Çoban köpeği yarışması
Çoban köpeği yarışması, sahiplerinin komutası altındaki çoban köpeklerinin geniş bir arazide bir koyun sürüsünü verilen talimatlara göre güttükleri bir yarışma türüdür. Yarışmada sadece çobanlık yapabilen bazı seçme köpek türlerinin yarışmasına izin verilir.[1] Köpekler sürüleri kimi engellerin etrafından dolaştırır, sevk ve idare eder ve verilen emre göre belirli bir koyunu sürüden ayırır. Yarışma özellikle geniş arazide otlakçılık yapılan Birleşik Krallık, İrlanda, Güney Afrika, Şili, Kanada, ABD, Avustralya ve Yeni Zelanda’da yaygındır.
Tarihçe değiştir
Bilinen ilk çoban köpeği yarışması 1867 yılında Yeni Zelanda Wanaka’da yapılmıştır. İzleyen yıllarda yarışmalar Avustralya’da da başlamıştır. Birleşik Krallık ise ilk kez 1873 yılında Galler’deki Bala bölgesinde çoban köpeği yarışması düzenlemiştir.[2] İlk İskoç çoban köpeği yarışması ise 1874 yılında yapılmıştır. Bu dönemde birinci köpek sahibine oldukça yüklü tutarlar ödül olarak verlmiştir.
Bundan sonra oldukça yaygınlaşan çoban köpeği yarışmaları Border collie cinsi köpeklere olan ilgiyi artırmıştır. Artık kimi yarışmalarda gösteri için hazırlanan köpeklerin yerine gerçekten çiftlik işlerinde ustalaşmış köpekler yarışmaları kazanmaya başlamıştır.[3] Yarışmalara artan ilgi ABD’yi de etkilemiş, burada ilk yarışmalar 1880’li yıllarda yapılır olmuştur.
Bugün oldukça yoğun ilgiyle takip edilen sporda farklı ülkelerde farklı ulusal yarışmalar yapılmaktadır. Bunun yanı sıra International Sheepdog Society[4] tarafından üç yılda bir düzenlenen dünya şampiyonası yapılmaktadır.
Yarışma türleri değiştir
-
Inverlochlarig'de çoban köpeği yarışması alanı -
Klasik bir parkurda sürünün ağıla konması aşaması -
Parkurun en çok kontrol gerektiren aşamalarından, sürüyü getirme -
Kimi yarışmalarda koyun yerine kazlar da kullanılır -
Ağıla koyma aşaması
Yarışmadaki engeller ve parkurlar ülkeden ülkeye değişmektedir. Birleşik Krallık, Avrupa, ABD ve Güney Afrika’da İngiliz Parkuru denilen parkur yaygındır. Avustralya’da yaygın olan parkurda ana amaç 3 ila 6 koyundan oluşan sürünün bir veya iki çoban köpeğini kontrol eden çoban tarafından kontrol edilmesidir. Yarışmada hem zaman hem de emre itaat önemli olduğu için sürünün öngörülen güzergâhın dışına çıkması da ceza puanı olarak yansıtılır. Ayrıca bu tür parkurda sürü ikiye ayrılarak iki ayrı ağıla konur.[5]
Arazi ve yarışma koşulları değiştir
Yarışmanın yapıldığı arazi çok değişken olabilmektedir. Özellikle deneyimli çobanlar yarışmada çoban köpeği ve sahibinin kabiliyetlerinin tam olarak görülebilmesi için bazı asgari koşulların olması yönünde görüş birliği vardır. Buna göre aşağıdaki yarışma koşulları olmazsa olmazdır:
- Köpek sahibinden uzaklaşarak uzaktaki bir sürüyü getirebilmelidir
- Köpek koyunları kontrol etmeli ve sahibine doğru getirmelidir
- Koyunları sahibinden uzağa götürmek köpeğin içgüdülerine ters olduğu için köpeğin komutla bunu yapabilmesi önemli bir özelliktir ve yarışamaya eklenmelidir
- Köpek ve sahibi birlikte hareket ederek koyunları belirli bir kapalı alana, ağıla veya bir aracın arkasına yükleyebilmelidir
Yarışmalara genellikle eklenen ve beğeni kazanan bazı parkurlar şöyle sıralanabilir:
- Köpek hakemlerin çobana verdiği talimat gereğince kontrollü bir şekilde sürüyü ikiye bölebilmelidir. Bölünme bazı işaretli koyunlara göre yapılabilmektedir.
