Çhala Vadisi
Çhala Vadisi (Lazca ve Gürcüce: Çxala ve ჩხალა), Artvin ilinin Borçka ilçesinde Çhala Deresi ile kollarının oluşturduğu vadidir. Çahala adı, bugünkü Düzköy'ün eski adı olan Çhalazeni yerine de kullanılmaktadır.
Çhala Vadisi'ni oluşturan Çhala Deresi, Çoruh Nehri'nin sol kollarından biridir. Lazistan Dağları'nın eteklerinde çıkar ve güneydoğu yönünde akar. Sağdan ve soldan küçük dereleri aldıktan sonra, Borçka kasabasında Çoruh Nehri'ne katılır.[1] 19. yüzyılın son çeyreğinde, vadinin Ruslara geçmesinden dört yıl önce, 1874 yılında bölgeyi gezen Gürcü asker ve coğrafyacı Giorgi Kazbegi, Çhala Deresi’nin (Çayırsu) Livana ile Lazistan arasında sınır oluşturduğunu yazmıştır. Kazbegi’nin verdiği bilgiye göre, Çhala Vadisin'deki köyler dere kenarında yer alıyordu. Köylerin etrafındaki dağın etekleri komar çalılıklarıyla doluydu. Ağaç türlerinden ise, kestanenin yanında kızılağaç ve meşe gibi ağaçlar bulunuyordu.[2]
Çhala Vadisi, tarihsel olarak Laz köylerinin bulunduğu bir bölgedir. Bugünkü idari taksimata göre bu vadide Kale (Makreti), Demirciler (Mamanati), Fındıklı (Sahandro / Başköy), Düzköy (Çhalazeni) ve Çifteköprü (Tskarka). Günümüzde beş muhtarlıkta toplanmış olmakla birlikte Çhala vadisinde başka köyler de bulunmaktadır. Örneğin Demirciler köyü Azure (აზურე), Vaneti (ვანეთი), Kostaneti (კოსტანეთი), Mamanati (მამანათი), Yukarı Mamanati, Pançveti (პანჭვეთი), Sumarcali (სუმარჯალი), Piçheti (ფიჩხეთი) gibi yerleşim yerlerini kapsamaktadır. Bunlardan bazısıı hayli büyük yerleşimler olup zaten geçmişte ayrı köy statüsü taşıyordu. Kale köyü ise, Makreti (მაკრეთი), Toşiduzi (თოშიდუზი), Mervati (მერვათი) ve Çamaketi (ჭარმაკეთი) yerleşimlerini kapsamaktadır.[3]
Kaynakça değiştir
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 71". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay, 2019, s. 131-132, ISBN 978-975-553-720-7.
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 192". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.