121 | arşivtarihi = 13 Aralık 2021}}</ref> 16 Aralık'ta ise 15₺'yi aştı. 17 Aralık'ta ise önce 16₺'yi,<ref>{{Web kaynağı | url = https://tr.investing.com/news/forex-news/dolartl-16-seviyesini-ast-2240161 | başlık = Dolar/TL 16 seviyesini aştı Yazar Investing.com | erişimtarihi = 17 Aralık 2021 | dil = tr-tr | çalışma = Investing.com Türkiye | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211217064413/https://tr.investing.com/news/forex-news/dolartl-16-seviyesini-ast-2240161 |arşivtarihi= 17 Aralık 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>sonra 17₺'yi aştı<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.bloomberght.com/dolartl-tcmb-sonrasi-17-yi-asarak-rekor-kirdi-2294609 | başlık = Dolar/TL TCMB sonrası 17'yi aşarak rekor kırdı | erişimtarihi = 17 Aralık 2021 | tarih = 17 Aralık 2021 | dil = Türkçe | çalışma = BloombergHT | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211217104621/https://www.bloomberght.com/dolartl-tcmb-sonrasi-17-yi-asarak-rekor-kirdi-2294609 |arşivtarihi= 17 Aralık 2021 | ölüurl = hayır }}</ref> Dolar kurunun 20 Aralık 2021 günü 18.36₺'ye yükselerek tarihi rekora ulaşması<ref>{{Web kaynağı | başlık = USD/TRY Historical Data | url = https://www.investing.com/currencies/usd-try-historical-data | website = Investing | erişimtarihi = 4 Mayıs 2022 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130625181748/https://www.investing.com/currencies/usd-try-historical-data | arşivtarihi = 25 Haziran 2013}}</ref> üzerine [[Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası|Merkez Bankası]] piyasaya 5. kez müdahale etti<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Duyurular/Basin/2021/DUY2021-60 | başlık = TCMB - Doğrudan Döviz Müdahalesine İlişkin Basın Duyurusu (2021-60) | erişimtarihi = 17 Aralık 2021 | dil = Türkçe | çalışma = www.tcmb.gov.tr | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211217105318/https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Duyurular/Basin/2021/DUY2021-60 |arşivtarihi= 17 Aralık 2021 | ölüurl = hayır }}</ref> ve hükümet, vadeli mevduat hesaplarında tutulan Türk Lirası'nın vade sonunda dolar, euro veya sterlin karşısında faiz oranından daha fazla artması durumunda aradaki fark ödenmesini gerektiren ve "kur korumalı mevduat sistemi" adıyla bilinen uygulamayı başlatarak, TL'nin değer kaybını yavaşlattı. Dolar kuru bu sayede 11.86₺ seviyesine indi, fakat ilerleyen gün ve haftalarda düşük hızlı artışını sürdürerek, Mayıs 2022'den itibaren 16₺ düzeyinin üzerine yerleşti.
Satır 46 ⟶ 54:
Dolar kurunu düşük tutmak için TCMB rezervlerinden 128 milyar ABD Doları satıldığı şeklindeki "[[128 milyar dolar tartışması|128 Milyar Dolar nerede]]" iddiası hükümet tarafından yalanlanırken; [[Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası]] eski Başkanı [[Süreyya Serdengeçti]] satılan miktarın 128 milyar değil, 140 milyar dolar olduğunu belirtti.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/eski-merkez-bankasi-baskani-serdengecti-ekonomi-teorisinde-faiz-degil-enflasyon-onceliklidir-1886631|başlık=Kaybolan 128 değil 140 Milyar Dolar Dedi|erişimtarihi=28 Kasım 2021|tarih=28 Kasım 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211128184129/https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/eski-merkez-bankasi-baskani-serdengecti-ekonomi-teorisinde-faiz-degil-enflasyon-onceliklidir-1886631|arşivtarihi=28 Kasım 2021|ölüurl=hayır}}</ref>
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
===Enflasyon===
[[Türkiye İstatistik Kurumu|TÜİK]]'in
== Ayrıca bakınız ==
|