- Bunun gelişmiş bir hali ise tek bir belirli koyunun sürüden ayrılmasının sağlanmasıdır
Yarışmaların neredeyse tamamında köpekler bütün aşamalarda yalnızdır ve sahiplerinden yardım almaları yasaktır. Yarışma sırasında çoban, bulunduğu yerden ayrılamaz ve ıslık veya emr sözcükleriyle köpekle iletişim kurar. Ancak sadece ağıla koyma ve tek bir koyunun sürüden ayrılması işlemlerinde yerinden ayrılmasına ve köpeğe yardım etmesine izin verilir.
Kurallar değiştir
Yarışmalarda genelde uygulanan kurallar şu şekildedir:
- Her hakem her yarışmacının performansını ayrıca değerlendirir
- Her yarışmacı parkura maksimum puanla (genellikle 10 puan) başlar
- Her ayrı parkurdaki her hata için puan düşürülür[6]
- Bir parkur bitirilmeden diğerine geçilemez
- Tüm parkur için verilen süre önceden belirlenir[7]
- Parkuru erken bitirmenin bir getirisi olmaz
- Süre bittiğinde yarışmacının tamamlayamadığı parkur dahil olmak üzere diğer parkurlardaki kazanabileceği puanlar silinir
- Yarışmacının toplam puanı tamamladığı parkurlardan aldığı puanların toplamıdır
Hakemler genellikle yarışmacının veya çoban köpeğinin değil koyunların davranışlarına yoğunlaşır. Köpekler koyunlara hakim olabilme ve verimli çalışma yönünden değerlendirilir. Sürüyü gereksiz yere rahatsız eden ve sürekli olarak müdahale eden köpekler puan olarak cezalandırılır. Koyunu ısıran köpek yarışmadan atılır.
Popüler kültüre etkileri değiştir
- 1898 yılında İngiliz yazar Alfred Ollivant tarafından yazılan Bob, Son of Battle çocuk kitabı iki çoban köpeği ve katıldıkları yarışmaları konu almaktadır.
- Çoban köpeği yarışmaları özellikle televizyonda yayınlanmaya başladıktan sonra yoğun ilgiyle karşılanmıştır. Bunlardan en bilineni BBC tarafından 1975-1999 yılları arasında yayınlanan One Man and His Dog programıdır.[8]
Kaynakça değiştir
- ^ Bunların en bilineni Border Collie'dir
- ^ Janet Elisabeth Larson, The Versatile Border Collie, Alpine Pubns Inc, 1998 Google books 28 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. içinde
- ^ Bu dönemde isimsiz bir Galli çoban olan John Thomas, Maddie isimli çoban köpeğiyle yarışmayı kazanarak dikkatleri üzerine çekmiştir
- ^ Uluslararası Çoban Köpeği Derneği
- ^ Sürünün anlık olarak ikiye kontrollü olarak bölünmesi zor olmasa da sürünün iki tarafı da eğilim olarak sürekli birleşmeye meyilli olduğu için bu uygulama en zor görevlerdendir
- ^ Bir parkurda ancak o parkur için verilebilecek puan kadar puan düşürülebilir
- ^ Bu süre yaklaşık 15 dakika civarındadır
- ^ Programın yayından kaldırıldığına dair 17 Şubat 1999 tarihli 12 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC haberi (İngilizce) 5 Ağustos 2011 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız değiştir
Dış bağlantılar değiştir
- Çoban köpekleri ile ilgili internet adresleri (İngilizce) 5 Ağustos 2011 tarihinde erişilmiştir